Wczesne prace Moniki Weiss - obrazy i rysunki z przełomu lat 80. i 90. – przedstawiały ludzkie sylwetki o zróżnicowanej wielkości i sile wyrazu. Ekspresyjne rysunki artystka wykonywała tuszem połączonym z farbą. Często budowała z nich kolaże na dużych płaszczyznach papieru, wzmacniając tym samym siłę wyrazu poszczególnych elementów kompozycji. Akt porządkowania rysunków w większe całości przypominał w jej wykonaniu pracę reżysera z aktorami. Treścią "spektakli" nie była jednak narracja czy anegdota, a raczej intuicyjny, niemal abstrakcyjny zapis uwikłań i wzajemnych konfrontacji wielu indywidualności, a może wciąż jednej i tej samej, poddanej niekończącej się multiplikacji. Postacie pozbawione z reguły cech portretowych, kłębiły się na neutralnych tłach niczym litery tajemniczego pisma.
W późniejszym okresie realizowała przede wszystkim instalacje, prace wideo i projekty z użyciem dźwięku. Analizujący je brytyjski krytyk sztuki Guy Brett twierdzi, że u Weiss przestrzeń i czas, nie mają określonego końca lub celu. Trwają, umacniając się i pogłębiając ludzką obecność.
Jej sztuka jest oryginalnym połączeniem nowoczesnych technologii z archaicznym aktem rysowania. W rysunkach nadal pojawia się anonimowa, odseparowana sylwetka zatrzymana w nieokreślonych stanach oczekiwania lub reakcji na nieznane. Precyzyjnie skomponowany dźwięk, przenosi sfilmowane akcje w inne rejony emocjonalne.
Istotną cechą twórczości Moniki Weiss wydaje się być idea wniknięcia za pomocą sztuki w rzeczywistość. Artystka używając różnych mediów podejmuje próby znalezienia ciągłości między teraźniejszością a tradycją kulturową, miedzy obecnością tu i teraz a historią i pamięcią. Jej prace łączą w sobie symbolikę przywodzącą na myśl sztukę średniowieczną z formalną prostotą minimalizmu. Często wykorzystuje własne ciało w performatywnych realizacjach (określanych też przez artystkę jako performative installations), wykonuje nim rysunki lub angażuje je w akcje przypominające rytuały z przeszłości.
Pewne motywy i elementy powtarzają się w pracach Weiss na tyle regularnie, że czasami można odnieść wrażenie jakby artystka wciąż zgłębiała ich ogromny potencjał znaczeniowy (zanurzenie ciała w wodzie, oktagonalne formy, rysunek ciałem).
W cyklu instalacji "Ennoia" (2002) artystka zanurzała się na wiele godzin w wypełnionej wodą betonowej wannie przypominającej oktagonalną chrzcielnicę. Kamera umieszczona pod sufitem rejestrowała performance, a obraz wyświetlano na ścianie. Projekcji towarzyszyły dźwięki spod powierzchni wody.
Artystka określa swój sposób rysowania jako próbę "naszkicowania świata". W ostatnich latach Weiss zrealizowała wiele projektów na dużą skalę, dla których punktem wyjścia były kolektywne sesje rysunkowe artystki i widzów galerii lub przechodniów.
W 2004 roku powstała praca zatytułowana "Limen/Meadow (Achea Rheon)". Słowo limen (próg) wywodzi się z greckiego leimon (łąka) i wiąże z zainteresowaniami artystki znaczeniem powierzchni i granicy w kontekście skóry, papieru, powierzchni wody i ziemi. Achea Rheon (Rzeka Smutku) to jedna z pięciu rzek oddzielających mitologiczny Hades od świata żywych. Na dużej części galeryjnej posadzki Weiss rozłożyła setki warstw białego, gazetowego papieru. W różnych miejscach galerii znajdowały się niewielkie pojemniki z wodą. W trakcie trwającego kilka godzin performansu artystka leżała na papierowej łące, kreśląc kontury swojego ciała i powoli się przemieszczając. Powierzchnia papieru stopniowo ulegała destrukcji, pokrywała się czarnymi liniami i plamami. Widzowie mogli dołączyć do performerki i pozostawić na powierzchni ślady własnych ciał. Stopniowo płaszczyzna złożona z warstw papieru zamieniała się w trójwymiarową formę w stanie ciągłej zmiany.
W 2006 roku artystka zrealizowała w World Financial Centre Garden w Nowym Jorku zakrojony na dużą skalę publiczny projekt "Drawing Lethe". Uczestnicy zapraszani byli do położenia się na ziemi przykrytej białą tkaniną z bawełny i wykonywania rysunków wokół własnych ciał. Akcji towarzyszyła skomponowana przez Monikę Weiss ścieżka dźwiękowa i projekcja wideo przekazująca obraz z kamery umieszczonej ponad polem działania. Wspólnie wykonany rysunek na białym tle składał się z małych fragmentów, dodawanych przez kolejnych uczestników trwającego kilka dni wydarzenia. Tytuł pracy nawiązywał do Lety – rzeki zapomnienia z greckiej mitologii i użyty został jako metafora bycia poza czasem.
