GRM i KEW
Ukończyła studia na Wydziale Reżyserii Muzycznej u Antoniego Karużasa w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. W latach 1968-70 studiowała muzykę elektroakustyczną w Paryżu, w Groupe de Recherches Musicales (GRM), pod kierunkiem Pierre'a Schaeffera i François Bayle'a.
Po powrocie do Warszawy odbyła studia kompozytorskie w klasie Tadeusza Bairda i Zbigniewa Rudzińskiego w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. W 1973 wraz z Krzysztofem Knittlem i Wojciechem Michniewskim utworzyła grupę kompozytorską KEW, z którą występowała na koncertach w Polsce, Szwecji, Austrii i Niemczech.
Przeprowadzka do Francji
Od 1981 mieszka we Francji. Uczestniczyła w kursie muzyki komputerowej w IRCAM, uzupełniała naukę kompozycji u Betsy Jolas. Jako stypendystka Rządu Francuskiego, miasta Mannheim i Fundacji Kościuszkowskiej pracowała pod kierunkiem Johna Chowninga w Centrum Badań Komputerowych Muzyki i Akustyki (CCRMA) przy Stanford University w Kalifornii. W wywiadzie z Wojciechem Sitarzem Sikora opowiada:
We Francji byłam już wcześniej i mnie urzekła. Moja mama była frankofilką, skończyła filologię klasyczną i starała się mnie nauczyć języka. Nie udało się jej to co prawda, ale zaczęłam się interesować Francją i to był naturalny kierunek. Pojechałam tam autostopem, a podróż, podczas której objechałam całą Europę, trwała dwa miesiące.
W 1999 uzyskała tytuł doktora w zakresie kompozycji w Akademii Muzyczenej we Wrocławiu. Od 1985 do 2008 była profesorem Konserwatorium w Angoulême, gdzie prowadzi zajęcia z kompozycji muzyki elektroakustycznej oraz warsztaty dźwiękowe w Ecole Supérieure de l'Image w Angoulême.
Muzyka elektroniczna
W Polskim Radiu Elżbieta Sikora wyznała:
Zaczynałam komponować muzykę elektroniczną w 1968 roku, kiedy miała ona już długą historię i nastąpił jej pełen rozkwit. Od tamtej pory bardzo zmieniła się technologia. W 1981 roku wylądowałam we francuskim IRCAM-ie (Centrum Badawczo-Koordynacyjne Akustyki i Muzyki), gdzie znajdowały się ogromne komputery. Aby komponować, trzeba było nauczyć się programowania. Dla większości twórców, również dla mnie, to był etap "zatrzymania" w oczekiwaniu na bardziej przyjazną technologię. Ona zresztą szybko się pojawiła. I dziś komponowanie muzyki elektronicznej jest tak łatwe, że mogą to robić właściwie wszyscy.
Elżbieta Sikora i opera
Pierwsza operowa próba Elżbiety Sikory to ''Ariadna'' z 1977 roku. Kompozytorka w wywiadach podkreśla, że wtedy nie uważała opery za atrakcyjną i odpowiadającą współczesności formę wyrazu. W 1995 Teatr Wielki - Opera Narodowa w Warszawie wystawił operę Elżbiety Sikory "Wyrywacz serc" w reżyserii Mariusza Trelińskiego. W 1997 opera ta, we francuskiej wersji językowej, została pokazana w Centrum Pompidou w Paryżu. Weronika Nowak na łamach Meakultura.pl pisze:
'W operach Sikory, podobnie jak i pieśniach, np. w "Le Chant de Salomon" (1992), hipnotyzujące jest zwłaszcza brzmienie partii głosu. Różnorodność technik wokalnych stylów śpiewu, takich jak: bel canto, melorecytacja, szept czy krzyk, kompozytorka wykorzystuje w roli narzędzia służącego budowaniu szerokiej palety nastrojów, rozpiętej gdzieś pomiędzy introwertycznym liryzmem a ekspansywnym dramatyzmem.
