Właściwie Leszek Serafinowicz. Poeta, publicysta, krytyk literacki i teatralny. Urodził się 13 marca 1899 roku w Warszawie, zmarł 8 czerwca 1956 roku w Nowym Jorku.
-
Pierwsze utwory opublikował już jako czternastolatek, debiutancki tomik poetycki "Na złotym polu" wydał w 1912. Po ukończeniu gimnazjum studiował polonistykę (1916-1918) na Uniwersytecie Warszawskim. Był współredaktorem pisma "Pro arte et studio" i jego kontynuacji "Pro arte", zamieszczał w nich liczne wiersze i recenzje, współpracował z "Sowizdrzałem" (1917-1919). Współtworzył kabaret literacko-artystyczny Pikador (1918) oraz był jednym z założycieli i twórców grupy poetyckiej Skamander - na pierwszym jej występie (6 grudnia 1919) wygłosił słowo wstępne, jego pomysłem była jej nazwa. W "Skamandrze" publikował wiersze, artykuły literackie i publicystyczne oraz recenzje (1920-1923).
W 1921 roku dokonał próby samobójczej, odratowany leczył się w licznych szpitalach i sanatoriach. Publikował na łamach "Kuriera Porannego" (1922, 1927-1928), magazynu "Pani" (1923-1926), "Wiadomości Literackich" (1924), "Głosu Prawdy" (1926-1929). W latach 1926-1929 był reaktorem pisma satyrycznego "Cyrulik Warszawski", w 1929 - sekretarzem redakcji wydawanego przez Wacława Berenta "Pamiętnika Warszawskiego". Należał do zarządu Związku Zawodowego Literatów Polskich, był sekretarzem generalnym PEN Clubu. Otrzymał Nagrodę Polskiego Towarzystwa Wydawców Książek (1925) i Złoty Wawrzyn PAL (1935).
W latach 1930-1939 przebywał w Paryżu, gdzie pełnił obowiązki attaché kulturalnego ambasady polskiej. Po klęsce Francji wyjechał przez Hiszpanię i Portugalię do Brazylii, by w 1941 przenieść się do Stanów Zjednoczonych i zamieszkać w Nowym Jorku. W latach 1941-1947 wraz z Kazimierzem Wierzyńskim i Józefem Wittlinem redagował kolejno "Tygodniowy Serwis Literacki Koła Pisarzy z Polski", "Tygodniowy Przegląd Literacki Koła Pisarzy z Polski" i od 1943 "Tygodnik Polski". Był współzałożycielem Polskiego Instytutu Naukowego, wygłaszał odczyty i wykłady, współpracował przy filmach. Stale współpracował z wydawanymi w Londynie "Wiadomościami Polskimi Politycznymi i Literackimi". W 1952 otrzymał nagrodę Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Zmarł śmiercią samobójczą.
W latach 1917-1920 Lechoń uprawiał wierszowaną satyrę polityczną - w utworach zebranych w tomie "Rzeczpospolita Babińska. Śpiewy historyczne" wyśmiewał sfery polityczne kreowanego w 1917 przez Niemców marionetkowego "Królestwa Polskiego", a także stosunki panujące już w wolnej Polsce. Utwory te były swego czasu bardzo popularne, jednak, jako mocno powiązane z realiami, szybko straciły czytelność.
Sławę przyniósł Lechoniowi wydany w 1920 tom "Karmazynowy poemat" udana próba zmierzenia się z wzorcami wielkiej literatury narodowej, nawiązująca swoją poetyką do Mickiewicza i Słowackiego, a za temat mająca Polskę i jej sytuację w obliczu odzyskanej niepodległości. Pada tam słynne "A wiosną niechaj wiosnę, nie Polskę, zobaczę", nawołujące do wyzwolenia literatury z tematyki narodowej. W wielu jednak utworach pojawiają się postaci z polskiej mitologii narodowej - Mochnacki czy Zagłoba, widoczna jest także fascynacja narodową tradycją. Karmazynowy poemat, będąc rozrachunkiem z polską mitologią, próbuje kreować nowy mit.
