Żona Mieczysława Jastruna (1903-1983), poety, eseisty i tłumacza, jednej z najważniejszych postaci powojennego życia kulturalnego w Polsce; matka Tomasza Jastruna (ur. 1950), poety, prozaika i felietonisty.
Córka zawodowego oficera Wilhelma Buczka i Heleny z domu Mojżyszek, od roku 1925 mieszkała z rodzicami w Zambrowie. Do Warszawy przeniosła się w 1938 roku i spędziła tu okres okupacji niemieckiej. Uczyła się na tajnych kompletach u sióstr urszulanek, które prowadziły gimnazjum ogólnokształcące i liceum pedagogiczne. Należała do Szarych Szeregów. Po upadku powstania warszawskiego uciekła z obozu przejściowego w Pruszkowie i zamieszkała w Lipnicy Murowanej pod Bochnią. Po zakończeniu wojny przeniosła się do Łodzi. Maturę zdała w 1945 roku, następnie, do 1949, studiowała filologię polską na Uniwersytecie Łódzkim.
W 1950 roku wyszła za mąż za Mieczysława Jastruna. Mieszkali w Warszawie, na dolnym Mokotowie w domu przy ulicy Iwickiej 8A. Był to budynek, w którym (pomysł stalinowskich organizatorów życia literackiego) zgromadzono wyłącznie pisarzy. Pod wspólnym dachem zamieszkali m.in. Artur Sandauer, Juliusz Żuławski, Bohdan Czeszko, Marian Brandys, Kazimierz Brandys, Adolf Rudnicki, Seweryn Pollak, Paweł Hertz.
"Ten dom jako instytucja przeniesiony został w 1949 roku z Łodzi... W zburzonym kraju pisarzom łatwo dawano mieszkania, ale nie był to bezinteresowny akt. Wkrótce jednak szczodrzy właściciele Polski Ludowej mieli się przekonać, że wielu z dawnych podopiecznych zdradzi ich i rozpocznie małą i dużą wojnę o wolność słowa" - napisał Tomasz Jastrun we wstępie do "Dziennika 1955-1981" swojego ojca, Mieczysława Jastruna. A w jednym z wywiadów dodał: "Moja mama jako ostatni rozbitek tamtych czasów jeszcze tam mieszka".
Mieczysława Buczkówna debiutowała w 1945 roku na łamach tygodnika "Wieś" wierszami Wrzesień i Podmuch jesieni. Publikowała wiersze i artykuły w "Kuźnicy" (1946-49), "Nowej Kulturze" (1951-63), "Przeglądzie Kulturalnym" (1956-59), "Życiu Literackim" (1954-68). W latach 1965-72 prowadziła dział poezji polskiej w miesięczniku "Poezja". Jej debiutancki tom wierszy - Rozstania - ukazał się w 1949 roku nakładem Książki i Wiedzy. Jak wiele utworów powstałych w tamtym czasie, zdominowany był przez motywy wojenno-okupacyjne. Buczkówna wydała później kilkanaście tomików i wyborów poezji, a także dwa zbiory opowiadań.
"Uprawia lirykę refleksyjno-nastrojową o dyskretnych środkach ekspresji i epigramatycznej zwięzłości stylu, utrwalającą w formie lirycznej miniatury ulotne spostrzeżenia i doznania (zwłaszcza miłosne), osadzone w realiach codzienności" - pisał Ryszard Matuszewski. - "W późniejszych wierszach (...) pojawił się również nurt pogłębionej refleksji historycznej i moralnej, poczucie przemijania, nietrwałości, zagrożenia"
("Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny". Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984).
Podkreślano kameralność poezji Buczkówny, jej wykwintność, skłonność do paradoksów i przekorę, ale też aurę baśniowości. Szukano punktów stycznych z twórczością Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej i Kazimiery Iłłakowiczówny.
Zajmowała się również przekładami poezji francuskiej, szwedzkiej i rosyjskiej, tłumaczyła wiersze akmeistów, m.in. Anny Achmatowej i Osipa Mandelsztama.
Ważną część twórczości Mieczysławy Buczkówny stanowią utwory dla dzieci. Publikowała je na łamach "Świerszczyka" (od 1949 roku), "Płomyczka" (1960-65) i "Płomyka" (1964-66), a także w wydawnictwach książkowych, głównie w Czytelniku i Wydawnictwie Literackim (m.in. Osiołek Joko, Piotruś pierwszak, Tajemnica białego kamienia, Bajki dla Ewy). Za twórczość artystyczną dla dzieci i młodzieży otrzymała w 1987 roku nagrodę Prezesa Rady Ministrów.
