Po ukończeniu Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Supraślu, studiował w latach 1980-1985 na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Dyplom uzyskał pod kierunkiem prof. Jana Kucza.
W końcu 1985 Filonik i jego koledzy z roku, Mirosław Bałka i Marek Kijewski, zawiązali grupę (w ich terminologii: "świadomość") "Neue Bieriemiennost", której nazwę pisali odpowiednio gotykiem i cyrylicą. Grupa zadebiutowała 8 marca 1986 i działała pod pierwotną nazwą do początku 1987, po czym - jako "Keine Neue Bieriemiennost" - występowała jeszcze do wiosny 1989. Członkowie ugrupowania w okresie wspólnej działalności tworzyli prace o podobnym charakterze, mieszczące się w nurcie tzw. rzeźby postmalarskiej. Figury, obiekty, mini-instalacje wchodzące w skład bardziej rozbudowanych wspólnych aranżacji cechowały się narracyjnością, humorem, bogactwem barw i detali. Tworzone były z nietrwałych materiałów: masy papierowej, plastiku, tkanin oraz z przedmiotów gotowych. Ich elementem bywały ogień i woda, dym, światło. Niekiedy dawały się poruszać, jak "obrotowa" rzeźba Filonika Honoloulou Baboon (1986). Wystąpienia "Neue Bieriemiennost" z reguły miały charakter akcjonerski, dźwięk i ruch współtworzyły ich tajemniczy, magiczny nastrój.
Wraz z rozpadem grupy zmianie uległa też stylistyka i metaforyka prac jej członków. Od połowy 1989 w pracach Filonika pojawiła się świetlówka, której światło stało się podstawowym budulcem jego sztuki. Artysta układa lampy w proste znaki: krzyże powstałe ze skrzyżowania linii w kształt X, krzyże obrysowane linią świetlówek, krzyże przestrzenne, linie zygzaków, rzędy zwielokrotnionych ideogramów. Zimne, neonowe światło emanujące z jednakowych, modularnych elementów w wyciemnionych wnętrzach galerii czy w ciemności nocy (w przypadku prac plenerowych) jest sugestywnym komunikatem. Zdaniem artysty dociera on do nas z innej, niewidzialnej rzeczywistości. Rolą i zadaniem autora jest przekaz ten uczytelnić. U podstaw tego poglądu tkwią elementy filozofii indyjskiej i dalekowschodnich odmian buddyzmu, które artysta zgłębił i poddał swoistej syntezie.
W latach 1989-1990 trzykrotnie realizował przestrzenny Krzyż (Zielona Góra - Hamburg - Kotka). Do szczególnie pamiętnych należą instalacje operujące jednostajnym rytmem świetlnych znaków: Day Light, 1990 (na Hotelu Sztuki w Łodzi), Bez tytułu, 1994 (na Wyspie Spichrzów w Gdańsku), Blue Light System, 1995 (na gmachu uniwersyteckim w Białymstoku) oraz instalacja na Pałacu Królikarnia w Warszawie (1996), w której powtórzył - z zamierzonym przesunięciem - zarys budowli. Po okresie mniejszej aktywności artysta dał o sobie znać instalacjami Yama, 2001 (na dziedzińcu Zamku Ujazdowskiego w Warszawie) i Daylight System, 2002 (na fasadzie Galerii Bielskiej w Bielsku-Białej).
Od ok. 2000 roku drugi z wymienionych tytułów, określający typ świetlówki, służy za jedyny tytuł kolejnych realizacji Filonika. Stara się on w ten sposób pozbawić swe prace wszelkich literackich czy przedmiotowych odniesień. Mają pozostawać komunikatami ze świata nadprzyrodzonego, przebijającymi się wprost do świadomości człowieka poprzez chaos współczesności. W 2002 roku, w Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, odbyła się wystawa artysty Daylight System. Objęła ona wielką instalację świetlną pod tym samym tytułem (300 lamp jarzeniowych na powierzchni przeszło 40 mkw), video instalację pt. Freiburg 1994 oraz projekcję filmu opracowanego na potrzeby wystawy. Daylight System, zrealizowany w Łaźni, był artystyczną interpretacją przestrzeni i architektury budynku przy ul. Jaskółczej.
W 2008 roku artysta wziął także udział w wystawie zbiorowej pt. Republika bananowa. Ekspresja lat 80. W 2012 roku, Mirosław Filonik zaangażował się w projekt edukacyjny Dotyk Sztuki, organizowany przez CSW Łaźnia. Artysta poprowadził autorskie warsztaty "Mój kwadrat", podczas których uczestnicy mieli niepowtarzalną szansę na zaprojektowanie, stworzenie i oswojenie swojej zindywidualizowanej przestrzeni.
W 2010 roku na 10. urodziny Instytutu Adama Mickiewicza Mirosław Filonik przygotował instalację OK. Składała się ona z systemu świetlówek spływających na dziedziniec warszawskiego Pałacyku Cukrowników. Promienie światła nawiązywały do rysunków perspektywicznych znanych z malarstwa renesansowego. Światło instalacji zmieniało postrzeganie budynku i jego otoczenia oraz ściągało wzrok przechodniów na ukrytą wewnątrz budynku projekcję.
Ważniejsze wystawy indywidualne i zbiorowe:
- 1986 - "Ekspresja lat 80-tych", BWA, Sopot
- 1987 - "Co słychać", Dawne Zakłady Norblina, Warszawa
- 1988 - "Rzeźba w ogrodzie", SARP, Warszawa
- 1989 - III Biennale Sztuki Nowej, Zielona Góra
- 1990 - "RADAR". International Art Exhibition, Kotka (Finlandia)
- 1991 - Kunst, Europa, Bonner Kunstverein, Bonn
- 1994 - Projekt Wyspa [2]. Międzynarodowe Warsztaty Multimedialne, Gdańsk
- 2002 - "Daylight System", Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Gdańsk
- 2005 - "Kolekcja ASP3" na "Art Poznań 2005"
- 2008 - "Republika bananowa. Ekspresja lat 80.", Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, Gdańsk
- 2010 - instalacja OK na 10. urodziny Instytutu Adama Mickiewica, Warszawa; "Mógłbym życ w Afryce", Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa
- 2013 - Art Brussels-Targi Sztuki w Brukseli
- 2013/2014 - "Powrót", Galeria Zderzak, Kraków
- 2014 - "19 x 19" - wystawy 19 artystów w 19. dzielnicy w Warszawie
Autor: Maryla Sitkowska, Muzeum Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, styczeń 2003; akt. maj 2015.
