Rzeźbiarz. Urodził się w 1893 w Jabłoniu na Lubelszczyźnie, zmarł w 1970 w Saint-Clar-de-Rivière we Francji.
-
Rzeźbiarz, urodził się w 1893 w Jabłoniu na Lubelszczyźnie.
W latach 1916-1918 studiował rysunek w Lewin-Funke Schule w Berlinie. Studia kontynuował w pracowni rzeźby Kunstgewerbeschule w Monachium. W trakcie pobytu w tym mieście poznał Stanisława Przybyszewskiego i dzięki niemu nawiązał kontakt z poznańską grupą ekspresjonistyczną BUNT. Po powrocie do kraju brał udział w wystąpieniach tego ugrupowania, a następnie przeniósł się do Zakopanego, gdzie włączył się czynnie w działające tam środowisko młodej bohemy artystycznej. Wraz z Leonem Chwistkiem, Tytusem Czyżewskim i Stanisławem Ignacym Witkiewiczem współtworzył grupę ekspresjonistów polskich, która wkrótce przyjęła nazwę formistów. W 1920 odwiedził Nowy Jork. Od 1923 przebywał głównie we Francji. W 1929 był głównym organizatorem wystawy sztuki polskiej w Paryżu. W latach 1940-1955 mieszkał w Brazylii, gdzie założył i prowadził szkoły rzeźby w Rio de Janeiro i Sao Paulo. Od 1955 roku do śmierci mieszkał i tworzył we Francji.
August Zamoyski, jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy polskich XX wieku, był długo niedoceniany w kraju ze względu na rozproszenie jego dorobku na świecie, a także niechęć administratorów kultury PRL-u do artysty-emigranta o arystokratycznym rodowodzie.
W początkach swej twórczości artysta podejmował eksperymenty nawiązujące do ekspresjonizmu, kubizmu i futuryzmu. Tworzył rzeźby (głównie portrety), których formę poddawał coraz dalej idącej syntezie, osiągając w końcu abstrakcyjny układ brył mający oddać istotę osobowości portretowanej osoby. Równocześnie interesował się nowatorską formą teatralną, współtworząc wraz z włoską tancerką Ritą Sacchetto (żoną artysty) spektakle futurystyczne.
Z eksperymentami tymi zerwał w 1923, organizując w Zakopanem pokaz zatytułowany "Koniec formizmu", w trakcie którego demonstracyjnie rozbił kilka własnych rzeźb formistycznych.
W późniejszym okresie tworzył dzieła o bardziej realistycznym charakterze, ale zawsze skłaniające się ku daleko posuniętej syntezie i monumentalnej hieratyczności. Głównymi tematami jego prac stały się wówczas akty i portrety kobiece (m.in.: Wenus, Franka, Ewa, Głowa Wierki). Był zwolennikiem odkuwania rzeźby bezpośrednio w twardych materiałach, co z czasem przekształciło się w rodzaj artystycznej wiary, i odnalazło wyraz w dziennikach artysty oraz tekście z 1954 pt. "Sztuka i substancja".
W Brazylii
August Zamoyski, "Nu", 1943, Museum of Modern Art, Pampulha, Belo Horizonte, Brazil, fot. Eduardo Coutinho
Zamoyski przybył do Brazylii podczas II wojny światowej, 14 lipca 1940 r., po trwającej ponad dwa tygodnie podróży statkiem. Na zaproszenie ministra Gustavo Capanema prowadził Wolny Kurs Rzeźby organizowany przez Ministerstwo Edukacji i Kultury. W marcu 1941 roku został mianowany przez prezydenta Brazylii Getúlio Vargasa profesorem Szkoły Sztuk Pięknych w Rio de Janeiro. W 1942 roku ożenił się z brazylijską malarką i scenografką Bellą Paes Leme. W 1950 roku prowadził podobny kurs również w Muzeum Sztuki w São Paulo Assis Chateaubriand (MASP). Nauczał technik rzeźbienia w różnych materiałach: w kamieniu, brązie, glinie, gipsie. Jego uczniami byli między innymi Franz Weissmann (1911-2005), wybitny rzeźbiarz brazylijski urodzony w Austrii, Bellá Paes Leme (1910), malarka i scenografka, Vera Mindlin (1920-1985) oraz José Pedrosa (1915-2002).
W 1951 roku Zamoyski wziął udział w I Międzynarodowym Biennale w São Paulo, a w 1954 roku miał indywidualną wystawę w Museu de Arte Moderna (MAM/SP). Był założycielem Klubu Formistów, w którym poszukiwano czystej formy, wolnej od jakiegokolwiek obowiązku przedstawiania natury. Wraz z innym rzeźbiarzem, Włochem Ernesto de Fiori, przyczynił się do ukształtowania pokolenia młodych artystów. We wrześniu 1954 roku, na rok przed opuszczeniem Brazylii, na międzynarodowym Kongresie Filozoficznym w São Paulo Zamoyski wygłosił programowy wykład „Sztuka i Substancja”.
W pracach rzeźbiarza, które znajdują się w Brazylii, na pierwszy plan wysuwają się jego umiejętności techniczne, choć zarówno tematyka, jak i plastyczna obróbka materiału nie wykazują żadnego związku z eksperymentami awangardy, których podejmował się w początkach swej twórczości (nawiązywał wówczas do ekspresjonizmu, kubizmu i futuryzmu).
Wśród dzieł, które pozostawił po sobie w Brazylii, najsłynniejszymi są: pomnik Chopina na plaży Praia Vermelha w Rio de Janeiro (dar Polonii Brazylijskiej dla miasta Rio de Janeiro, którego uroczyste odsłonięcie miało miejsce w piątą rocznicę wybuchu wojny, 1 września 1944 roku) oraz „Nu”, monumentalna rzeźba z brązu przedstawiająca nagą kobietę w Muzeum Sztuki w Pampulha w Belo Horizonte.
W 1982 roku prace Augusta Zamoyskiego zostały zaprezentowane na zbiorowej wystawie „Wiek Rzeźby” (Um Século de Escultura) w MASP, a w 2004 roku w Museu de Arte da Pampulha (MAP) w Belo Horizonte.
W Brazyli przebywał do 1955 roku, kiedy to postanowił powrócić do Francji. Ostatni okres twórczości artysty zwano "ekspresjonistycznym" ze względu na stosowanie ostrych deformacji. W jego twórczości dominować zaczęła tematyka religijna. Powstały wtedy m.in.: Pieta, Święty Jan Chrzciciel oraz rzeźba Zmartwychwstanie, przeznaczona na grób własny w Saint-Clar-de-Rivière we Francji.
Wybrana bibliografia:
- Kossakowska Szanajca Zofia, "August Zamoyski", Warszawa 1974
Autor: Piotr Szubert, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, luty 2002. Podrozdział „W Brazylii”: opracowała Aleksandra Pluta na podstawie:
http://augustzamoyski.eu/kalendarium.php
http://www.brasilartesenciclopedias.com.br/nacional/zamoyski_august.htm
http://enciclopedia.itaucultural.org.br/pessoa21726/august-zamoyski
formizm
rzeżbiarz
brazylia
Culture.pl w Brazylii
