Wystawy indywidualne
W tym samym roku Galeria Raffaella Cortese otworzyła czwartą już, w historii swej działalności, wystawę Bałki zatytułowaną "In Bezug auf die Zeit". Ekspozycja zajęła wszystkie trzy przestrzenie wystawiennicze galerii, a samo wydarzenie zbiegło się w czasie ze wzmożonym zainteresowaniem artystą, spowodowanym otwarciem jego pierwszej włoskiej retrospektywy. Wystawa została zaplanowana jako podróż po trzech dekadach artystycznej działalności Bałki: od prac powstałych w latach 90. XX wieku do tych wykonanych specjalnie na potrzeby tego przedsięwzięcia. Tytuł wystawy nieprzypadkowo odnosi się do obowiązującej w fizyce definicji przyspieszenia, która jest przyrostem prędkości w odniesieniu do przedziału czasu. Artystę zainteresowała jedynie druga część objaśnienia, czyli tytułowe "w stosunku do czasu".
W poszczególnych częściach wystawy, Bałka postanowił skupić się na kluczowych dla jego badań momentach. Dlatego właśnie w via Stradella 7 widzowie mogli zaobserwować przejście artysty od figuracji do abstrakcji. To zmiana charakteryzująca prace wykonane na przełomie lat 80. i 90. XX wieku. Wśród nich szczególne miejsce zajmuje dzieło "Niebieska fala" (1990) – jest to pierwsza praca Bałki, w której sól pojawia się jako komponent. Od tego czasu jest ona stale powracającym elementem w jego rzeźbach ze względu na symboliczne znaczenie: to niezwykle piękny materiał, który może łatwo sprawić ból, po dotknięciu otwartej rany.
Materiały używane przez Mirosława Bałkę – drewno, sól, popiół, żelazo, mydło i wino – zajmują miejsce na cienkiej granicy między codziennym życiem a obszarem rytuału. Szczególnym elementem całej wystawy były trzy nowe prace artysty, znajdujące się w obszarze przestrzeni n.1 Galerii Raffaella Cortese. Rzeźby – stworzone w jego otwockiej pracowni – to połączenie materiałów i przedmiotów, które towarzyszą artyście od lat. Leżą w ogrodzie lub na biurku, czy też wiszą na ścianach. Jedna z nich, zatytułowana "250 x 14 x 13", składa się ze szklanej rurki wypełnionej czerwonym winem, spoczywającej na granitowym cokole. Prace te niewątpliwie opierają się na minimalistycznym postrzeganiu form, jednocześnie ujawniając przywiązanie do gestu i zwracają uwagę na istotę kombinacji materiałów – w tym przypadku granitu i szkła – oraz nawiązanie fizycznego kontaktu z widzem.
"[(.;,:?!–…)]" (2017) Mirosława Bałki to instalacja stworzona specjalnie z myślą o monumentalnym, znajdującym się 12 metrów pod ziemią, holu Galerii jednego dzieła w Muzeum Śląskim. Praca Bałki to gigantyczna rzeźba wykonana z czarnej blachy trapezowej, mająca być trójwymiarowym odtworzeniem schematu zdjęcia klatki piersiowej z wyeksponowanym zarysem płuc. Instalacja odwoływała się do problemu zanieczyszczenia powietrza i do miejsca własnej lokalizacji – pokopalnianej przestrzeni, stąd korytarze przypominające górnicze wyrobiska. Jak i przy wielu poprzednich pracach artysty, Bałka zwraca uwagę nie tylko na wizualny aspekt sztuki, ale cały proces doświadczania przestrzeni, sam autor skomentował to następujący sposób:
Obszar moich działań dedykowany jest odczuciom, zmysłom, zmysłowi dotyku, węchu, wzrok nie jest jedynym instrumentem informującym nas o otaczającym świecie. To co w tej pracy jest ważne, to przemieszczanie się w tej przestrzeni.
"[(.;,:?!–…)]" pozostawiało spore pole do swobodnej interpretacji, zadumy nad kondycją ludzkiego ciała oraz problemami regionu.
W październiku 2018 roku w sercu Wrocławia otworzyła się nowa, unikatowa przestrzeń dedykowana dla kultury i sztuki – OP ENHEIM. Głównym elementem inauguracji centrum, było otwarcie wystawy "1/1/1/1/1" Mirosława Bałki, kuratorowanej przez Andę Rottenberg. W setną rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości, słowo "ojczyzna" niejednokrotnie wybrzmiewało zarówno w sferze prywatnej, jak i publicznej. Może właśnie m.in. dlatego ekspozycja przygotowana przez Bałkę, składała się czterech neonów, na których napisano: OJCZYZNA, HEIMAT, PATRIA oraz אֶרֶץ אַבוֹת. To kolejny, po śląskim "[(.;,:?!–…)]", projekt site specific. Artysta bowiem wprost nawiązuje nie tylko do historii Wrocławia, ale również do historii samej kamienicy: siedziby galerii OP ENHEIM. Na początku XIX wieku żydowska rodzina Oppenheimów przebudowała ten gotycki budynek. Następnie, podczas II wojny światowej kamienica, będąca wówczas własnością gminy żydowskiej, została skonfiskowana przez nazistów. Po zakończeniu wojny stała się własnością miasta, które w 2013 roku sprzedało budynek Violetcie Wojnowski, by ostatecznie po pięciu latach, zostać udostępniona do użytku publicznego jako galeria OP ENHEIM. Mirosław Bałka użył sztuki współczesnej, by opowiedzieć historię tego miejsca. Jednocześnie rozczłonkował uniwersalne pojęcie za pomocą jego jednostkowego odczuwania, aby potem na powrót podjąć próbę jego złożenia.
"Random Access Memory" (2019) to wystawa Bałki w londyńskiej galerii White Cube Mason's Yard. Nazwa odnosi się do złożonej formy przechowywania danych cyfrowych, z której obecnie każdy korzysta, ale już nie każdy ją rozumie. Jest to również nawiązanie do szeroko pojętej "pamięci" indywidualnej i zbiorowej. Artysta częściowo zablokował dwa piętra galerii White Cube, stawiając w pomieszczeniach rozgrzane metalowe ściany. Arkusze falistej blachy, rozciągnięte na całą szerokość przestrzeni, zostały rozgrzane do 45 stopni Celsjusza. W tej temperaturze krew zaczyna krzepnąć, a enzymy denaturować. Między sufitem, a prowizorycznymi ścianami pozostała jedynie metrowa szpara. Blacha pełniąca funkcję bariery oraz jednocześnie tworząca swoisty pojemnik, wprost odnosi się do zjawiska wzmożenia kontroli granicznych oraz złowrogo zbliżającej się katastrofy klimatycznej.
Autor: Ewa Gorządek, wrzesień 2004; aktualizacja: HSz, czerwiec 2019
