Mieszkając w Śródmieściu, jako siedmioletni chłopiec, w czasie Powstania, został małym zwiadowcą, wypatrującym na dachach czających się niemieckich snajperów. Pokoleniowe doświadczenie okupacji ukształtowało na całe życie osobowość twórcy. Jak sam wspomina, w młodości, dzięki hojności rodziców, miał możliwość kształcenia się w grze na rozmaitych instrumentach muzycznych.
Posiadł wówczas umiejętność gry na fortepianie, trąbce, klarnecie, skrzypcach, wiolonczeli i akordeonie. Później przyszła kolej na harfę, którą poznać miał dzięki żonie Urszuli – wybitnej interpretatorce m.in. muzyki nowej. Istotnym czynnikiem późniejszej praktyki i swobody twórczej Mazurka stała się nieskrępowana improwizacja na poznanych instrumentach.
Praca w Studiu Eksperymentalnym
Mazurek ukończył z wyróżnieniem studia (1957-63) w warszawskiej PWSM im. F. Chopina na Wydziale Reżyserii Muzycznej. W 1962 rozpoczął pracę w Studiu Eksperymentalnym Polskiego Radia jako reżyser muzyczny, kompozytor, wykonawca i realizator muzyki elektronicznej. Status realizatora pierwotnie ograniczony do roli technologicznego wsparcia kompozytora podlegał stopniowym przemianom. Adekwatne stało się zaproponowane przez szefa Studia Józefa Patkowskiego jeszcze w latach sześćdziesiątych XX wieku, pojęcie performer, a więc wykonawca – z jednej strony intencji autora muzyki, z drugiej zaś samodzielny, kreatywny ich interpretator.
Dla Bohdana Mazurka oraz dla Eugeniusza Rudnika powstało indywidualne stanowisko etatowe w Polskim Radio - "specjalista ds. realizacji muzyki elektronicznej”. Patkowski w rozmowie z Markiem Zwyrzykowskim wspomina:
Realizatora traktowaliśmy wówczas szeroko, jako osobę przekładającą pomysły kompozytora na język studia, na jego ówczesne możliwości. Rola tego tłumacza była zawsze bardzo istotna. W 1957 Rudnik, a w 1962 Mazurek przyjęli właśnie tę funkcję.
Mazurek zrealizował znaczące utwory elektroakustyczne i elektroniczne całej plejady kompozytorów, wśród których są: Roman Berger, Andrzej Dobrowolski, Włodzimierz Kotoński, Andrzej Markowski, Krzysztof Penderecki, Bogusław Schaeffer,Tomasz Sikorski, Zbigniew Turski, Zbigniew Wiszniewski, a także Benno Ammann, Herbert Brun, Vittorio Gelmetti, Lejaren Hiller, Benjamin Johnston, Kare Kolberg, Arne Nordheim, Teresa Rampazzi, Tamas Ungvary i wielu innych. Na czas pracowitych wizyt zagranicznych kompozytorów mieszkanie twórcy stawało się gościnnym schronieniem, m.in. dla tworzącego w Studio w 1972 roku Kåre Kolberga.
Barbara Okoń-Makowska, znakomita i ceniona realizatorka dźwięku i pedagog, która asystowała Mazurkowi od pierwszych dni swej pracy w Studio wspomina:
Jako realizator Bohdan był otwarty na pomysły kompozytorów przychodzących do Studia, początkującym pomagał wyeksplikować ich oczekiwania i starał się nie narzucać swoich opinii, jakkolwiek zawsze w jego realizacjach usłyszeć można wielką dbałość o kulturę dźwięku, przemyślane rozplanowanie przestrzeni i niewątpliwy wpływ jego muzycznych kwalifikacji.
W 1973 roku, w omówieniu do utworu Herberta Bruna "Piece of prose" (polski tytuł katalogowy warszawskiego Studia - Łut prozy), Patkowski pisał:
Kompozytor przeszedł od manualnych metod tzw. klasycznego studia poprzez częściową automatyzację, aż do technik komputerowych (...) Metody wykształcone w ostatnich czasach nauczyły skuteczniej posługiwać się aparaturą stosowaną dawniej.