15 listopada 2011 w Sali UNESCO w Paryżu, z okazji obchodów Międzynarodowego Roku Chemii oraz 100-lecia przyznania Nagrody Nobla Marii Skłodowskiej-Curie, miała miejsce światowa prapremiera opery "Madame Curie". Spektakl ten w reżyserii Marka Weiss-Grzesińskiego zrealizował zespół Państwowej Opery Bałtyckiej w Gdańsku, zaś kierownictwo muzyczne objął Wojciech Michniewski. Fragmenty elektroakustyczne zostały przygotowane przez kompozytorkę we współpracy z Diego Losem w INA/GRM w Paryżu. Polska premiera "Madame Curie" odbyła się 25 listopada 2011 w Operze Bałtyckiej w Gdańsku. Płyta DVD zawierająca nagranie opery została wyróżniona prestiżową nagrodą francuskiej Academie du Disque Lyrique.
Nagrody i wyróżnienia
Elżbieta Sikora, fot. materiały promocyjne festiwalu Heroines of Sound Elżbieta Sikora jest laureatką wielu nagród, m.in. II nagrody na Konkursie im. Carla Marii von Webera w Dreźnie w 1978 za operę "Ariadna" (1977), wyróżnień na Konkursie Muzyki Elektroakustycznej w Bourges w 1980 za utwór "Ziemia jałowa" na taśmę (1979) i "Lettres à M. pour bande" (1980), I nagrody na Konkursie dla Kompozytorek w Mannheim w 1982 za utwór "Guernica - hommage à Pablo Picasso" na chór mieszany (1975-79), otrzymała też dwie nagrody SACEM w 1994: Prix pédagogique za "Chant' Europe pour trois choeurs d'enfants et orchestre de chambre" (1993) oraz Prix du printemps za całokształt twórczości. W 1996 francuskie Stowarzyszenie Autorów i Kompozytorów Dramatycznych przyznało jej nagrodę za operę "Wyrywacz serc" (1984-86).
W 1997 została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasług Rzeczpospolitej, w 2004 uhonorowana została przez Ministra Kultury Francji najwyższym francuskim odznaczeniem Chevalier de l'Ordre des Arts et des Lettres. W 2002 otrzymała Wyróżnienie Specjalne Jury de l'Académie du Disque Lyrique w Paryżu za "Le Chant de Salomon" na sopran i zespół instrumentalny (1992) i "Eine Rose als Stütze" na sopran i fortepian (2000) wydane na płycie Chant du Monde/Harmondia Mundi. W 2008 została laureatką nagrody w kategorii muzyka poważna w plebiscycie "Gazety Wyborczej" Sztorm Roku 2007 za "Koncert Oliwski" na organy i orkiestrę (2007). W marcu 2024 roku odebrała Nagrodę Prezydenta Republiki przyznawaną przez Académie Charles Cros za całokształt twórczości.
W katalogu Elżbiety Sikory znajduje się obecnie około 110 utworów, od muzyki elektroakustycznej po instrumentalną oraz wokalną. Kompozytorka podejmuje się kolejnych zamówień wciąż z taką samą energią. Jej najnowsza monograficzna płyta, która zawiera trzy koncerty (na fortepian, organy i skrzypce), jest świadectwem jej talentu.
– pisał Michèle Tosi w uzasadnieniu Nagrody Prezydenta Republiki.
Koncerty i festiwale Utwory Elżbiety Sikory prezentowane były m.in. na "Warszawskiej Jesien", "Poznańskiej Wiośnie Muzycznej", Avignon Festival, Festival Estival w Paryżu, "Syntèse" w Bourges, Festival ICMC w Bukareszcie, Brighton L'Espace du Son, Festival Acousmatique de Bruxelles, "Fylkingen" w Stockholmie, Dresden Music Festspiele, Braunschweig Festival, Berlin Festspiele, Alexandria Festival of the Arts, Bath – Newcastle Festival, Heidelberg New Music Festival, Antidogma Musica w Torino, Festival International de Musica Electroacustica w Hawanie, Seoul International Computer Music Festival w Korei Południowej, EMF Festival New York, International Festival of Today's Music w Nowym Jorku. Są wydawane przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Chant du Monde, Stoklosa Editions i Ariadne Verlag.
