W latach 80. XIX w uczęszczał przez cztery lata do Klasy Rysunkowej Wojciecha Gersona w Warszawie, a następnie pobierał nauki w pracowni rzeźbiarskiej Ludwika Pyrowicza i Jana Wojdygi. W latach 1890-1893 kształcił się na studiach zagranicznych w paryskiej Academie Julian, a także w pracowniach rzeźbiarza Denisa Puecha oraz malarzy Adolfa W. Bouguerau i Beniamina Constansa. Odbył podróż artystyczną do Włoch. Od 1903 roku zamieszkał na stałe w Warszawie. W 1906 roku został prezesem Warszawskiego Towarzystwa Artystycznego. Był też członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych i Towarzystwa "Rzeźba".
W 1935 roku odbyła się w Warszawie pośmiertna wystawa artysty.
Leopold Wasilkowski był cenionym rzeźbiarzem, działającym aktywnie w Warszawie pod koniec XIX i na początku XX wieku. Jego twórczość jest obecnie mało znana, ponieważ do naszych czasów nie przetrwał żaden budynek, w którym można było podziwiać jego dekoracje rzeźbiarskie. Zniszczeniu uległy także niemal wszystkie autonomiczne formy rzeźbiarskie Wasilkowskiego, a jedyne wyobrażenie o jego sztuce dają dziś ocalałe nagrobki autorstwa tego twórcy, stanowiące ozdobę nekropolii na warszawskich Powązkach, wileńskiej Rossie i cmentarza Łyczakowskiego we Lwowie.
Jerzy Waldorff wspominając Wasilowskiego powiedział, że
"przed pierwszą wojną światową był ostatnim wybitnym, dla Powązek zasłużonym rzeźbiarzem, reprezentowanym na cmentarzu rozmaitego gatunku formami".
Wasilkowski był rzeźbiarzem figuratywnym, w którego twórczości można prześledzić typowe dla epok, w których żył, tendencje stylistyczne. Początkowo w jego dziełach dominował realizm hołdujący tradycji XIX-wiecznego akademizmu. W pracach tego artysty wykonanych na przełomie wieków widać wyraźne wpływy secesyjne, a także skłonności do ekspresyjnego traktowania postaci ludzkiej. Pod koniec swojej aktywności twórczej Wasilkowski powrócił znów do rzeźby bardziej klasycznej, wzbogaconej o elementy syntetycznego traktowania formy. Sam artysta opowiadał się za estetyzmem w sztuce.
"Zdobywać serca ludzi, podnosić ich pojęcia o pięknie jest najwyższym zadaniem sztuki i artysty."
Debiutował w 1889 roku biorąc udział w wystawie w Zachęcie, gdzie pokazano jego terakotową Głowę Faryzeusza. W 1890 roku za pracę Diabeł Boruta otrzymał stypendium Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych na wyjazd do Paryża. Po powrocie do Warszawy w 1893 roku wziął udział w konkursie rzeźbiarskim ogłoszonym przez TZSP i otrzymał wyróżnienie za gipsową głowę Topielca (obecnie pod tytułem Głowa mężczyzny znajduje się w Galerii Rzeźby Polskiej w Pomarańczarni). To popiersie młodego mężczyzny wyłowionego z wody krytykowano w recenzjach pokonkursowych jako zbytnio naturalistyczne. W 1894 roku we Lwowie Wasilkowski zaprezentował gipsowe popiersie Męczennika. Wtedy też powstała gipsowa grupa rzeźbiarska naturalnej wielkości zatytułowana Kocham Cię. Ta praca także spotkała się z krytyką za nazbyt bezpośredni wyraz namiętności dwojga kochanków, których nagie postaci rzeźbiarz przedstawił złączone w namiętnym pocałunku. W 1895 roku artysta wykonał realistyczną rzeźbę Robotnik, która była ozdobą warszawskiego pałacu Szlenkierów.
