Urodził się w Rzymie, zapewne w 1. ćwierci XVII w., w rodzinie rzeźbiarza toskańskiego pochodzenia Lazzaro de Rossi. Rozpoczął działalność w Wiecznym Mieście ok. 1640, kiedy to wykonał w stiuku rzeźby świętych Katarzyny i Dominika w przedsionku kościoła Santa Caterina da Siena. W 1645 wyrzeźbił w marmurze nagrobek kardynała Francesco Cennino w kościele San Marcello, pięć lat później zaś udekorował stiukowym reliefem z przedstawieniem alegorii Męstwa wnętrze transeptu bazyliki Św. Piotra. W 1651 przybył do Polski, zapewne najpierw do Gdańska, gdzie wczesną jesienią wykonał na zlecenie króla Jana Kazimierza popiersia portretowe pary królewskiej (Zamek Gripsholm w Szwecji). Od tego momentu też, przynajmniej do 1653, Rossi pobierał stałą pensję z królewskiej szkatuły. Bawił wtedy już w Warszawie, gdzie zapewne wykonywał dekorację rzeźbiarską Pałacu Kazimierzowskiego.
Pozostając rzeźbiarzem królewskim Rossi pracował także dla innych dysponentów w Polsce. W 1654 wykonał popiersie biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego dla nagrobka w katedrze na Wawelu. Najwcześniej w październiku tego roku, najpóźniej zaś wiosną 1655, Rossi z nieznanych przyczyn opuścił Polskę i powrócił do Rzymu. W czerwcu 1655 uczestniczył już w posiedzeniach rzymskiej Akademii Św. Łukasza, której członkiem został wybrany dwa lata później. W latach 1655-57 pracował przy dekoracji rzeźbiarskiej nawy głównej kościoła Santa Maria del Popolo, realizując cztery stiukowe figury świętych niewiast. W 1661 wykonał marmurową płaskorzeźbę ołtarzową Śmierć św. Aleksego w kościele Santa Agnese przy Piazza Navona. W 1674 wraz z innymi rzeźbiarzami wykonywał nagrobek kardynała Bonelli w kościele Santa Maria Sopra Minerva (odkuł personifikację Roztropności), w 1677 zaś samodzielnie monument Antonia Buraniego w kościele San Isidoro. Zapewne niebawem po tej dacie Rossi zmarł.
Zachowały się wszystkie wspomniane rzymskie prace Rossiego, zaś spośród udokumentowanych dzieł wykonanych w Polsce: białomarmurowe popiersia Jana Kazimierza i Marii Ludwiki Gonzagi oraz odlany w brązie biust Gembickiego. Portrety monarsze oraz biskupa noszą sygnaturę artysty.
Nadto na podstawie analizy stylistycznej przypisuje się Rossiemu kilka innych dzieł zachowanych na terytorium dawnej Rzeczypospolitej: brązowe popiersie portretowe z nagrobka biskupa wileńskiego Jana Tyszkiewicza w katedrze w Wilnie - ok. 1652, białomarmurowy biust Teodory Krystyny z Tarnowskich Sapieżyny (zm. 1652) w wileńskim kościele Św. Michała, białomarmurowy biust biskupa chełmińskiego Adama Kosa w jego nagrobku w katedrze (obecnie parafialny) w Chełmży - ustawiony ok. 1661, oraz brązowe popiersie biskupa Gembickiego w niszy nad wejściem do zakrystii w kościele Mariackim w Krakowie - wykonane może jednak dopiero w 1657 w oparciu o biust biskupi w katedrze.
Rossi pracował w kamieniu i stiuku oraz projektował rzeźby do odlania w brązie. Specjalizował się przede wszystkim w rzeźbie portretowej, zarówno przeznaczonej do wnętrz świeckich, jak i kościelnych - do epitafiów i nagrobków. W Rzymie współpracował z najwybitniejszymi architektami dojrzałego baroku - Gianlorenzo Berninim (w Santa Maria del Popolo) i Carlo Rainaldim (Santa Agnese), w Polsce zaś z architektem królewskim, Rzymianinem z pochodzenia, Giovannim Battistą Gislenim. Rossi nie tylko wykonał rzeźby do struktur projektu Gisleniego (nagrobki Tyszkiewicza i Gembickiego) w ramach swoistej "spółki" architektoniczno-rzeźbiarskiej, ale, jak się wydaje, miał duży wpływ na ostateczny wygląd całego dzieła. Niewykluczone, iż to właśnie za sprawą Gisleniego rzeźbiarz pojawił się nad Wisłą.
Rzeźba Rossiego, zwłaszcza portretowa, zdradza przede wszystkim wpływ dzieł rzymskiego konkurenta Berniniego - rzeźbiarza Alessandro Algardiego, od którego Rossi przejął m.in. melancholijny, zamyślony wyraz twarzy swych modeli, ale także rozwiązania kompozycyjne i stylistykę. W związku z tym przypuszcza się, że Rossi mógł być uczniem Algardiego. W twórczości Rossiego obecne są także wpływy rzeźby Berniniego, np. umiejętność oddania przelotnego stanu psychicznego człowieka.
Wszystkie dzieła Rossiego wyróżnia bardzo wysoki poziom technicznego i artystycznego wykonania, portrety jego autorstwa cechuje nadto pogłębiona analiza psychologiczna. Rossi (wraz z Gislenim) wprowadził na grunt rzeźby polskiej nie tylko nowy typ nagrobka popiersiowego, ale także przeniósł najnowsze rozwiązania rzymskiego baroku emotywnego. Rossi komponując swe polskie dzieła opierał się w dużym stopniu na grafice portretowej.
Autor: Paweł Freus, listopad 2007.