Koncerty i festiwale
Wykonywały je m.in. zespoły Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie, Warszawskiej Opery Kameralnej, Ballet of Monte Carlo, Annabella Gonzales Danse Theater, Centre Pompidou, Orkiestra Filharmonii Narodowej, Orkiestra Filharmonii Poznańskiej, Orkiestra Filharmonii Bałtyckiej, Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia, Nouvel Orchestre Philharmonique de Radio France, Orchestre Poitou-Charentes, Orchestre Stadt Ulm, Kwartet Wilanów, Camerata Varsovia, Ensemble Itinéraire, Ensemble 2E2M, Ensemble Aventure, Heidelberg Festival Ensemble, Danel Quartet, pod batutą takich dyrygentów, jak Antoni Wit, Michel Tabachnik, Pascal Verrot, Wojciech Michniewski, Jacek Kaspszyk, Gabriel Chmura, Tadeusz Wojciechowski, Annick Minck, Jean Thorel, James-Alain Gaehres. Zostały też nagrane przez Polskie Radio, WRD i Radio France.
W latach 2011-2017 była dyrektorą artystyczną wrocławskiego festiwalu Musica Electronica Nova.
Ważniejsze kompozycje:
- "Interventions" pour tuba, 2 percussions et bande (1969)
- "Prénom" na taśmę (1970)
- "Widok z okna" na taśmę (1971)
- "L'incertitude de l'été" pour bande (1973)
- "Pieśni rozweselające serce" [wersja I] na sopran i pięć instrumentów (1973)
- "Kwartet smyczkowy nr 1" [wersja I] (1975)
- "Podróż pierwsza" [wersja I] na kontrabas z delay'em (1975)
- "Podróż pierwsza" [wersja II] na tubę z delay'em (1975)
- "Cercles" na orkiestrę (1975)
- "Guernica - Hommage à Pablo Picasso" na chór mieszany (1975-79)
- "Podróż druga" na taśmę (1976)
- "Stworzenie świata", oratorium na dwa zespoły wokalne i orkiestrę kameralną (1976)
- "...selon Pascal" pour trompette, harpe, clavecin et violoncelle (1976-78)
- "Ariadna", opéra de chambre pour soprano, mezzo-soprano et orchestre (1977)
- "Nocą twarzą ku niebu" na taśmę (1978)
- "Najemnicy" na puzon i perkusję (1978)
- "Powiększenie", muzyka baletowa (1979)
- "Ziemia jałowa" na taśmę (1979)
- "Trzy interludia" na flet prosty i harfę (1979)
- "Rapsodia na śmierć republiki" na taśmę (1979)
- "Mały Książę" na flet i perkusję (1979)
- "Blow-up", ballet (1980)
- "Lettres à M." pour bande (1980)
- "Kwartet smyczkowy nr 2" (1980)
- "Interludes" pour flûte et harpe (1980)
- "Prélude" pour piano (1981)
- "Podróż trzecia" na flet (1981)
- "Salve Regina" na chór dziecięcy i organy (1981)
- "La tête d'Orphée" pour bande (1981)
- "La tête d'Orphée II" pour flûte et bande (1982)
- "Janek Wiśniewski-grudzień-Polska" na taśmę (1982-83)
- "Waste Land", ballet (1983)
- "Derrière son double", radio-opéra pour soprano, baryton, 4 voix d'acteurs, flûte, percussion, quatuor à cordes et sons électroniques (1983)
- "Eine kleine Tagmusik" na siedem instrumentów (1983)
- "Pieśni rozweselające serce" [wersja II] na sopran, flet i klawesyn (1983)
- "Solo" na skrzypce (1983-84)
- "Wyrywacz serc", opera kameralna według powieści Borisa Viana (1984-86, 1992 [rev.])