Podobało mi się towarzyszące projektowi odczucie płynności i efemeryczności, chociaż jednocześnie sam rysunek pozostawał czymś konkretnym, świętym miejscem z postaciami ludzi, którzy przychodzili i odchodzili – wyjaśniała artystka.
Monika Weiss przed powstaniem każdej pracy przeprowadza skrupulatny research, często współpracując przy tym z historykami lub archiwistami. Jej prace "Phlegethon-Milczenie" (2005) oraz "Keimai 3" (2008) związane są z konkretnymi wydarzeniami historycznymi. Przygotowując je Weiss gromadziła stopniowo oryginalne dokumenty, głównie niemieckie, z lat 30. XX wieku, które posłużyły jej później do zbudowania rzeźbiarskich kolaży, skonfrontowanych w performerskich działaniach z ciałem artystki. Powstanie "Keimai 3" zainspirowała biografia Helene Mayer, niemieckiej szermierki żydowskiego pochodzenia, zaproszonej przez Hitlera do udziału w olimpiadzie w 1936 roku. Weiss tworzy w tej pracy paralele między rysowaniem a szermierką.
W trakcie pobytu rezydencjonalnego w CSW Zamek Ujazdowski w Warszawie Weiss zrealizowała projekt "Sustenazo" (z greckiego: wzdychać, lamentować niesłyszalnie). Multimedialna prezentacja składała się z projekcji wideo, kompozycji dźwiękowych, rysunków, obiektów i fotografii. Praca bazowała na historycznym zdarzeniu z 1944 roku związanym z ewakuacją pacjentów i pracowników medycznych Szpitala Ujazdowskiego (mieszczącego się w czasie wojny w gmachu obecnego CSW). Artystka wykorzystała oryginalne dokumenty z tego czasu łącząc je z innymi elementami instalacji w poetycką kompozycję. W ścieżce dźwiękowej do "Sustenazo" zestawiła głosy żyjących do dzisiaj uczestników ewakuacji z anonimowymi głosami Niemców czytających strofy "Fausta" Goethego.
Autor: Ewa Gorządek, kwiecień 2011
Wybrane wystawy indywidualne:
- 2010 – "Sustenazo II", Chelsea Art Museum, Nowy Jork; "Sustenazo", Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa
- 2009 – "Expulsion", ConcentArt, Berlin
- 2008 – "Marginalia", Galerie Samuel Lallouz, Montreal
- 2007 – "Between Body and History", Galerie Samuel Lallouz, Montreal
- 2006 – "Limen II", Kentler International Drawing Space, Brooklyn, Nowy Jork; "Drawing Lethe", World Financial Center Winter Garden/The Drawing Center, Nowy Jork
- 2005 – "Five Rivers", Lehman College Art Gallery, Bronx, Nowy Jork; "Performing the Drawing", Galerie Samuel Lallouz, Montreal; "Phlegethon –Milczenie", Inter –Galerie, Potsdam/Berlin
- 2004 – "Intervals", (z Carolee Schneemann), Remy Toledo Gallery, Nowy Jork; "Vessels", Chelsea Art Museum, Nowy Jork
- 2002 – "Ennoia", (ze Stephenem Vitiello), Diapason Gallery, Nowy Jork
- 1998 – "Koiman", Space 1181 Art Center, Atlanta
- 1996 – "Saint Sebastian from Atlanta", Nexus Contemporary Art Center, Atlanta
- 1995 – "After", Galerie L'espace Degree, Luxemburg
Wybrane wystawy zbiorowe:
- 2010 – "The Sixth Borough, No Longer Empty", Governors Island, Nowy Jork; "Opening", Museum Montanelli, Praga
- 2009 – Perform Williamsburg, Urban Art Projects, Nowy Jork; "The Prisoner's Dilemma", Cisneros Fontanals Art Foundation (CIFO), Miami
- 2008 – "Independent Drawing New York", Artbreak Gallery, Brooklyn, Nowy Jork; "Frauen bei Olympia", FrauenMuseum, Bonn
- 2007 – "You Won't Feel a Thing", Instytut Sztuki Wyspa, Gdańsk; "Loneliness and Melancholy", Manchester College, Connecticut
- 2006 – "Moment by Moment", The North Dakota Museum of Art, Grand Forks; "Forms of Classification: Alternative Knowledge and Contemporary Art", Cisneros Fontanals Art Foundation (CIFO), Miami; "You Won't Feel a Thing", Kunsthaus Drezno; "Spirit of Discovery", The Facto Foundation, Trancoso, Portugalia; "Von der Abwesenheit des Lagers", Kunsthaus Drezno
- 2005 – "Bayenale", The LAB Gallery, San Francisco; "Guess Who's Coming to Dinner", Remy Toledo Gallery, Nowy Jork; DIVA Video and Digital Art Fair, Nowy Jork
- 2003 – "Harlem Art Project", Saatchi & Saatchi, Nowy Jork; "The Sonic Self", Chelsea Art Museum, Nowy Jork; "OHM 2", El Museo del Barrio, Nowy Jork
- 2001 – "I/O Skin", Quotidian Gallery, San Francisco
Oprac. PK