Współpraca realizatorska Bohdana Mazurka wniosła wszechstronną znajomość instrumentarium Studia i jego różnorodnych dotychczasowych zastosowań do dźwięku elektronicznego, instrumentalnego i konkretnego. W rezultacie powstał utwór, w którym wysłyszeć można specyficzne dla warszawskiego studia elementy brzmieniowe, ale służą one przecież odmiennej oryginalnej i nowej na naszym terenie poetyce muzycznej.
Ciekawostką może być fakt, że w utworze Herberta Bruna wykorzystany został po raz pierwszy, prototypowy egzemplarz sekwencera, zbudowany w warszawskim Studio przez Krzysztofa Szlifirskiego.
Najważniejsze kompozycje
Bohdan Mazurek komponował od roku 1966. Spośród jego ponad 30 kompozycji autonomicznych, wiele zostało wyróżnionych na międzynarodowych konkursach kompozytorskich. Jako dyrygent występował we własnym utworze "Alla rustica" (1980) na instrumenty dęte i taśmę. Jako wykonawca, grając na instrumentach perkusyjnych i podejmując działania dźwiękowe różnego typu (np. przelewanie wody) we własnym filmie "Divertimento" (1997). Po wielokroć zasiadał za konsoletą mikserską realizując na żywo projekcję dźwięku podczas wykonań własnych i cudzych kompozycji na taśmę lub środki elektroniczne. Samodzielnie dokonywał nagrań mikrofonowych, nie tylko do własnych utworów. M.in. zarejestrował materiał wokalny w wykonaniu głosów chłopięcych do słynnej "Missa electronica" Bogusława Schaeffera.
Mazurek skomponował muzykę do dziesiątków filmów fabularnych, do ponad stu filmów krótkometrażowych, dokumentalnych, animowanych, a także do programów telewizyjnych i radiowych, w tym dla Teatru Polskiego Radia i Teatru Telewizji. Jest także autorem wielu sygnałów i przerywników muzycznych, czołówek dźwiękowych goszczących na antenach przez długie lata.
Artysta multimedialny
W latach 1968-1971 wraz z przedwcześnie zmarłym plastykiem Romanem Różyckim, przy udziale Wojciecha Makowskiego (wybitnego współpracownika Studia Eksperymentalnego), stworzył szereg mikrospektakli audiowizualnych i instalacji, m.in. w Galerii Współczesnej w Warszawie. Aranżowane przez Mazurka wydarzenia i formy multimedialne czynią zeń artystę wykraczającego poza ścisłe ramy miana kompozytora. Zainteresowany żywą improwizacją i uprawiający wykonawstwo sceniczne bywał prawdziwym performerem w znaczeniu upowszechnionym dzięki sztuce lat siedemdziesiątych XX wieku. Studio Eksperymentalne bywało wówczas miejscem spotkań artystów i myślicieli, dzięki Józefowi Patkowskiemu stało się ośrodkiem wykraczającym poza charakter doświadczalno-produkcyjny. Bohdan Mazurek zetknął się też wtedy z Krzysztofem Wodiczko, uznanym dziś na świecie artystą multimedialnym, autorem m.in. Instrumentu osobistego, opracowanego właśnie w Studio.
Wiosną 1975 roku na warszawskim Placu Zwycięstwa przedstawiono ekspozycję Warszawa XXX, dokumentującą okres od wyzwolenia stolicy. Wystawie towarzyszyła przestrzenna ilustracja muzyczna autorstwa Bohdana Mazurka. Uwagę zwracał zwłaszcza pokaźny obiekt przestrzenny pod nazwą 44, poświęcony Powstaniu, w którym można było wysłuchać niezwykle emocjonalnej kompozycji.
Artysta ma w dorobku rzadkie w muzyce elektroakustycznej kompozycje kolektywne, m.in. "Shozyg" (1968) wspólnie z Eugeniuszem Rudnikiem i Johnem Tilbury. Wykorzystano w utworze eksperymentalny instrument, wyposażony w szereg mikrofonów kontaktowych, którego konstruktorem był Hugh Davies.