- "Symfonia nr 1 'Cienie'" (1984-90)
- "Genêse", oratorio pour soprano, récitant, choeur mixte, orchestre de chambre et sons électroniques (1986)
- "La clef de verre", ballet (1986)
- "Loreley" pour soprano ou mezzo-soprano et ensemble instrumental (1987)
- "Rappel II" na orkiestrę i Syter (1987-88)
- "A peine le temps que dure une vision" pour soprano, ensemble instrumental et bande ou récitante et bande (1987-89)
- "Suite" pour violoncelle et bande (1987-89)
- "Géométries variables" pour bande (1991)
- "Les enfants du vent" pour orchestre (1991)
- "Suite II" [version I] pour clavecin, bande et transformations (1992)
- "Le chant de Salomon" pour soprano et l'ensemble (1992)
- "On the Line" for soprano and tape (1992)
- "Les enfants terribles" pour bande (1992)
- "Wyrywacz serc" [wersja sceniczna], opera kameralna według powieści Borisa Viana (1992)
- "Sekstet smyczkowy - Hommage à Witold Lutosławski" (1993)
- "Chant' Europe" pour trois choeurs d'enfants et orchestre de chambre (1993)
- "Cinéma, cinéma" pour choeur d'enfants et orchestre de chambre (1994)
- "Canzona" pour viole de gambe et ensemble instrumental (1995)
- "Flashback - Hommage à Pierre Schaeffer" na taśmę (1996)
- "Suite III (Baroque)" pour orchestre (1997)
- "Omnia tempus habent", oratorio pour voix d'alto, choeur d'enfants, choeur mixte, orgue et orchestre (1997)
- "Fragments" pour soprano et bande (1997)
- "On est toujours" [wersja I] na baryton i fortepian (1997)
- "On est toujours" [wersja II] na baryton, 2 soprany, saksofon, bandoneon, fortepian i kontrabas (1997)
- "Kwartet smyczkowy nr 1 (Thinking of Brahms)" [wersja II] (1997)
- "Suite II" [version II] pour clavecin et bande (1998)
- "Aquamarina" na taśmę (1998)
- "Lisboa, tramway 28, hommage à Fernando Pesoa" na saksofon i taśmę (1999)
- "Kwartet smyczkowy nr 3 (Ursula in memoriam)" (1999)
- "Maître Renard et maître Corbeau - Le laboreur et ses enfants" na chór dziecięcy i zespół (1999)
- "Ecce Homo" na orkiestrę (1999)
- "Eine Rose als Stütze" na sopran i fortepian (2000)
- "Koncert fortepianowy nr 1 'Hommage à Frederic Chopin'"(2000)
- "...selon Pascal II" pour trompette, harpe, clavecin et violoncelle (2000)
- "Trois Innocenties" pour choeur mixte (2001)
- "Short Stories" for organ (2001)
- "Grain de sable" na taśmę (2002)
- "Rouge d'été" na taśmę (2002)
- "Eine Rose als Stütze - Hörspiel" na taśmę (2002)
- "Axe rouge" na saksofon, kontrabas i taśmę (2004)
- "Koncert na saksofon i orkiestrę - Michelangelo" (2005)
- "Cadenza" na wiolonczelę (2005)
- "Tytane" na kontrabas (2005)
- "Reflets irisés" na fortepian i dźwięki elektroniczne (2006)
- "Alla breve" na fortepian (2006)
- "Koncert Oliwski" na na organy i orkiestrę (2007)
- "Axe rouge II" na saksofon, perkusję i taśmę (2007)
- "Axe rouge III" na saksofon i taśmę (2008)
- "South Shore", concertino na harfę blue i orkiestrę (2008)
- "Chicago al freco" na taśmę (2009)
- "Madame Curie", opera w 3 aktach (2011)
- ''Axe rouge IV'' na saksofon, zespół instrumentalny i warstwę elektroakustyczną (2012)
- ''Axe Rouge V'' na taśmę (2012)
- "Happy Valenciennes" na saksofony i taśmę (2012)
- "Cadenza" na wiolonczelę (2012)
- "Sonosphère I. Twilling" (2013)
- "Pięć Miniatur" (2013)
