Ukończył praską szkołę lalkarską. W 1986 roku jako przedstawienie dyplomowe przygotował Dżezinbad wg Na szkle malowane Ernesta Brylla, spektakl który zyskał rozgłos dzięki oryginalnemu potraktowaniu przygód Janosika spełniającego się w łóżku. Spišák mówi, że oddał wówczas na scenie autentyczne międzyludzkie relacje i erotyczne nastroje panujące w grupie swoich studenckich przyjaciół. Później pracował w Czechach i na Słowacji, gdzie zrealizował m.in. Sir Halewina Michela de Ghelderodego, Romeo i Julię Szekspira i Prawiek i inne czasy wg powieści Olgi Tokarczuk, a także w wielu teatrach w Polsce, przede wszystkim w warszawskim Teatrze Lalka.
W 1990 roku razem ze scenografem Františkiem Liptákiem założył teatr-cyrk Teatro Tatro. Występowali początkowo w Popradzie, a potem w Nitrze, gdzie przygotowywali spektakle sceniczne i uliczne. Wkrótce w ich teatralnej grupie narodził się pomysł podróży. Stali się trupą, która na wozie zwanym Maringotką zaprzężonym w klacz Kvetkę objechała Słowację i Ukrainę. Docierali do najdalszych zakątków, spotykając ludzi, dla których ich przedstawienia były pierwszym zetknięciem się z teatrem. Pokazywali wtedy m.in. Biankę Braselli, czyli kobietę o dwóch głowach - spektakl na motywach powieści Jana Weissa i Czerwonego Kapturka. František Lipták należał obok Ivana Hudáka do osób, z którymi reżyser najczęściej współpracował przygotowując plastyczną wizję swoich przedstawień.
Spišák mówi, że najbardziej inspirujące w polskim teatrze były dla niego przedstawienia Starego Teatru w Krakowie, twórczość Tadeusza Kantora, Józefa Szajny i Andrzeja Dziuka, twórcy zakopiańskiego Teatru im. Witkacego. Swój pierwszy polski spektakl Spišák przygotował w 1994 roku. W Teatrze Lalka wystawił Robinsona Crusoe wg Daniela Defoe. Na warszawskiej scenie na wielki okręt wsiadali widzowie. Spektakl oczarował plastycznymi rozwiązaniami i humorem.
"Spišák i Lipták" - pisała Liliana Bardijewska - "stworzyli piękny, pełen poezji, mądry spektakl o tolerancji i wzajemnym oswajaniu. To humanistyczne przesłanie w sposób naturalny wynika ze wspólnej zabawy, w której na równych prawach uczestniczą aktorzy i publiczność" ("Gazeta Wyborcza" 18.02.1994).
Spišák nigdy nie traktował dziecięcej publiczności z pobłażaniem i uważał, że robi teatr nie tylko dla młodych widzów. Czerpał z bogatej tradycji teatru lalkowego swojego kraju sięgającej XVIII i XIX wieku. Także w kolejnych przedstawieniach zaskakiwał plastyczną oryginalnością, spójnością fabuły i formy, traktowaniem serio swoich bohaterów i poczuciem humoru. A mierzył się z klasycznymi tekstami, które potrafił skondensować i tworzyć teatr opowiadający obrazami, znakami-metaforami.
"Żadna z moich adaptacji nie ma literackiej wartości, tylko teatralną" - mówił i przyznawał - "(...) nie chcę robić teatru popularnego, w sensie popularnej rozrywki, przyjemności płytkiej, bezrefleksyjnej; teatru, który przygotowując jeden spektakl za drugim przypomina fabrykę zabawek" ("Teatr" 2001, nr 5).
Wkrótce w Teatrze Lalka zrealizował Rudego Dżila i jego psa wg Johna Ronalda Reuela Tolkiena (1994), Wyprawę do wnętrza ziemi na motywach powieści Juliusza Verne'a (1997) i Odyseję Homera (1999). Rudy Dżil był pełną humoru zabawą w teatralne konwencje. Wyprawa, w ujęciu reżysera, stała się nie tylko ekspedycją w głąb ziemi, ale i fascynującą podróżą we wzniosłe i mroczne zakamarki ludzkiej historii z jej geniuszami i zbrodniarzami. W świetnie zaadaptowanej Odysei wypełnionej metaforycznymi obrazami tekst eposu podawany był w najdawniejszym polskim przekładzie. W tym spektaklu, nie po raz pierwszy zresztą, dostrzegano ogromną plastyczną i teatralną wrażliwość i pomysłowość, które pozwoliły reżyserowi nie zagubić się w dziele i stworzyć przejrzyste, spójne, urzekające przedstawienie.
