Aktor filmowy i teatralny. Urodził się 7 września 1946 roku w Chorzowie.
Aktor filmowy i teatralny.
Jest absolwentem krakowskiej Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej (1968). Dwa lata po debiucie w krakowskim Teatrze Rozmaitości trafił do Warszawy. Przez kilkanaście kolejnych sezonów związany był ze stołecznymi scenami - Teatrem Dramatycznym, Współczesnym, Powszechnym i Studio. W 1988 roku wyjechał do Wiednia. Na niemieckojęzycznych scenach występował nieprzerwanie osiem lat (dwa sezony był etatowym aktorem Teatru Miejskiego w Bonn). Po powrocie do kraju został aktorem Teatru Narodowego, a w 2000 roku wrócił na deski Teatru Współczesnego. Od 2003 roku jest w zespole warszawskiego Teatru Polskiego. W latach 2002-2005 był prezesem ZASP-u.
Jeszcze jako student zadebiutował w filmie "Jowita" (1967). Kino dało mu - szczególnie w pierwszych sezonach pracy - więcej możliwości twórczej wypowiedzi. Jego role zostawały zapamiętane, a w świadomości widzów szybko utrwalił się wizerunek wrażliwego i uduchowionego aktora. Liryzm, jaki wnosił na ekran, umieli wykorzystać Kazimierz Kutz i Andrzej Wajda. W "Soli ziemi czarnej" (1969) jako najmłodszy z siedmiu braci Basistów - bohaterski, żarliwie patriotyczny, ale i młodzieńczo naiwny Gabriel - był kontynuatorem idealistycznej walki romantycznych bohaterów. Dojrzalszy - w "Perle w koronie" (1971) - był ciepłym i lirycznym ojcem rodziny. W pełnej symboli "Brzezinie" (1970), opowieści o miłości i przemijaniu, zagrał umierającego na suchoty Stanisława.
"Całą swą rolę buduje na kontrastach: gorączkowej, przedśmiertnej ruchliwości, zestawianej ze stanami apatii; spazmatycznej zmysłowości i radości zagłuszanej oznakami zbliżającej się katastrofy" (Konrad Eberhardt, "Album aktorów polskiego filmu i telewizji", WAiF 1975).
W "Lekcji martwego języka" Janusza Majewskiego (1979) - jako cesarsko-królewski porucznik z I wojny światowej, stworzył dogłębne studium psychologiczne nieuleczalnie chorego estety, który usiłuje nadać sens swojemu życiu w chwili rozpadu świata, w jakim się wychował.
Łukaszewicz stworzył na ekranie charakterystyczny typ człowieka subtelnego, nieco neurastenicznego. Jego bohaterowie oglądani są zwykle w kryzysowych momentach życia, uwikłani w okoliczności tragiczne, nieszczęśliwi z przyczyn historycznych, losowych, ale nade wszystko egzystencjalnych. Kunszt aktorski Olgierda Łukaszewicza pozwalał tym samotnikom, mizernym i opuszczonym, pięknie umierać. Od romantycznych, lirycznych, nostalgicznych bohaterów, naznaczonych nieszczęściem, chorobą (do tej galerii należeli także Ostrzeński z "Nocy i dni" (1975), Szczerbic z "Dziejów grzechu" (1975), Odrowąż z "Wiernej rzeki" (1983) szedł Łukaszewicz w stronę bohaterów negatywnych, skomplikowanych, chorobliwych. Bezwzględny i fanatyczny był w jego wykonaniu przywódca-anarchista w "Gorączce" Agnieszki Holland (1980); Franzel w "Magnacie" Filipa Bajona (1985) to wyrachowany i wiedziony kultem siły nazista; w lekarza-potwora wcielił się w "Dotkniętych" Wiesława Saniewskiego (1988). Dużym zaskoczeniem dla widzów stała się rola nieśmiałego i zagubionego naukowca Albercika w "Seksmisji" Juliusza Machulskiego (1983). W duecie z Jerzy Stuhrem potwierdził wysoką klasę aktorstwa. Był także m.in. Dziadem w "Jańciu Wodniku" Jana Jakuba Kolskiego (1993), Edgarem Szyllerem w "Sławie i chwale", serialu telewizyjnym na podstawie powieści Jarosława Iwaszkiewicza w reżyserii Kazimierza Kutza (1997), księciem Eustachym Sapiehą w biograficznym serialu "Marszałek Piłsudski" Andrzeja Trzosa-Rastawieckiego (2001), rotmistrzem Bardiorem w "Ubu królu" Piotra Szulkina (2003), ojcem Karola Wojtyły w "Karolu. Człowieku, który został papieżem" w reżyserii Giacoma Battiato (2004).