- "Lamento" na sopran i fortepian (2015)
- Sonosphère II My’Kaddisch (2015)
- Trois tunnels et un arrêt na taśmę (2016)
- Sonosphères III & IV Wrocław Symphony (2017)
- Paris, Gare du Nord na taśmę (2017)
- Lamento (2018)
- Koncert skrzypcowy (2018)
- Przejście podziemne (2019)
- Sonosphère V. Wanda Landowska (2019)
- Soleos (2019)
- Istants fugitifs (2019)
- Running North (2020)
- Norwid'Elipsa (2021) na głosy aktorów i dźwięki elektroakustyczne
- Liquid Air (2021) na orkiestrę
- II Koncert organowy (2022)
- Szóste przykazanie. Nie zabijaj (2023) na cztery głosy kobiece, flet, wiolonczelę i perkusję (Wykorzystano teksty świadków nazistowskiego obozu zagłady w Majdanku, wiersze Grzegorza Kwiatkowskiego i Ekhmetjana Osmana po polsku, ujgursku, francusku, angielsku i niemiecku)
- Uwertura na orkiestrę (2023)
Dyskografia:
- ''Ariadna'' na płycie wydanej przez Polskie Nagrania Muza w 1979 roku
- ''Głowa Orfeusza I'', ''Aquamarina'' wydane na płycie ''Cultures électroniques 13'', wydanej przez IMEB w 1981 roku
- ''Głowa Orfeusza II'', wyk. Jadwiga Kotnowska (flet), na składance ''Warsaw Autumn 82'', opublkiowanej przez Polskie Nagrania Muza w 1982 roku
- ''Głowa Orfeusza'' i ''Aquamarina'' wykonane przez trzy szkolne chóry dziecięce z regionu Poitou-Charente, dyr. Jacques Pèsi, kaseta wideo wydana w 1993 roku
- ''Le Chant de Salomon'', ''Solo'', ''Canzona'', ''Eine Rose als Stütze'', ''Rappel III'' na płycie CD ''Elżbieta Sikora'', wykonawcy: Olga Loustiv-Ternovskaia – sopran, Maria Bulgakova – sopran,Alexandre Kalashkov - skrzypce, Mikhail Dubov – fortepian, Alla Vasilieva – viola degamba, Moskiewski Zespół Muzyki Współczesnej, dyr. Youri Kasparov, Orkiestra Kameralna Rosyjskiej Orkiestry Narodowej, dyr. Jean Thorel; wydawca Chant du Monde, 2003 rok
- ''Lisboa,tramway 28; Janek Wisniewski, décembre, Pologne'', wykonał Daniel Kientzy – saksofon, wydawca: INA/GRM, 2001 rok
- ''Rouge d’été'' na płycie ''Les saisons'' wydanej przez Chrysopée Electronique w 2002 roku.
- ''Grain de sable'' na płycie ''Compendium International Bourges 2001'' wydanej przez Mnemosyne Musique Média w 2002 roku
- ''Rappel III'' na płycie Agnieszki Duczmal wydanej przez PRCD w 2004 roku
- ''Głowa Orfeusza II'', ''Suite I'', ''Suite II'', ''Reflets irises'' na płycie ''Solo & Electronics'' wydanej przez DUX w 2008 roku
- ''South Shore'' na płycie ''Sikora / Beethoven'', wykonawcy: Isabelle Perrin – harfa ‘bleu’, Marcin Wierzbicki - transformacje komputerowe, Polska Filharmonia Bałtycka dyr. Jerzy Maksymiuk; płyta została wydana przez DUX w 2009 roku
- ''Flashback'', ''hommage à Pierre Schaeffer'', ''Widok z okna'', ''Głowa Orfeusza'', ''La nuit le visage contre le ciel'', ''Podróż druga'', album ''Secret Poems Knittel/Sikora/Michniewski'' wydany przez oficynę Bôłt w 2012 roku
- Opera ''Madame Curie'' wykonawcy: W. Michniewski / Anna Mikołajczyk-Niewiedział / Opera Bałtycka/reż. Marek Weiss, wydana na DVD przez wydawnictwo DUX w 2013 roku
Strona internetowa kompozytorki: www.elzbietasikora.com
Autor: Małgorzata Kosińska, Polskie Centrum Informacji Muzycznej, Związek Kompozytorów Polskich, lipiec 2002; aktualizacja: grudzień 2011, sierpień 2014, listopad 2014 (tk), styczeń 2021 (fl)