Wasilkowski znany jest obecnie przede wszystkim jako autor pomników nagrobnych, z których większość znajduje się na cmentarzu katolickim na Powązkach w Warszawie. Rzeźbiarz projektował nagrobki i epitafia dla artystów, naukowców, działaczy społecznych, przedstawicieli elity społecznej. Jego pierwszą realizacją na Powązkach był nagrobek słynnego malarza Władysława Podkowińskiego (1896). Pomnik ma klasyczną formę granitowego obelisku, który zdobi brązowy medalion portretowy o oryginalnym kształcie palety malarskiej. Na palecie znajduje się płaskorzeźbione popiersie malarza ukazanego w lewym profilu. Rok później na cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie powstał nagrobek Wawrzyńca Żmurki, matematyka, ojca znanego malarza, Franciszka Żmurki. Pomnik wykonany z piaskowca również ma formę obelisku, a symboliczną wymowę zakończonego życia podkreśla jego utrącony szczyt. Na obelisku pierwotnie znajdowała się płaskorzeźba portretowa zmarłego, która nie zachowała się do naszych czasów. Nagrobek Stanisława Grudzińskiego na Powązkach pochodzi z 1899 roku. Zmarły był poetą, co Wasilkowski zaakcentował romantyczną koncepcją jego pomnika nagrobnego w formie malowniczo spiętrzonych skał. Kompozycja ta przywodzi na myśl samotną mogiłę gdzieś na pustkowiu. W grobowcu rodziny Sztumberk-Rychter na Powązkach (ok. 1900) artysta po raz pierwszy umieścił postać Anioła Śmierci: wykonany z czerwonego piaskowca wspiera się na asymetrycznym układzie prostych brył nagrobka. Z tego samego roku pochodzi grobowiec rodziny Gardowskich, także na Powązkach, który zdobią kamienne rzeźby sów i figura anioła wykonane w stylistyce geometryzujących form wiedeńskiej odmiany secesji. Anioł pojawia się również w nagrobku młodo zmarłej Izy Salmonowiczówny na cmentarzu na Rossie w Wilnie (1903). Brązowa postać Anioła Zmartwychwstania umieszczona została na wysokim, kamiennym cokole, z którego wzbija się on do lotu zrywając pęta łączące go z ziemią. Już tylko jedna jego stopa dotyka nagrobka. Postać anioła jest wiotka, ekspresyjnie wydłużona o secesyjnych formach stylistycznych.
Wasilkowski wykonał też kilka pomników nagrobnych zmarłych dzieci. Z 1908 roku pochodzi nagrobek Jasia Gelli na Powązkach. Czuwa nad nim Anioł Zmartwychwstania, który rozrzuca maki na grobie dziecka. W następnym roku powstał na Powązkach nagrobek Tadzia Zambrzyckiego w formie realistycznej grupy rzeźbiarskiej odlanej w brązie. Przedstawia chłopca klęczącego przed postacią Chrystusa, który dotyka jego głowy w geście błogosławieństwa. Nagrobek Zygmusia Jeziorkowskiego na Powązkach (1911) to realistyczna, granitowa rzeźba chłopca w szkolnym mundurku, który siedzi na krawędzi grobowca i trzyma na kolanach otwartą książkę. Chłopiec spogląda w stronę cmentarnej bramy, obok niego do niedawna jeszcze znajdował się kaszkiet, niestety skradziony.
Wasilkowski jest też autorem kilku epitafiów w formie marmurowych płyt ozdobionych brązowymi popiersiami zmarłych: ks. Franciszka Kurpińskiego, wybitnego kaznodziei (1900, kościół popijarski w Warszawie), Adolfa Pawińskiego, historyka (w warszawskim kościele Karmelitów) i Stosława Łaguny (1904, kościół św. Krzyża w Warszawie).
W 1915 roku Wasilkowski wykonał oprawę rzeźbiarską Bramy św. Honoraty - bramy nr 2 na cmentarzu Powązkowskim. Bramę ufundował mąż zmarłej Honoraty ze Zwolińskich Landsbergowej. Jej głównym elementem jest monumentalna postać rycerza - rzymskiego legionisty w todze i hełmie z pióropuszem. W lewej ręce dzierży on tarczę, a w prawej miecz zatopiony w ciele zabitego węża. Pomnik wykonany został w stylistyce noeklasycystycznej z elementami modernizmu.