Ciekawe role stworzył grając dojrzałych mężczyzn w zetknięciu z nieoczekiwaną miłością. Wcielił się w postać malarza Marka Wawrowskiego w melodramacie rozgrywającym się w czasie wojny - "Deborah" Ryszarda Brylskiego (1995). Przekonująco narysował portret żonatego mężczyzny, który ulega wielkiej namiętności do młodej Żydówki Debory (w tej roli Renata Dancewicz). W "Pokuszeniu" Barbary Sass (1995) - filmie o miłości i wolności, religii i polityce, który rozgrywa się w ośrodku odosobnienia w czasach stalinowskich, zagrał Księdza. Jego filmową partnerką była Magdalena Cielecka jako Anna, grająca tu zakonnicę zakochaną w Księdzu, przydzieloną przez władze komunistyczne do pilnowania dostojników kościelnych.
Podniośle i jednocześnie subtelnie zagrał tytułową rolę w filmie Ryszarda Bugajskiego "Generał Nil" (2009) o ostatnich latach życia legendarnego dowódcy Kedywu Armii Krajowej - człowieku niezłomnym, zabitym przez bezpiekę w 1953 roku i skazanym przez propagandę PRL-u na zapomnienie. "Generała Nila gra od dawna nieoglądany na dużym ekranie Olgierd Łukaszewicz, i trudno sobie wyobrazić lepszego odtwórcę tej roli" - pisał w recenzji Zdzisław Pietrasik ("Polityka", 14.04.2009).
W 2011 roku Łukaszewicz zagrał drugoplanową, lecz kluczową dla przebiegu akcji, rolę psychoterapeuty w "Uwikłaniu" Jacka Bromskiego - wariacji na temat bestsellera Zygmunta Miłoszewskiego. Wcielił się również w fascynującą postać mistyka Jakuba Franka w oryginalnym debiucie Adrana Panka "Daas". Pojawił się także u Małgorzaty Szumowskiej w "W imię" (2013), u Filipa Bajona w "Paniach Dulskich" (2015) i w debiucie scenarzysty Macieja Szczerbica "Sprawiedliwy", który niestety nie trafił wciąż na ekrany kin.
Aktor grał również w serialach, m.in. w "Twarzach i maskach", "Plebanii", "Na dobre i na złe" i historycznym "Czasie honoru".
Na scenie teatralnej zaczynał jako amant rolami Walerego w "Świętoszku" Moliere'a (1969) czy Wacława w "Zemście" Aleksandra Fredry (1970). Pierwszym ważnym przedstawieniem, ujawniającym umiejętności poruszania się aktora w niecodziennej przestrzeni teatralnej, był spektakl Jerzego Grzegorzewskiego na motywach "Ameryki" Franza Kafki (1973) w Teatrze Ateneum. Aktor zagrał w nim głównego bohatera - Karla Rossmanna.
"Łukaszewicz posiada idealne warunki fizyczne do tej roli. Można powiedzieć, że jest to właściwy debiut teatralny tego gwiazdora filmowego (...). W Ameryce ma coś z chorobliwego niepokoju Kafki, jest równocześnie pełnym uroku, naiwnym chłopcem, który w walce o byt w bezlitosnym, wrogim, ścierającym człowieka na miazgę świecie usiłuje zachować czystość moralną, swoje współczujące człowieczeństwo - rozdarty między uporczywym pragnieniem współżycia z innymi a poczuciem całkowitej samotności" (August Grodzicki, "Wyjść z labiryntu!", "Życie Warszawy" nr 32/1973).
Oscara w kategorii psychiatrii krytyka chciała mu przyznać po roli Billy'ego - niedojrzałego życiowo pacjenta z "Lotu nad kukułczym gniazdem" Dale'a Wassermana (1977) w Teatrze Powszechnym w Warszawie.
