Uchodzi za jednego z najbardziej konsekwentnych przedstawicieli polskiego malarstwa metaforycznego czy też wręcz surrealistycznego, poetyckiego, nasyconego dużym ładunkiem liryzmu. Jednocześnie w gronie członków powojennej Grupy Krakowskiej (II) był artystą wiernym sztuce przedstawiającej, podczas gdy w twórczości wielu innych przeważało upodobanie do abstrakcji.
Od roku 1938 studiował malarstwo w Akademii krakowskiej - pod kierunkiem mało znanego Pawła Dadleza i nieporównanie sławniejszego Kazimierza Sichulskiego. Następnie, w okresie okupacji, kontynuował naukę w działającej oficjalnie Kunstgewerbeschule pod okiem Fryderyka Pautscha. Po wojnie, w latach 1945-46, uczył się aktorstwa i reżyserii w Studio Dramatycznym przy Starym Teatrze w Krakowie. Tuż po wyzwoleniu należał do Grupy Młodych Plastyków, a w roku 1957 został członkiem reaktywowanej wówczas Grupy Krakowskiej. Podobnie jak inni artyści skupieni w obu grupach, a przede wszystkim wokół przewodzącego im Tadeusza Kantora, wziął udział we wszystkich Wystawach Sztuki Nowoczesnej (Kraków 1948-49, Warszawa 1957 i 1959). Prócz malarstwa, które było główną domeną jego twórczości, uprawiał rysunek (także ilustracyjny).
"Wieczorami słychać gwizd odjeżdżających pociągów" (1948) olej, płótno, 128x89,5 w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, fot. pracownia fotograficzna MNWr
Przez wiele lat współpracował również jako scenograf z krakowskim Teatrem Lalki i Maski Groteska. Występował jako aktor w teatrze Kantora: zarówno w latach okupacji, jak później - w Cricot 2. Uprawiał też poezję, nieco mniej pogodną w wyrazie niż malarstwo, sięgał w niej do języka groteski. Przede wszystkim jednak był ważną i barwną postacią środowiska krakowskiego, gdzie znano go jako "Balzaka".
W malarstwie Mikulski lubił kojarzyć ze sobą rozmaite elementy na zasadzie pokrewieństw podsuwanych przez wyobraźnię, a nie rzeczywistość. Odwoływał się do "logiki" marzenia sennego (m.in. z erotycznymi podtekstami), fantazji, do poetyki baśni bądź bajki, do obrazów zapisanych w pamięci i odtwarzanych z niej w sposób spontaniczny, podyktowany jedynie wolą artystycznej kreacji. Szczególnie chętnie wykorzystywał arsenał ulubionych motywów, do których należą postacie młodych, smukłych, nierzadko nagich, czarujących dziewcząt, ptaki, motyle, stylizowane rośliny - drzewa, trawy lub kwiaty itp. Kompozycje malarskie Mikulskiego robią nierzadko wrażenie rozgrywanych w teatrze scen z udziałem znieruchomiałych postaci-manekinów, otoczonych przez przedmioty pełniące rolę rekwizytów (Drewniany ptak, 1954). Mamy tu do czynienia z rzeczywistością traktowaną umownie, kreowaną dla potrzeb sztuki, malowniczą, zagadkową. Przede wszystkim jednak urzeka w tym malarstwie prostota dekoracyjnych form, które wypełniają zabudowaną kulisowo przestrzeń imaginacyjnych, intymnych "krajobrazów wewnętrznych". Nierzeczywisty charakter przedstawień podkreśla ostry, precyzyjny rysunek i płaskość palmy barwnej (Dziewczyna w hotelu, 1969). Zwykle ciepła, wyważona kolorystyka obrazów nadaje im liryczny, czasem melancholijny ton, łamiący subtelności erotyczne, podkreślany tytułami (Odlot ostatniej lokomotywy, 1948). Część prac, utrzymanych w konwencji zbliżonej do malarstwa naiwnego, przywodzi na myśl świat bajkowych opowieści przeznaczonych dla dziecięcego adresata (Petronela z siostrzyczkami na bardzo długim spacerze, 1991).
"Ptak uwięziony" (1957) olej, deska, 52x40 w zbiorach Muzeum Narodowego we Wrocławiu, fot. pracownia fotograficzna MNWr Konsekwencja, z jaką malarz eksploatował raz określoną poetykę swojej twórczości, zapewniła mu odrębne, trwałe miejsce w szerokim gronie polskich twórców uprawiających malarstwo wyrosłe z tradycji surrealizmu (w przypadku Mikulskiego można m.in. mówić o pokrewieństwach ze sztuką Paula Delvaux). Z czasem jednak ta sama konsekwencja zaczęła działać przeciwko pierwotnej świeżości i skromności jego sztuki. Wydaje się, że stylistyka dojrzałych prac artysty, nazbyt łatwo rozpoznawalna, a nawet nieco manieryczna, nie ma powabu, a przede wszystkim szczerości jego wczesnych kompozycji (Handlarz ryb, 1946).
Bibliografię opracowań dotyczących malarstwa Mikulskiego zawiera m.in. katalog wystawy dorobku członków Grupy Krakowskiej, która miała miejsce w warszawskiej Zachęcie w roku 1994.
Autor: Małgorzata Kitowska-Łysiak, Instytut Historii Sztuki Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Katedra Teorii Sztuki i Historii Doktryn Artystycznych, czerwiec 2002
