Grzegorz Stec, "Caryca", 2006, olej na płótnie, 100x140 cm, fot. dzięki uprzejmości artysty Malarz, grafik, poeta. Urodził się w 1955 roku w Krakowie. Mieszka i pracuje tamże.
W 1981 ukończył studia na Wydziale Grafiki krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W latach 1996-2002 był rezydentem The Society for Arts w Chicago. W prowadzonej przez tę instytucję 1112 Gallery odbyły się trzy jego wystawy: "Letters to the Masters" (1996), "Exodus or Carnival?" (1997) i "Aqueducts of Dream" (1998). Od 2008 roku wystawia w Nowym Jorku.
Grzegorz Stec użyczał swoich obrazów na okładki książek, płyt i plakatów, m.in. dla 6. Wielkanocnego Festiwalu Ludwika van Beethovena (Kraków, 2002). O jego twórczości TVP nakręciła film Zadręcza mnie zapach czerni (1991, reż. Cezary Nowicki). Stec jest także poetą, wydał dwa tomiki: Nikt tu nie szuka odpowiedzi (Kraków 1999) oraz Melancolia (Kraków 2007). Jego malarstwo mieści się w przestrzeni między abstrakcją i figuracją. Operuje metaforą, znakiem, subtelną aluzją. Krytycy zwracali uwagę na oryginalność i odmienność twórczości Steca na tle trendów współczesnej sztuki. W 1988 roku Tadeusz Nyczek pisał:
"Gdyby duch czasów, wiedziony naturalną potrzebą homeostazy, chciał ustanowić przeciwwagę dla twórczości Neue Wilde, powinien by z miejsca pomyśleć o obrazach Steca." ("Grzegorz Stec. Malarstwo", Galeria "Inny Świat", lipiec 1988)
Artysta ten reprezentuje typ sztuki duchowej, wizyjnej, zrodzonej z impulsu podświadomości. Na jego obrazach rozsypują się wieże, z morza płonącej czerwieni wyrastają błękitne Namioty innego Boga, ludzkie ciała uwięzione są w sieciach, barwne eksplozje rozrywają człowieka, deformują jego twarz (Nie widzę, nie mówię, nie słyszę) lub kulminują w mrocznych wizjach (seria Wyspa Patmos).
Interesuje go przede wszystkim tłum - skłębiona, zdeformowana masa, opętana ideami, uprawiająca tajemnicze obrzędy, walcząca o łupy, głodująca (Głód), idąca na zatracenie albo adorująca byty stworzone przez światło (Tchnienie, Drabiny). Artysta przedstawia gigantyczne pochody i tłumne karnawały (cykl Karnawał), bezsensowne wojny i stosy (List do Goi, Auto-da-fé), potężne drzewa z roztańczonymi tłumami (Ciągła jesień), ludzi uwięzionych w teatralnych dekoracjach (Marionetki). To obrazy o czystej i dźwięcznej kolorystyce, atakujące widza intensywnością przekazu i perfekcją detalu.
Pojedynczy człowiek pojawia się w cyklu przedstawiającym zdeformowane głowy-maski (Głowy) albo w wyrafinowanych, lekkich portretach dam/infantek, których kolorystyczna gama rozciąga się od świetlistych, zamglonych postaci, ledwie oddzielających się od tła, po mocne, drapieżne barwne efekty (Caryca).
Steca pasjonuje destrukcja, rozkład, dramatyzm życia. Motywy te były obecne od początku w jego sztuce (Ukrzyżowanie). Okaleczenie człowieka i świata zawsze jednak kontrapunktowane jest światłem, dzięki czemu obrazy te nabierają duchowego wymiaru. Światło jest bohaterem wielu prac artysty, począwszy od wertykalnych obrazów, przedstawiających rozwieszone w powietrzu świetliste postacie-widma, przypominające "rentgenogramy duszy" (cykle Figury i Efemerydy), po czarne prace, w których światło odgrywa dominująca rolę.
Czarne obrazy stanowią najbardziej oryginalną część dorobku Grzegorza Steca. Te ascetyczne malarskie improwizacje są próbą wizualizacji czystego światła. Artysta wypracował własną technikę malowania olejnego, która prowadzi do osiągania efektów zbliżonych do mezzotinty. Prace te charakteryzuje bogactwo delikatnych efektów, przypominających pierwotne formy biologicznego życia, oraz zaskakująca różnorodność malarskich materii (Melancholia, Narada).
Sposób tworzenia barwnych obrazów nasuwa natomiast skojarzenie z teatrem podświadomości. Artysta pracuje w sposób spontaniczny, intuicyjny, pozwalając mokrym farbom samowolnie tworzyć trajektorie dla wyobraźni i intuicji. Obraz powstaje podczas pierwszych gorących sesji, po czym następuje druga faza, trwająca tygodnie albo i miesiące, polegająca na mozolnym i perfekcyjnym dopracowywaniu detali.
