Malarz śląski z 1 połowy XV w.
Miniaturzysta czynny na Śląsku około roku 1420. Sygnatury "Johannes de Zittawia" można znaleźć na marginesach rękopisu Vitae Patrum (Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, rękopis IV F 179) i w Księdze miejskiej z Głubczyc. Na podstawie porównawczych analiz stylistycznych malarzowi przypisano ponadto Mszał R 165 (zaginiony) i kilka dalszych rękopisów (wszystkie obecnie w Bibliotece Uniwersyteckiej we Wrocławiu): Mszał kolegiaty w Głogowie IF 342, Hymnarium Klarysek wrocławskich IF 430, Brewiarz R 166.
Genezy stylu malarza szukano głównie w środowisku praskim czasów Wacława IV.
W twórczości Jana z Żytawy dominują tendencje linearne. Malarz odchodzi od dekoracyjności stylu pięknego, panującego około roku 1400. W dekorowanych przez niego kodeksach kolor staje się chłodny i matowy, forma - uproszczona, a delikatny modelunek walorowy jest wypierany przez różnicowanie plam kreską. Poszukiwania Jana z Żytawy zmierzają do nadania scenom coraz większej przestrzenności, co najlepiej uwidaczniają sceny pasyjne Brewiarza R 166. W miniaturach pojawiają się elementy pejzażu i rodzajowości. Mimo tych dążeń realistycznych, malarz niekiedy odrealnia kolorystykę (wół i osioł w scenie Adoracji Dzieciątka w Hymnarium Klarysek wrocławskich).
Jan z Żytawy wprowadził do śląskiego malarstwa książkowego nowy typ dekoracji marginalnej rękopisu, zastępując bujną floraturę charakterystyczną dla wcześniejszych rękopisów oszczędną łodygą roślinną o niewielu liściach, w której pojawiają się motywy szyszek, rozet, a także nieznane wcześniej w malarstwie śląskim przedstawienia zwierząt i tzw. dzikich ludzi (Księga miejska z Głubczyc).
W latach dwudziestych XV wieku we Wrocławiu zaczynają tworzyć malarze uważani za uczniów Jana z Żytawy, m. in. Mistrz Księgi Szachowej.
Autor: Grażyna Jurkowlaniec, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, marzec 2002.