Pięciu kompozytorów
Mazurek był ponadto inicjatorem unikalnego spotkania pięciu kompozytorów we wspólnej instrumentalnej improwizacji estradowej. Kåre Kolberg, François-Bernard Mâche, Bohdan Mazurek (koordynujący całość wykonania), Arne Nordheim, Eugeniusz Rudnik (który używał tu również samodzielnie skonstruowanych instrumentów elektroakustycznych) wystąpili wspólnie – bez publiczności, za to w obecności kamer - w warszawskim, radiowym Studio M-1 (dziś im. Agnieszki Osieckiej). Wykonawcy tej wyjątkowej improwizacji kompozytorskiej świętowali w ten sposób czterdziestą rocznicę powstania Studia Eksperymentalnego Polskiego Radia, z którym każdy z nich w jakiś sposób związał swą karierę. Powstanie filmu "Divertimento" (1997) wyprodukowanego przez Telewizję Polską, dokumentującego to niezwykłe wydarzenie, zawdzięczać należy również energii i pomysłowości Bohdana Mazurka.
W 1972 roku twórca uczestniczył w Międzynarodowych Wakacyjnych Kursach Nowej Muzyki w Darmstadt. Od 1974 do 1990 roku wykładał na Wydziale Kompozycji, Teorii i Dyrygentury oraz na Wydziale Reżyserii Dźwięku w PWSM, (potem Akademii Muzycznej) w Warszawie. W 1980 roku wyjechał do USA, gdzie nauczał kompozycji na Uniwersytecie Stanowym Illinois w Urbanie oraz w 1987 roku jako Artist-in-Residence w Mühlenberg College w Pensylwanii, a także Uniwersytecie Leigh, Moravian College i Lafayette College.
Popularyzator i teoretyk muzyki
Bohdan Mazurek redagował i prowadził cykliczne audycje radiowe popularyzujące muzykę współczesną i elektroniczną pt. Panorama Muzyki Elektronicznej a także serię programów poświęconych muzyce ludowej i artystycznej powstającej z inspiracji folklorem "Od Chłopa do Bartoka". Był autorem programów dla dzieci Muzyczne Hokus-Pokus, szeregu artykułów, esejów i prac dotyczących problemów teoretycznych, estetycznych i realizacyjnych muzyki elektronicznej, m.in. "Problem planu akustycznego w muzyce eksperymentalnej" (PWSM, Warszawa 1963; "Zbiór przedmiotów dźwiękowych (próba klasyfikacji i charakterystyki)", (wspólnie z Anną Skrzyńską), w: Zeszyty naukowe PWSM, Warszawa 1968; "Technologia muzyki elektronicznej. Materiał dźwiękowy w muzyce elektronicznej i technologiczne metody kształtowania", Forum Musicum nr 6, PWM, Kraków 1969.
W pierwszej z wymienionych prac zwraca uwagę zainteresowanie Mazurka możliwościami projektowania nowych sal koncertowych pod kątem wykonań muzyki elektronicznej. Zajmował go także już wówczas ruch dźwięku i całych jego warstw w imaginacyjnej przestrzeni akustycznej, a więc tej wytworzonej w sposób studyjny, sztuczny. Mówił o plastyce dźwięku, zdradzając tym swe interdyscyplinarne podejście do artystycznego tworzywa. Kompozytor omawiał ponadto liczne eksperymenty, które miał za sobą – konstrukcje prętów, sprężyn i rur akustycznych, zbiornika ultradźwiękowego czy wykorzystanie magnetycznego sprzężenia.
Nie można tu nie wspomnieć o obszernym tekście, którym Bohdan Mazurek opatrzył wydaną przez PWM partyturę (wraz z dwiema winylowymi płytami) "Symfonii elektronicznej" Bogusława Schaeffera. Mazurek jako pierwszy i jedyny jak dotąd realizator = wykonawca tego dzieła, obdarzony przez kompozytora ogromną swobodą intepretacyjno-realizacyjną, przedstawił w swym eseju założenia i decyzje technologiczne, które podejmował podczas ponad półtorarocznej pracy nad "Symfonią", szczegółowy opis swej koncepcji, a także garść rozważań nad statusem performera – realizatora. Kompozytor bowiem powierzył mu specyficzną rolę, jest on tu w pełnym znaczeniu tego słowa wykonawcą utworu – zgodnie z wykładnią pojęcia performer, którą sformułował Patkowski.