Spišák reżyserował także poza Warszawą. W 1996 roku w Białostockim Teatrze Lalek zrealizował Gulliwera na motywach powieści Jonathana Swifta, ale w oparciu o własny autorski scenariusz. Spektakl, jak pisał Tomek Lange,
"wygląda raczej jak 'Gargantua i Pantagruel' Rebelaisa (...), łącząc w sobie niebanalną refleksję z pyszną groteską, a nawet zwariowaną burleską" ("Gazeta Współczesna" 26.02.1996).
W pełnym rubasznego humoru przedstawieniu reżyser opowiadał o zagadce niespokojnego ducha ludzkiego. Grali w nim sami aktorzy, podobnie jak w wielu innych spektaklach Słowaka.
"Nieczęsto wykorzystuję w teatrze lalki" - mówił Spišák. - "Żywy człowiek jest najciekawszy. Nie lubię też, kiedy widać aktora, który animuje lalkę w sytuacji, gdy oboje występują w tej samej sprawie. Chyba, że on gra co innego, a ona ukazuje co innego. Ale to rzadko kiedy można zobaczyć w teatrze. Lalka ma tylko wtedy sens, gdy służy rozwinięciu aktorskich środków, kiedy jest znakiem czegoś nowego, a nie pojawia się sama dla siebie. Kiedy już decyduję się ją wprowadzić, nie ma dla mnie znaczenia, czy to, co robię, należy do teatru dramatycznego, czy lalkowego" ("Teatr" 2001, nr 5).
Pod koniec lat 90. w Teatrze Baj Pomorski w Toruniu reżyser przygotował dwa poetyckie przedstawienia, najpierw Alicję w Krainie Czarów wg Lewisa Carrolla (1998) - pełen prostoty spektakl o dojrzewaniu, w którym Alicja wędruje na drugi brzeg szachownicy, by zostać królową, czyli dorosnąć. Potem jeszcze raz powrócił w swojej twórczości do idei podróży i o uniwersalnych wątkach ludzkiego losu opowiadał tworząc Don Kichota na motywach powieści Miguela de Cervantesa (1999). Jego Don Kichot rozgrywał się w kuchni, w której rycerz czytał i inscenizował romanse. Ważnym tematem okazał się związek błędnego rycerza z żoną.
"Opowieść Spišáka o Don Kichocie (...)" - notowała Mirosława Kruczkiewicz - "jest opowieścią o prawie do osobności, do życia poza konwenansami, ale i o związku dwojga ludzi, który jest dramatem niezrozumienia, mijania się, bezsilnych prób dotarcia do drugiego człowieka" ("Nowości" 23.04.1999).
Manifestacją kreacyjnego, umownego teatru stał się Buratino w warszawskiej Lalce (2004). W Tołstojowskiej wersji przygód Pinokia występowali aktorzy i lalki, którzy tworząc na scenie świat z niczego, afirmowali wyobraźnię. W 2009 roku na toruńskiej scenie Teatru Baj Pomorski Spišák powrócił do Przygód Guliwera Jonathana Swifta. Powstało pełne humoru, skłaniające do głębszej refleksji widowisko.
"W toruńskiej inscenizacji Guliwer nie jest zwyczajnym podróżnikiem" - pisał Marceli Sulecki. - "To zakochany w książkach indywidualista. Jego eskapady odbywają się wyłącznie dzięki rezygnacji z realności. Zamknięty w sobie bohater jest tak głodny przygód, że na nic zdaje się miłość żony (...). Ta opiekuje się mężem, ale wspomina również, że 'nigdy nie powiedział do niej, że ją lubi' " ("Gazeta Wyborcza - Toruń" 2009, nr 218).
Ważnym współtwórcą Spišákowych opowieści w teatrze lalkowym jest Krzysztof Dzierma, który skomponował muzykę do Robinsona Crusoe, Gulliwera, Wyprawy do wnętrza ziemi i Odysei.
W ostatnich latach Spišák pracował także na scenach dramatycznych. W Teatrze Nowym w Łodzi przygotował Robinsona Cruzoe wg Daniela Defoe (2000) i Wesele Figara Pierre'a Beaumarchais (2002). W Teatrze Wybrzeże wyreżyserował z kolei Sen pluskwy Tadeusza Słobodzianka (2003), spektakl, który rozegrał w konwencji cyrkowej. Najlepszą jego realizacją w teatrze dramatycznym okazał się jednak inny utwór Słobodzianka - Merlin. Inna historia wystawiony w 2003 roku na scenie Teatru Narodowego - ujmujące wyczuciem teatralności przedstawienie, które w micie arturiańskim odnajdywało ważne współczesne polskie problemy i było próbą podsumowania krótkiego, kilkunastoletniego okresu wolności.
