W latach 1892-1896 uczył się w Szkole Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, następnie studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Alfreda Dauna, Konstantego Laszczki i Jacka Malczewskiego (1896-1900). W 1904 otrzymał stypendium Czartoryskich na roczny pobyt w Paryżu, gdzie przebywał jednak dłużej, z przerwami do 1907. We Francji zapoznał się z współczesnymi prądami artystycznymi, w szczególności z twórczością Auguste Rodina i Émile'a Bourdelle'a. Pomiędzy wyjazdami do Paryża oraz później, po powrocie do kraju, mieszkał i tworzył głównie w Krakowie. Uczestniczył czynnie w życiu tamtejszej bohemy artystycznej, czego dowodem są m.in. główki-karykatury wykonywane przezeń do szopki "Zielonego Balonika", jako ilustracja piosenek z tekstem Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Był członkiem Towarzystwa Polska Sztuka Stosowana i Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka.
W tym okresie tworzył rzeźby korespondujące w swej tematyce z duchem Młodej Polski, np. "Macierzyństwo", "Nad przepaścią". W powstałej w tym samym czasie pracy zatytułowanej "Dziewki", zaznaczyło się powszechne w środowisku artystów krakowskich zainteresowanie folklorem i tematyką zaczerpniętą z życia wsi. Przed I wojną światową artysta zrealizował w Krakowie szereg rzeźb architektonicznych, m.in. płaskorzeźbione popiersia czterech ewangelistów na sklepieniu kościoła św. Floriana, figurę Chrystusa we wnęce pod oknem w prezbiterium kościoła św. Krzyża oraz rzeźby na fasadzie Domu Towarzystwa Rolniczego przy placu Szczepańskim, przedstawiające prace rolnicze w różnych porach roku.
Około 1915 roku w twórczości Szczepkowskiego zaznacza się tendencja do geometryzacji formy i operowania kanciastym konturem obramowującym sylwety figur. Jednym z najwcześniejszych dzieł świadczących o zachodzącej w pracach artysty zmianie są postaci aniołów adoracyjnych z ołtarza w Krzeszowicach (ok. 1918).
Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Przemysłu Współczesnego w Paryżu, 1925. Ekspozycja w pawilonie polskim. Kaplica autorstwa rzeźbiarza, prof. Jana Szczepkowskiego, fot. www.audiovis.nac.gov.pl (NAC) Indywidualny styl Szczepkowskiego ukształtował się w latach dwudziestych. Cechował się on dekoratywną, uproszczoną, zgeometryzowaną formą, nawiązującą do sztuki ludowej, zwłaszcza snycerki góralskiej. Taka propozycja artystyczna spotkała się z w dwudziestoleciu międzywojennym z powszechną aprobatą, zyskując artyście szeroki krąg zwolenników oraz szereg oficjalnych zamówień. Wielkim zagranicznym sukcesem rzeźbiarza okazało się wystawienie w 1925 roku na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu "Kapliczki Bożego Narodzenia", która została nagrodzona Grand Prix, zakupiona przez Rząd Francuski, a jej autorowi przyniosła przyznanie Legii Honorowej.
Rzeźba dłuta artysty rzeźbiarza Jana Szczepkowskiego "Anioł", 1938, fot. www.audiovis.nac.gov.pl (NAC) Od 1921 Szczepkowski mieszkał w Warszawie. W 1922 podjął pracę pedagogiczną jako profesor modelowania w Miejskiej Szkole Sztuk Zdobniczych, w której w okresie 1925-1939 pełnił funkcję dyrektora. Był członkiem ugrupowania "Rytm". Domeną jego twórczości stała się wówczas rzeźba architektoniczna. Do najwybitniejszych dzieł z tej dziedziny należą: płaskorzeźby na fasadzie Banku Gospodarki Krajowej oraz na elewacji gmachu Sejmu w Warszawie (obie realizacje 1927-1928), a także (zniszczony w 1939) fryz dla Teatru Ateneum (1929). W 1936 zrealizował "Pomnik Wojciecha Bogusławskiego" na placu Teatralnym, który po zniszczeniu w 1944 został zrekonstruowany w 1965.
Po II wojnie światowej artysta brał udział w rekonstrukcji zabytków warszawskich (m.in. Pomnika Adama Mickiewicza przy Krakowskim Przedmieściu). W latach pięćdziesiątych wykonał projekty zespołu płaskorzeźb dla Huty "Warszawa" oraz dla gmachu Ministerstwa Energetyki (płaskorzeźby przedstawiające cztery żywioły: Wodę, Ogień, Powietrze i Ziemię).
W 1978 roku powstało Muzeum Jana Szczepkowskiego w Milanówku pod Warszawą.
Podstawowa bibliografia:
- Joanna Szczepińska, "Jan Szczepkowski", Warszawa 1957
- "Stowarzyszenie Artystów Polskich RYTM. 1922-1932". Katalog wystawy
- Materiały archiwalne Pracowni Plastyki Współczesnej Instytutu Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie
Autor: Piotr Szubert, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, luty 2003.