Krytyka nie poświęca jej wiele uwagi, rzadko też wymieniana jest w leksykonach. Hasła "Mieczysława Buczkówna" zabrakło w "Encyklopedii 'drugiej płci' " Władysława Kopalińskiego, nie uwzględniają jej także autorki przewodnika "Pisarki polskie. Od średniowiecza do współczesności". Sama poetka tak charakteryzowała swoją sytuację:
"Prawie pół wieku wytrwałego pisania wierszy (i opowiadań), kilkanaście zbiorków. Żadnych nagród, na szczęście. W dodatku wiele lat nieobecności na rynku wydawniczym. Ostatni zbiorek nowych wierszy, 'Jak bajka o wilku', ukazał się na początku lat osiemdziesiątych. Długa choroba (nawracające depresje) sprawiła, że moje 'świecenie nieobecnością' uczyniło miejsce dla innych. Takie prawo natury..." ("Topos" nr 5-6 / 2000 r.).
Teresa Ferenc i Zbigniew Jankowski podkreślają podstawowe znaczenie rytmu - zapaści i wzniesień - w poezji Buczkówny:
"Nawet w tym samym tomie utwór bywa raz kryształowo zaciśniętym niby-aforyzmem, to znów otwartym lirycznym reportażem. Najmniejsze i największe. Skurcz i rozkurcz. I nie chodzi tu tylko o fizyczny rozmiar zapisu, ale także o temperament i temperaturę 'poetyckiej narracji', o całą strukturę utworu z jej metaforycznymi napięciami, zagęszczeniem emocjonalnych akcentów, a z drugiej strony - o coraz częstsze w ostatnich zbiorkach poetki 'prozatorskie' rozluźnienia i świadome odwołania do 'mowy potocznej'. Rozluźnienia i odwołania tak liczne lub obszerne, że wiersz wydaje się niekiedy wypadać poza orbitę poezji" ("Topos" nr 5-6 / 2000 r.).
Czytelnicy cenią przede wszystkim kunsztowne wiersze miłosne Mieczysławy Buczkówny. Wiele z nich splata się z motywem rozpadu i przemijania.
Dzięki staraniom autorki Wstępu do miłości nowe światło padło na twórczość Mieczysława Jastruna.
"Po śmierci poety Mieczysława Buczkówna (jego żona i również poetka)" - pisze Tadeusz Drewnowski - "wydała obszerny tom wierszy metafizycznych Jastruna pt. 'Z innego świata światło' (1987), poprzedzony wstępem ks. Janusza St. Pasierba. Dopiero to wydanie uświadamia, w jakim stopniu medytacyjna poezja Jastruna, tego świeckiego, a w pewnych okresach ateistycznego poety, przeniknięta była od początku religijnością, czego nie dostrzegano czy też dostrzegano powierzchownie"
(Tadeusz Drewnowski "Próba scalenia. Obiegi, wzorce, style". Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 377).
Autorka: Elżbieta Sawicka, listopad 2010, aktualizacja maj 2015
Ważniejsze tomy poezji:
- Miłość (1990)
- Jak bajka o wilku (1983)
- Wybór wierszy (1980)
- Planeta miłość (1975)
- Na zawsze, na chwilę (1975)
- Dwie przestrzenie (1973)
- Jutrzejsze śniegi (1969)
- Światła ziemi (1964)
- Wstęp do miłości (1962)
- Dalekie z pobliża (1959)
- Wigilie (1958)
- W podwójnym słońcu (1957)
- Chleb i obłok (1955)
- Rozstania (1949)
Opowiadania:
- Nie będzie raju (1990)
- Wszystko zasypie śnieg (1982)
Wybrane utwory dla dzieci:
- Michaś w ogrodzie (1972)
- Szaraczek i inne wiersze dla dzieci, audiobook (1983)
- Piotruś zuch (1971)
- Bajki dla Ewy (1968)
- Piotruś pierwszak (1968)
- Najwyższa góra (1967)
- Azor za kierownicą (1966)
- Zaczarowana jagoda (1962)
- Tajemnica białego kamienia (1962)
- Osiołek Joko (1962)
- Topsi astronauta (1961)