Teatralnymi "patronami" Łukaszewicza stali się Franz Kafka i Tadeusz Różewicz. Dwukrotnie wcielił się w postać Kafki w "Pułapce": na scenie warszawskiego Teatru Studio w reżyserii Jerzego Grzegorzewskiego (1984) oraz w Teatrze Telewizji w reżyserii Stanisława Różewicza (1990). W 1984 roku krytyka była zgodna w opinii - "To jest Kafka, jego trójwymiarowy cień, jego rozdygotany, chory, rozsypujący się i bardzo piękny sobowtór" (Stefan Treugutt, "Wzlot w zniszczenie", "Teatr" nr 4/1984). Niepokoił i fascynował także w wersji telewizyjnej - "posiada tak potrzebną w roli Franza delikatność, urodę, naturalną elegancję ruchów i chłopięcą nieśmiałość, a z drugiej strony siłę i determinację prawdziwego artysty oddanego swej sztuce bez reszty" (Elżbieta Baniewicz, "Czarna ściana", "Twórczość" nr 2/1991).
Łukaszewicz zasłynął jako znakomity interpretator poezji - "Psalmy Dawida" w przekładzie Romana Brandstaettera (1985) stały się w jego wykonaniu spektaklem o wierze i zwątpieniu, o modlitwie i bluźnierstwie zarazem, peanem na cześć Boga, ale i obrazem słabości człowieczej. Przygotował także monodramy według wierszy Jerzego Harasymowicza, Stanisława Grochowiaka, prozy poetyckiej Maurice'a Gilliamsa.
"Są tematy, które mnie pochłaniają, są wyobrażeniem modlitwy, walką o sens własnego istnienia w zawodzie. Ale są i żarty. Życie w fikcji artystycznej składa się z żartów i lirycznych zadumań - nic innego nie ma. Reszta to informacja" ("Gazeta Olsztyńska" 28-30 listopada 1997).
Ironiczny i pełen goryczy był monodram "A kaz tyz ta Polska" wg Stanisława Wyspiańskiego (2000), z którym jeździ po całym kraju. Od Wyspiańskiego uczy się Łukaszewicz zaangażowania w ważne sprawy - z szyderstwem z jednej, a patosem z drugiej strony. W 2005 roku aktor wystąpił w plenerowym widowisku uświetniającym 25-lecie powstania "Solidarności". Spektakl na podstawie poezji Zbigniewa Herberta przygotował Jerzy Zoń z krakowskim Teatrem KTO (początkowo przedstawienie grano pod tytułem "Zapis", potem tytuł zmieniono na "Kronika").
Na scenie warszawskiego Teatru Współczesnego w "Odwrocie" (2000) Williama Nicholsona grał rolę męża odchodzącego po przeszło trzydziestu latach do innej kobiety.
"(…) po raz pierwszy uosabia człowieka obarczonego sporym bagażem lat i przeżyć, których dojmujący ciężar coraz bardziej mu doskwiera" - pisał Janusz R. Kowalczyk. - "Obnosi swą zmęczoną twarz i ciało, dziwnie pokurczoną, wymiętą sylwetkę, emanującą zgorzkniałą determinacją. Mistrzostwo" ("Rzeczpospolita" 16 października 2000).
Wystąpił tutaj jeszcze w roli Elisa w "Wielkanocy" Augusta Strindberga w reżyserii Erwina Axera (2001), świetnie wcielił się w postać Cudzoziemca z "Wniebowstąpienia" Tadeusza Konwickiego w inscenizacji Macieja Englerta (2002).
Był pomysłodawcą i inicjatorem kilku niecodziennych akcji aktorów warszawskich scen. W Dzień Wszystkich Świętych przed Teatrem Narodowym odbyły się: "Namiot Przymierza" (1999) będący happeningiem-posłaniem aktorów polskich poświęconym pamięci Żydów oraz "Sybir - ostatnie pożegnanie" (2000) - hołd złożony zesłańcom. Był także inspiratorem "Nocy pielgrzyma" - misterium teatralnego ku czci Juliusza Słowackiego, które odbyło się z okazji odsłonięcia pomnika poety w stolicy (29 września 2001).