Do dużych realizacji rzeźbiarskich Wasilkowskiego należy zaliczyć dekoracje do budynku Panoramy Golgoty w Warszawie (1894-97, obiekt nieistniejący). Okazały gmach w kształcie rotundy służył do eksponowania Golgoty, panoramicznego płótna autorstwa Jana Styki, Tadeusza Popiela, Jana Stanisławskiego i Zygmunta Rozwadowskiego. Wasilkowski był autorem niemal całej jego oprawy rzeźbiarskiej, a pomagał mu w tym dziele młody artysta Xawery Dunikowski. Do najciekawszych prac z Panoramy należała grupa alegoryczna Malarstwo, Rzeźba i Budownictwo oraz Myśl, rzeźba przedstawiająca postać unoszącej się w powietrzu młodej kobiety. Przed głównym wejściem do budynku znajdowały się ustawione na postumentach posagi lwa i tygrysa, a nad drzwiami rzeźba wyobrażająca Pegaza na złotej tarczy.
W 1898 roku Wasilkowski wziął udział w konkursie na dekorację rzeźbiarską gmachu Zachęty. Jego projekt, który zajął drugie miejsce i nie został zrealizowany, przedstawiał m.in. alegoryczne, bardzo ekspresyjne grupy rzeźbiarskie Rzeźbiarstwo i Malarstwo. Widać w nich było pewne wpływy francuskiego rzeźbiarza Rodina.
Kolejną dużą realizacją Wasilkowskiego była dekoracja rzeźbiarska gmachu Towarzystwa Ubezpieczeń "Rosja" w Warszawie na rogu ul. Marszałkowskiej i Świętokrzyskiej. Jego pozostałości zostały przebudowane po II wojnie światowej i dziś stanowią strukturę tzw. "Domu pod sedesami". Kamienica została ukończona w początku 1899 roku. Fronton elewacji od ulicy Marszałkowskiej zdobiła alegoria Elektryczności dłuta Wasilkowskiego. Rzeźba przedstawiała mocno wychyloną do przodu nagą kobietę, która trzymała w ręku latarnię wysyłającą promienie elektryczne. Jej wyobrażenie spotkało się z poważną krytyką i posądzeniem o kryptopornografię. Podjęto nawet decyzje o zamówieniu kolejnej rzeźby u innego artysty, do czego w końcu nie doszło. Praca Wasilkowskiego nie dotrwała do naszych czasów.
Z autonomicznych rzeźb Wasilkowskiego do najciekawszych należą niewątpliwie dwie: Poeta i natura z 1909 roku oraz Myśl uwięziona z 1919. Żadna z nich się nie zachowała. Pierwsza to grupa rzeźbiarska przestawiająca postać stojącego poety, który patrzy na leżącą przed nim maciorę karmiącą warchlaki. W tej pracy dały o sobie znać skłonności Wasilkowskiego do głębokiego naturalizmu w rzeźbie. Myśl uwięziona to kompozycja alegoryczna - uskrzydlona postać kobieca z zasłoniętymi oczami, która ciągnie za sobą młyńskie koło.
W 1924 roku Wasilkowski opracował projekt pomnika Henryka Sienkiewicza, który stanął w Kamieńcu Pomorskim pod Gdynią. Kameralne popiersie pisarza umieszczone na cokole nie przetrwało ostatniej wojny.
Epizodyczne formy twórczości Wasilkowskiego to sztuka użytkowa i rysunek. Artysta wykonał srebrną szkatułkę ofiarowaną Henrykowi Sienkiewiczowi i brązową tablicę pamiątkową w formie pergaminowego dyplomu ku czci dr Karola Benniego (1904). W 1897 roku powstał cykl nieco satyrycznych w wymowie rysunków ilustrujących artykuły Ignacego Matuszewskiego "Bohaterowie jasełek". Przedstawiały one postaci kukiełek z różnych kultur, w tym nawet marionetki jawajskie.
W latach 1920., prawdopodobnie z uwagi na kłopoty zdrowotne, Wasilkowski zaprzestał twórczości rzeźbiarskiej.
Przy opracowaniu tego biogramu wykorzystane zostały informacje zebrane w pracy magisterskiej Joanny Narkiewicz "Rzeźbiarz Leopold Wasilkowski (1865-1929)". Zarys monografii, 2001 (Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie).
Ważniejsze nagrody:
- 1890 - nagroda w formie stypendium Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych na wyjazd zagraniczny
- 1891 - I nagroda w konkursie paryskiej Academie Julian
- 1893 - wyróżnienie w konkursie rzeźbiarskim ogłoszonym przez TZSP za gipsową głowę Topielca
- 1903 - nagroda w konkursie Towarzystwa Artystycznego za płaskorzeźbę przedstawiającą głowę Chrystusa.
Autor: Ewa Gorządek, Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie, wrzesień 2007.