Rzeźbiarz saksoński działający w Legnicy. Urodził się w 2. połowie XVI wieku, zmarł po 1613 roku.
Johannes Risch (nazwisko także w wersji Riss lub Ryss) przyjechał do Legnicy z Pirny, gdzie pobierał nauki w jednym z tamtejszych warsztatów, być może u Michaela Schwenckego. Nie wiadomo czy Pirna była jego rodzinnym miastem, gdyż brak wzmianek o innych przedstawicielach tej rodziny wśród artystów. W Legnicy Risch pojawił się ok. 1600-1601 roku. 28 stycznia 1603 poślubił Ursulę, wdowę po legnickim młynarzu Danielu Ratzke. W tym samym roku "Hans Riss i jego żona Ursula" ochrzcili córkę Angnetę. Kolejne dzieci rzeźbiarza były chrzczone 28 czerwca 1605 (Johannes), 16 września 1609 (Johannis Georg) i 18 marca 1613 (Julianna). 27 sierpnia 1607 roku Risch wymieniany jest przy okazji pochówku pochodzącego z Chojnowa ucznia rzeźbiarskiego Wolfa Wilhelma. Zapewne już wtedy był obywatelem miasta i mistrzem warsztatu. Z 1622 i 1624 roku zachowały się wpisy z ksiąg pogrzebowych jego dzieci - Johanna Georga i Johannesa, w których określone one zostały jako osierocone. Pozwala to przypuszczać, iż Risch zmarł pomiędzy 18 marca 1613 roku a 21 października 1622 roku. Nie mamy informacji o dalszym losie jego warsztatu rzeźbiarskiego.
Warsztat Johannesa Rischa działał przede wszystkim w Legnicy, o czym świadczą aż cztery zachowane sygnowane dzieła w tutejszej katedrze. Są to: epitafium Joachima Baudisiusa (1601-1602), epitafium Burghardta Mattheusa i jego żony Waldburgii z d. Person (ok. 1602), epitafium Georga Thilo i Agness z d. Staross (1602-1604) i epitafium Crispina Rittera i Catheriny z d. Flötner (po 1607). Pierwsze trzy sygnowane były literami I.R.B., które są skrótem od "Iohannes Risch Bildhauer" ("Johann Risch rzeźbiarz"). Obecnie zachowała się jedynie sygnatura z epitafium Thilów, pozostałe znamy z przekazów niemieckich historyków sztuki. Ostatnie epitafium, Ritterów, sygnowane jest tylko literami I.R.
Na podstawie analizy stylistycznej Rischowi zostały przypisane kolejne dzieła: anonimowe epitafium w kościele św. Jerzego w Ziębicach (ok. 1600) oraz epitafium Hansa von Reibnitz i Barbary z d. von Kanitz w kościele Bożego Ciała w Wierzbicach (po 1613). Z twórczością Rischa należy także wiązać anonimowe epitafium z Jordanowa Śląskiego (1600-1610) oraz fragment epitafium zachowany przy kościele w Mściwojowie (również ok. 1600-1610).
Styl rzeźbiarski Rischa jest niezwykle charakterystyczny, szczególnie na tle rzeźby legnickiej tego czasu. Epitafia mają zaburzoną architekturę z wątłymi kolumienkami i niczego nie podtrzymującymi konsolami. Wyjątkowo bogate zdobnictwo wkrada się w struktury sprawiając wrażenie dzieła składającego się głównie z ornamentu. W ramach tego manierystycznego horror vacui znalazło się jednak miejsce na figury, które są poprawne, ale na tle bogactwa ornamentyki nie zachwycają. Risch zaczerpnął struktury epitafiów z pirneńskiej szkoły rzeźbiarskiej, jednak dekoracje wydają się jego własną inwencją, inspirowaną zapewne wzornikami Dietterlina oraz Krammera. Do popularnych motywów zdobniczych w jego dziełach należą kobiece maski, profilowo ujęte maski potworów, głowy z indiańskimi pióropuszami, pęki owoców, podwieszane chusty oraz niezwykle plastyczny i dokładnie opracowany ornament okuciowo-zwijany. Johannes Risch, wzorem swojego legnickiego konkurenta Martina Pohla stosował różne materiały, przede wszystkim piaskowiec i zielony marmur, z którego tworzył kolumienki. Nie rzeźbił jednak w alabastrze.
Twórczość Rischa, jednego z licznych saksońskich rzeźbiarzy osiadłych na Śląsku, jest zjawiskiem dość wyjątkowym. Bogactwo zdobień świadczy o tym, iż był wybitnym ornamentalistą swojego czasu na Śląsku. Podobnie jak u Johanna Pola, manieryzm dochodzi w jego dziełach do pewnej granicy obfitości dekoracji na centymetr kwadratowy dzieła, którą trudno byłoby przekroczyć zachowując przy tym szlachetność.
Autor: Jakub Jagiełło, listopad 2010.