Sztuka Steca rodzi się z napięcia między spontanicznością podświadomej wizji i porządkującym intelektem, gwałtownym wybuchem emocji i delikatnością formy. Charakteryzuje ją bogactwo kompozycji, barw, struktur i formatów - od prostych form po gęste kompozycje horror vacui, od czystej i wyrazistej kolorystyki po prace monochromatyczne i wręcz czarno-białe, od formatu miniatury poprzez formy niezmiernie długie w poziomie lub strzeliste w pionie, po duże płótna.
Recenzent nowojorskich wystaw zauważył, że dzieła Steca "sprawiają wrażenie malarskich majstersztyków, technicznie bogatych, o barokowym przepychu przedstawień". Z kolei Tadeusz Nyczek pisał:
"Technika jego malarstwa jest oszałamiająca. (...) kolorystyka, czasem jednotonowa, wyciszona, ale najczęściej wyzywająca w swojej odwadze stosowania szerokiej palety barw czystych." (katalog wystawy "Letters to the Masters. Painting of Grzegorz Stec", The Society for Arts, Chicago 1996)
Malarstwo Grzegorza Steca w kontekście współczesności można zaliczyć do sztuki "osobnej". Ale artysta prowadzi w niej również ukryty dialog z wielkimi mistrzami malarstwa, takimi jak Bacon, Boecklin, Bosch, Breughel starszy, Dürer, Ensor, Goya, Grünewald, Rembrandt, Velazquez. Równie ważny jest dla niego zamknięty w dziele sztuki ponadczasowy przekaz, jak i mistrzostwo warsztatu.
Autor: Gabriela Matuszek, marzec 2011, aktualizacja: AW, marzec 2015
Wybrane wystawy indywidualne:
- 1979 - Klub Olimp, Kraków
- 1984 - Galeria Podwawelska, Kraków
- 1985 - Galeria Mały Rynek, Kraków
- 1986 - Galeria Inny Świat, Kraków; Emigrant's Club, Sztokholm
- 1987 - Teatr Stary, Kraków
- 1988 - Galeria Inny Świat, Kraków
- 1989 - Muzeum Śląskie, Katowice; Galeria Inny Świat, Kraków
- 1991 - Stara Galeria, Kraków; Galeria Jatki, Nowy Targ
- 1992 - Teatr Witkacego, Zakopane; Galeria Profil, Poznań
- 1993 - Galeria Inny Świat, Kraków; Stara Galeria, Kraków
- 1994 - Art Gallery, Katowice; Pati Gallery, Kraków
- 1995 - PAAS Gallery, New York; Dom Natana Spiry, Kraków
- 1996 - "Letters to the Masters", 1112 Gallery, The Society for Arts, Chicago; "Insights", The John G. Blank Center for the Art, Michigan City (z rzeźbiarzem Adamem Fedorowiczem)
- 1997 - "Exodus or Carnival?", 1112 Gallery, The Society for Arts, Chicago
- 1998 - "Aqueducts of Dream", 1112 Gallery, The Society for Arts, Chicago
- 2002 - Galeria Centrum, Kraków
- 2004 - Beskidzka Galeria Sztuki, Szczyrk
- 2005 - Muzeum Historii Miasta Łodzi, Łódź
- 2006 - Galeria Temporary Contemporary, Kraków; "Akwedukty snów", Galeria Ermitaż, Muzeum Łazienki Królewskie, Warszawa; Galeria AllBoom, Warszawa
- 2007 - Galeria Pałac Vauxhall, Krzeszowice; Galleri Mitteleuropa, Sztokholm; Galeria TA, Kraków; Galeria Lamelli, Kraków
- 2008 - Konsulat Generalny Rzeczypospolitej Polskiej, Nowy Jork; Galeria Kuriera Plus, Nowy Jork
- 2009 - Fundacja Kościuszkowska, Nowy Jork
- 2010 - Centrum Sztuki Współczesnej, Kołobrzeg (z Marcinem Kołpanowiczem); "Oto - patrz Fryderyku" (z Krzysztofem Izdebskim-Cruz i Marcinem Kołpanowiczem), Polska Filharmonia Bałtycka oraz Galeria Klucznik
- 2011 - Pisane światłem, pisane mrokiem, Centrum Kultury Żydowskiej, Kraków
- 2012 - Jest czerń tak przezroczysta... Galeria Ars Nova w Łodzi, Ciemne epifanie, Pałac Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie
- 2013 - POSTkarnawał, Dwór Czeczów, Kraków; POSTkarnawał II, Galeria Sztuki Batko, Ochojno; Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków; Mairie de Saint-Ouen Marchefroy, Francja
- 2014 - In Licht und Finsternis, Instytut Polski w Lipsku (Polnisches Institut Leipzig); Wokół Antygony, Centrum Sztuki Współczesnej "Solvay", Kraków; W świetle, w ciemności, Centrum Kultury Żydowskiej, Kraków
- 2015 - Wokół masek i demonów, Jama Michalika, Kraków; Melancholie und Maskerade, Galerie Abakus, Berlin
