Dzisiaj rzadziej nagrywa płyty, częściej wznawia stare, ale nadal gra fantastyczne, energiczne koncerty. To wykonania na żywo dają najlepsze pojęcie o tym, czym jest Orkiestra Świętego Mikołaja – pozwala spojrzeć na nią n"a świeżo", bez ciężaru legendy otaczającej tę grupę.
A przecież przez ponad ćwierć wieku aktywnej działalności Orkiestra zainicjowała międzynarodowy festiwal Mikołajki Folkowe (w 1991 roku), założyła bardzo ważny dla miłośników muzyki etnicznej dwumiesięcznik "Gadki z Chatki" (w 1996 roku; jedyne takie pismo w Polsce), organizuje warsztaty Spotkania Ludzi z Gór prowadzone w Jaworniku oraz Stowarzyszenie Animatorów Ruchu Folkowego. Od początku grupa jest związana z lubelską Chatką Żaka – Akademickim Centrum Kultury UMCS.
Zaczynali w latach 80. od studenckich wędrówek z gitarą po Bieszczadach i Beskidzie Niskim. Z czasem przyszła fascynacja pieśniami łemkowskimi i bojkowskimi, później – tymi z Roztocza i Lubelszczyzny.
Przez Orkiestrę Świętego Mikołaja przewinęło się kilkudziesięciu muzyków. Dzisiaj w składzie są: skrzypaczka Anna Bielak, perkusistka Agnieszka Kołczewska i wiolonczelistka Justyna Kazek oraz grający na skrzypcach, fujarce i instrumentach stroikowych Bogdan Bracha, a także Marcin Skrzypek, który gra na gitarze, mandolinie, kobzie, cymbałach i bębenkach. Wszyscy oni śpiewają, choć scenicznym liderem jest Bracha.
Grają wyłącznie na instrumentach akustycznych, jak dutar, mazanki, skandynawska nyckelharpa, używają tradycyjnych technik, jak biały śpiew. Na swojej stronie internetowej piszą, że wykonywane przez siebie utwory biorą:
Głównie (z kilkoma wyjątkami) ze źródeł archiwalnych: książek, serwerów, płyt. Niestety musimy zdementować mit poszukiwań piosenek po wsiach. Byłoby to niewątpliwie piękną ideą, ale takie badania terenowe są osobną dyscypliną, którymi zajmują się całe pokolenia specjalistów. Ale wciąż staramy się, jak to tylko możliwe, wyjeżdżać na wieś. Muzyka ludowa zawsze była związana z konkretnym miejscem i życiem w tym miejscu. One też stanowią źródło tej muzyki, źródło, którego nie znajdzie się w archiwum.
W 2005 roku Orkiestra jako pierwszy zespół folkowy otrzymała Honorową Nagrodę im. Oskara Kolberga za popularyzację kultury ludowej – najbardziej prestiżowe polskie wyróżnienie w tej dziedzinie. Inne nagrody to m.in. Folkowy Fonogram Roku za album "Kraina Bojnów" (1998) i Wirtualne Gęśle za najlepszą folkową płytę roku 2006 ("Huculskie muzyki" nagrane z huculskim muzykiem Romanem Kumłykiem i jego kapelą Czeremosz).
Orkiestra występowała w wielu krajach Europy i świata, m.in. na Rainforest Festival w Malezji, na Expo 2000 w Hanowerze i AIRTEC 2011 we Frankfurcie nad Menem. To z niej wykiełkowały zespoły: Ania z Zielonego Wzgórza (zmarłej przedwcześnie Anny Kiełbusiewicz), Się Gra, Jahiar Group, Odpust Zupełny, Orkiestra/Łem, Młode Djembe oraz Čači Vorba.
Autor: Jacek Świąder, czerwiec 2014
Dyskografia:
- 1992 – "Muzyka gór"
- 1994 – "Z wysokiego pola"
- 1997 – "Czas do domu"
- 1998 – "Kraina Bojnów"
- 2000 – "Z dawna dawnego"
- 2004 – "O miłości przy grabieniu siana"
- 2006 – "Huculskie muzyki"
- 2007 – "Lem-agination"
- 2007 – "Nowa muzyka"
- 2016 – "Mody i Kody"
Płyty koncertowe:
- 2002 – "Jeden koncert"
- 2010 – "Drugi koncert"