Prócz malarstwa uprawiał grafikę oryginalną i użytkową, zajmował się sztuką książki i scenografią, animował i współorganizował życie kulturalne Wilna. Od 1890 studiował prawo na uniwersytecie w Petersburgu; edukację artystyczną zdobył w latach 1892-1897 w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem I. Szyszkina i A. Kuindżiego. Malarskich motywów dostarczały mu wakacyjne wyjazdy na Krym (1894, 1895), Rugię, Bornholm i południowe wybrzeże Szwecji (1896, 1897). W 1898 odbył podróż poprzez kraje Europy, zwiedzając Berlin, Kolonię, Paryż, Dunkierkę, Ostendę, Brukselę, Bazyleę, Lucernę, Lugano, Mediolan, Wenecję i Wiedeń. Po powrocie do kraju osiadł w rodzinnym Bohdanowie.
W 1899, 1901 i 1902 wziął udział w wystawach ugrupowania "Mir Isskustwa"; w 1900 wstąpił do Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka", z którym regularnie wystawiał. Swe prace prezentował też na dorocznych ekspozycjach adeptów Akademii Petersburskiej (do 1900), oraz w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych (od 1899). W spędzonych w Warszawie latach 1904-1907 współtworzył - wraz z Kazimierzem Stabrowskim, Xawerym Dunikowskim, Konradem Krzyżanowskim i Karolem Tichym - organizacyjne podwaliny Szkoły Sztuk Pięknych, w której objął posadę profesora. W roku akademickim 1907/1908 prowadził katedrę pejzażu w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych.
W 1908 urządził wraz z Józefem Mehofferem wielką prezentację polskiej sztuki w Wiedniu. Po osiedleniu się w tymże roku w Wilnie, porzucił całkowicie malarstwo na rzecz intensywnej działalności pedagogicznej i organizacyjnej; zainicjował szereg istotnych dla kultury artystycznej Wilna wydarzeń. Uprawiał grafikę użytkową, projektował plakaty, szatę graficzną czasopism i książek oraz kostiumy teatralne. Wniósł istotny wkład w odrodzenie miejscowego teatru; inscenizował "Lillę Wenedę" Słowackiego (1909), "Orlątko" Rostanda (1912), "Warszawiankę" Wyspiańskiego (1913), "Cyda" Corneille'a (1924) i "Noc listopadową" Wyspiańskiego (1930). Brał udział w pracach komisji konserwatorskich oraz w obradach Komitetu Budowy Pomnika Adama Mickiewicza w Wilnie. Publikował artykuły na temat zabytków Wileńszczyzny. W okresie 1918-1919 przyczynił się do ukonstytuowania Wydziału Sztuk Pięknych na Uniwersytecie Stefana Batorego, gdzie powierzono mu obowiązki pierwszego dziekana.
Ferdynand Ruszczyc, "Ziemia", 1898, olej na płótnie, 164 x 219 cm, wł. Muzeum Narodowe w Warszawie, fot. MNW W twórczości malarskiej Ruszczyca niepodzielnie dominował czysty pejzaż. We wczesnych, utrzymanych w realistycznej konwencji pracach ujawniła się fascynacja artysty morzem, którego zmienność wnikliwie obserwował podczas pobytów na Krymie, Rugii i Bornholmie. Uwagę skupiał wówczas na małym wycinku pejzażu, by w wąskim kadrze zderzyć ruchliwość spienionych fal z twardą materią skalistego wybrzeża ("Krym - brzeg morza", 1895; "Morze i skały", 1895). Świetlne refleksy kładące się na zmarszczonej tafli wody nabrały wyrazistości w kilku wariantach "Młyna zimą" - kompozycjach zamkniętych w wąskiej skali bieli, szarości i brązów; fragmentarycznie wykadrowana sylweta młyna kontrastuje tu z subtelnie modulowaną połacią śniegu ("Młyn zimą o zachodzie", 1897).
Dojrzałe obrazy Ruszczyca, wyróżniające się stężoną ekspresją, nasyconą kolorystyką i bogatą fakturą, należą do najbardziej oryginalnych dokonań polskiego modernizmu ("Stare jabłonie", 1900). W widokach rodzimego krajobrazu - ujętych przez pryzmat emocji i nastroju - artysta oddał potęgę sił natury poddanych cyklicznym przemianom, wydobył moc żywiołów, które zdeterminowały ludzką egzystencję. W 1898 Ruszczyc namalował obraz "Ziemia", w którym dał wyraz swemu twórczemu credo opartemu na panteistycznym pojmowaniu świata: dramatyczny teatr nieba skonfrontował tu ze skrawkiem surowej, nagiej ziemi; nabrzmiałymi deszczem chmurami przytłoczył drobną sylwetkę oracza popędzającego woły. Istota ludzka, jej doczesny byt i heroiczne próby okiełznania żywiołów podporządkowane są w artystycznej wizji Ruszczyca kosmicznym siłom, wpisane w plan Boskiego Stworzenia. Szmat zaoranej ziemi dominuje w monotonnym krajobrazie obrazu.