"Artystą być to rodzaj powołania" - podkreśla Łukaszewicz. - "Jak istnieje etos inteligenta niosącego kaganek oświaty, tak istnieje etos artysty, który dzieli się z widownią tym, co przeżywa, dzieli się zagadką bytu, miłości, ciekawością innego człowieka. Artystą się bywa. Kiedy uda się dotknąć najistotniejszych problemów, filozoficznego skrótu, jakiegoś wyrazu, przenikającego do kości" ("Gazeta Lubuska" 8-9 maja 1999).
"Aktorstwo traktuję jako rodzaj służby. Celem naszej pracy, każdego artysty, jest przecież dawanie poprzez sztukę świadectwa, wpływanie na ludzi, pobudzanie do refleksji, rozwijanie ich intelektualnie, kształtowanie ich postaw" ("Aktorstwo to rodzaj służby", "Przegląd Tygodniowy" 29 marca 2000).
Na scenie warszawskiego Teatru Polskiego, z którą związany jest od 2003 roku, grał w spektaklach Jarosława Kiliana, m.in. Prospera w "Burzy" (2003) i Jakuba w "Jak wam się podoba" (2006) Williama Szekspira, a także Mentesa i Mentora w "Odysei" Homera (2005). Był Franciszkiem Gamciewiczem w "EuroCity / Z Przemyśla do Przeszowy" Aleksandra Fredry w inscenizacji Andrzeja Łapickiego (2005), wziął też udział w ciekawym projekcie Teatru Polskiego zatytułowanym "Wyzwolenie - próby" (reż. Adam Wojtyszko, Weronika Szczawińska, Wawrzyniec Kostrzewski), w którym młodzi adepci reżyserii mierzyli się z dramatem Wyspiańskiego (2007). W 2009 roku wystąpił jako Sajetan Tempe w "Szewcach" S. I. Witkiewicza i jako Czas w "Opowieści zimowej" Williama Szekspira. Udzielił swojego głosu przedsięwzięciom muzycznym takim jak "Raj utracony" Krzysztofa Pendereckiego wystawiony w Operze Wrocławskiej (2009) i "Obłoczni czyli sen Chopina" Grzegorza Walczaka, które to przedstawienie także wyreżyserował (2011). Ostatnią jego, jak dotąd, rolą jest Tejrezjasz w "Królu Edypie", którego w warszawskim Teatrze Dramatycznym wystawił czeski reżyser Jakub Krofta (2014).
Ważniejsze nagrody:
- 1970 - Nagroda im. Zbigniewa Cybulskiego za wybitne osiągnięcia aktorskie;
- 1979 - Wyróżnienie za rolę Billy'ego w "Locie nad kukułczym gniazdem" Dale'a Wassermana w Teatrze Powszechnym w Warszawie na 19. Kaliskich Spotkaniach Teatralnych;
- 1984 - Nagroda aktorska za rolę Franza w "Pułapce" Tadeusza Różewicza w Teatrze Studio w Warszawie na 24. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu;
- 1986 - Nagroda aktorska za "Psalmy Dawida" w przekładzie Romana Brandstaettera na 9. Festiwalu Teatrów Jednego Aktora we Wrocławiu;
- 2000 - Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski;
- 2001 - III miejsce w plebiscycie publiczności na najlepszą rolę męską Spotkań, za rolę Edwarda w "Odwrocie" Williama Nicholsona w reżyserii Macieja Englerta z Teatru Współczesnego w Warszawie na 40. Rzeszowskich Spotkaniach Teatralnych;
- 2002 - Złoty Medal za Zasługi dla Obronności Kraju;
- 2005 - Srebrny Medal Gloria Artis - Zasłużony Kulturze;
- 2008 - Order Zasługi Republiki Federalnej Niemiec;
- 2009 - Statuetka Polski Walczącej przyznawanej w dowód uznania przez Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej.
- 2010 - Tiburon International Film Festival - Golden Reel Award dla najlepszego aktora za film "Generał Nil".
- 2011 - "Splendor Splendorów im. Krzysztofa Zaleskiego", nagroda Teatru Polskiego Radia za kreacje radiowe.
- 2014 - Złoty Medal Zasłużony Kulturze - Gloria Artis.
Opracowanie: grudzień 2001.
Aktualizacja: NMR, październik 2016.
sól ziemi czarnej
perła w koronie
brzezina
aktor
film polski
polskie kino
seksmisja