Realizator – w tym przypadku Mazurek, stał się współautorem ostatecznego oblicza dźwiękowego dzieła w niespotykanym dotąd, szerokim zakresie. Jego rolę można porównać do instrumentalisty interpretującego dzieło, a nawet samodzielnie konstruującego złożone struktury i wypełniającego Schaefferowskie ramy własną substancją dźwiękową. Umowność zapisu, ubóstwo wskazań technologicznych, zaskakująco zaś bogata, opisowa, niemal poetycka legenda poszczególnych symboli zawartych w partyturze pozwala według słów samego Mazurka na "wyzwolenie własnej fantazji i wyobrażeń muzycznych".
Bohdan Mazurek był również autorem licznych haseł do Wielkiej Encyklopedii Muzycznej PWM.
Rozstanie twórcy ze Studiem Eksperymentalnym i z pracą w Polskim Radiu odbyło się w niezwykle dramatycznych okolicznościach, nie miejsce tu jednak ani czas na osobne ich omówienie. Dość powiedzieć, że z okazji 50-lecia placówki w styczniu 2008 roku kompozytor otrzymał dyplom za szczególny wkład w jego rozwój i sukcesy oraz osiągnięcia twórcze. Był to przy tym jedyny wyraz uznania macierzystej instytucji na przestrzeni 40 lat pracy twórczej.
Jednak dorobek artystyczny Mazurka jest znaczący i niepodważalny, a historia polskiej i światowej muzyki współczesnej to w pełni potwierdza. Postaci kompozytora poświęcona jest jedna z legendarnych "Polskich Kronik Non-camerowych" (nr 9), które zrealizował wybitny filmowiec Julian Antonisz (Antoniszczak).
We wrześniu 2010 roku w ramach cyklu Półwysep Nowej Muzyki w Sejnach wystąpił niemiecki zespół Zeitkratzer, specjalizujący się w nietuzinkowych interpretacjach muzyki współczesnej. W programie niezwykle interesującego koncertu znalazły się instrumentalne wersje utworów elektroakustycznych skomponowanych niegdyś w Studio Eksperymentalnym m. in. Denisa Eberharda, Krzysztofa Knittla, Eugeniusza Rudnika, a także porywające wykonanie Canti Bohdana Mazurka.
Autor: Bolesław Błaszczyk, 2013
Wybrane kompozycje
- "Alla rustica" na instrumenty dęte i taśmę, 1980
- "Ballada" 1976
- "Bozzetti' 1967
- "Canti" 1973
- "Cztery pory dnia" 1979
- "Daisy story" 1979 (wyróżninienie na VII Międzynarodowym Konkursie Muzyki Elektroakustycznej, Bourges 1979)
- "Epitafium na dzień 31 sierpnia" 1982
- "Epitafium na śmierć Jana Palacha" 1969
- "Epizody" 1973 (wyróżnienie na II Międzynarodowym Konkursie Muzyki Elektroakustycznej. Bourges 1974)
- "Esperienza" 1967
- "Etiuda" 1965
- "Kromka chleba" , Na głos i taśmę, 2000
- "Landscape" 1995
- "List do przyjaciół" 1986
- "Mała symfonia elektroniczna" 1979
- "Miniatury" 1994
- "Moment musical" 1974
- "Muzyka na deszczowe popołudnie" 1990
- "Pensylvania dream" 1987
- "Phantasma" 1969, utwór powstał jako kompozycja dźwiękowa do wystawy malarstwa Romana Różyckiego
- "Polnische Lieder ohne Worte" 1982
- "Preludium" 1977
- "Preludium wiosenne" 1991
- "Shozyg" wspólnie z Eugeniuszem Rudnikiem i Johnem Tilbury, 1968 (projektant i konstruktor instrumentu Shozyg - Hugh Davies)
- "Sinfonia rustica" 1970
- "Sny dziecięce" 1976
- "Studium" 1980
- "Suplikacje"na sopran, głos, instrumenty perkusyjne i taśmę, 2000
- "Sześć preludiów elektronicznych" 1981, wyróżnienie na X Międzynarodowym Konkursie Muzyki Elektroakustycznej, Bourges 1982
- "Trzy etiudy" 1963
- "Z dnia na dzień" 1984
- "Z notatnika" 1983
- "Zaduma" 1989