Nagrody:
- 1994 - Złoty Piernik za spektakl Robinson Crusoe Daniela Defoe z Teatru Lalka w Warszawie oraz Brązowy Piernik (razem z Krzysztofem Dziermą) za wykreowanie przestrzeni dźwiękowej w tym przedstawieniu na 1. Toruńskich Spotkaniach Teatrów Lalek; Nagroda im. Jana Dormana Zarządu Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Stowarzyszenia ASSITEJ i "Atest" ASSITEJ - Świadectwo Najwyższej Jakości i Poziomu Artystycznego za rok 1994 dla twórców spektaklu Robinson Crusoe Daniela Defoe z Teatru Lalka w Warszawie;
- 1996 - Nagroda za reżyserię spektaklu Gulliwer wg Jonathana Swifta w Białostockim Teatrze Lalek na 3. Toruńskich Spotkaniach Teatrów Lalek;
- 1997 - Grand Prix jury dziecięcego dla spektaklu Wyprawa do wnętrza Ziemi Julisza Verne'a z Teatru Lalka w Warszawie i nagroda jury dorosłego za reżyserię na 4. Toruńskich Spotkaniach Teatrów Lalek; Druga nagroda za reżyserię dla spektaklu Gulliwer wg Jonathana Swifta w Białostockim Teatrze Lalek na 18. Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Lalek w Opolu; Nagroda główna krytyków za spektakl Gulliwer wg Jonathana Swifta z Białostockiego Teatru Lalek na 3. Małych Zderzeniach w Kłodzku; Nagroda Zarządu Polskiego Ośrodka Międzynarodowego Stowarzyszenia ASSITEJ - "Atest" ASSITEJ za rok 1997 dla przedstawienia Gulliwer wg Jonathana Swifta z Białostockiego Teatru Lalek;
- 1998 - III nagroda dla spektaklu Alicja w Krainie Czarów Lewisa Carrolla z Teatru Baj Pomorski w Toruniu podczas 1. Warszawskiego Pałacu Teatralnego;
- 2000 - Nagroda jury dorosłego za reżyserię spektaklu Odyseja wg Homera w Teatrze Lalka w Warszawie na 7. Międzynarodowych Toruńskich Spotkaniach Teatrów Lalek; Nagroda za reżyserię dla spektaklu Gulliwer z Białostockiego Teatru Lalek na Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalek PIF w Zagrzebiu;
- 2001 - Grand Prix dla Odysei wg Homera w Teatrze Lalka w Warszawie na Międzynarodowym Festiwalu Teatru Lalek PIF w Zagrzebiu;
- 2002 - Łódzka Czarna Maska dla najgorszego przedstawienia sezonu - Wesela Figara Pierre'a Beaumarchais w Teatrze Nowym w Łodzi;
- 2004 - Nominacja do nagrody Feliksy Warszawskie za reżyserię przedstawienia Merlin. Inna historia Tadeusza Słobodzianka w Teatrze Narodowym w Warszawie;
- 2005 - Druga nagroda za reżyserię przedstawienia Buratino wg Aleksego Tołstoja w Teatrze Lalka w Warszawie na 22. Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Lalek w Opolu; ATEST - Świadectwo Wysokiej Jakości i Poziomu Artystycznego za rok 2004 - za przedstawienie Buratino Aleksego Tołstoja w Teatrze Lalka w Warszawie;
- 2006 - Wyróżnienie dla spektaklu Gulliwer z Białostockiego Teatru Lalek za wybitną prezentację sztuki dla dzieci na Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Dziecięcych w Szanghaju;
- 2007 - Wyróżnienie za reżyserię przedstawienia Kowal Malambo Tadeusza Słobodzianka w Laboratorium Dramatu w Warszawie w 3. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej;
- 2008 - Nagroda za inscenizację przedstawienia O śmierci i cudownym lekarzu w Starym Divadle w Nitrze na 15. Ogólnopolskim Festiwalu Teatrów Lalek "Spotkania" w Toruniu; Perła Sąsiadów dla przedstawienia Kowal Malambo Tadeusza Słobodzianka z Laboratorium Dramatu w Warszawie na 3. Festiwalu Teatrów Europy Środkowej "Sąsiedzi" w Lublinie.
Autor: Monika Mokrzycka-Pokora, kwiecień 2005; aktualizacja: listopad 2009.