Kolejnym z tomów Lechonia było "Srebrne i czarne", wydane w 1924. Przyniósł on fascynację śmiercią i grzechem (tytuł stanowił aluzję do srebrno-czarnych ozdób pogrzebowych) i pozostaje do dziś jedną z najbardziej pesymistycznych książek poetyckich w polskiej literaturze. Zawierał wiersze kunsztowne w formie, opierające się na stylizacji zarówno klasycystycznej, jak i zbliżonej do barokowej stylistyce prowadzących do paradoksu antytez.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Maja Berezowska, "Przy stoliku w Ziemiańskiej" – Skamandryci (od lewej): Jarosław Iwaszkiewicz, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński i Jan Lechoń
Po tej książce Lechoń nie wydał już w Dwudziestoleciu ani jednego tomu - uważa się, że paraliżował go poziom jego debiutu, któremu nie potrafił dorównać, a tym bardziej, którego nie umiał przewyższyć. Te dwa tomy zapewniły mu jednak trwałe miejsce w historii literatury polskiej, okazując się z czasem zapowiedziami klasycystycznych nurtów Dwudziestolecia ("Srebrne i czarne") oraz poezji historiozoficzno-mitologicznej lat trzydziestych ("Karmazynowy poemat").
Lechoń ponownie zaczął tworzyć po wybuchu wojny - w tej twórczości dominowała liryka patriotycznego hołdu dla ofiar i bohaterów walczącego kraju, wygnańcza nostalgia i wspomnienia, z czasem pojawiły się posępne w nastroju i powściągliwe w wyrazie, często aluzyjne, wiersze osobiste.
Lechoń pozostawił dosyć bogaty dorobek eseistyczny, obejmujący szkice i recenzje literackie publikowane w latach 1930-1938 w "Gazecie Polskiej", cykl prelekcji "O literaturze polskiej" wygłoszony w 1940 w Paryżu, prace o Słowackim i Mickiewiczu oraz tom szkiców o Ameryce i jej kulturze "Aut Caesar aut nihil". Wiele uwag o literaturze, malarstwie i muzyce zawiera prowadzony od 1949 dziennik, stanowiący źródło wiedzy o złożonej osobowości poety. Lechoń był też tłumaczem kilku sztuk teatralnych (m.in. J. Giraudox "Wojny trojańskiej nie będzie") i poezji (A. Błok).
Twórczość:
-
Na złotym polu, Warszawa 1912
-
Po różnych ścieżkach, Warszawa 1914
-
W pałacu królewskim. Nokturn dramatyczny, wystawienie: Warszawa, Teatr w Pomarańczarni 1916, druk: "Dialog" 1984/6
-
Królewsko-Polski Kabaret 1917-1918, Warszawa 1918
-
Facecje republikańskie, (współautor: Antoni Słonimski) Warszawa 1919
-
Karmazynowy poemat, Warszawa, Kraków 1920
-
Rzeczpospolita Babińska. Śpiewy historyczne, Warszawa 1920
-
Srebrne i czarne, Warszawa 1924
-
Polityczna szopka Cyrulika Warszawskiego, Warszawa 1927 (współautorzy: Marian Hemar, Julian Tuwim)
-
O literaturze polskiej, Londyn 1942
-
Lutnia na Bekwarku, Londyn 1942
-
Aria z kurantem, Nowy Jork 1945
-
Poezje zebrane 1916-1953, Londyn 1954
-
Dzienniki, wydanie osobne: t. 1 Londyn 1967, t. 2 Londyn 1970, t. 3 Londyn 1973; t. 1-3 Warszawa, PIW 1992-1993
Niektóre wybory:
-
"Poezje", wybór i życiorys poety, Warszawa, Czytelnik 1957
-
"Poezje", opracował: T. Burzecki, Warszawa, PIW 1963
-
[Wybór poezji] Warszawa, PIW 1966
-
"Poezje wybrane", wybór i wstęp: W. Natanson, Warszawa, LSW 1977
-
"Fragmenty dramatyczne", opracowanie: T. Januszewski, Warszawa, Czytelnik 1978
-
"Poezje" wybór: W. Nowakowska, posłowie: R. Matuszewski, Warszawa, Czytelnik 1979
-
"Cudowny świat teatru. Artykuły i recenzje 1916-1962", zebrał i opracował: S. Kryński, Warszawa, PIW 1981
-
"Poezje", wybór i wstęp: M. Wełna, Lublin, Wydawnictwo Lubelskie 1989
-
"Poezje", opracowanie i wstęp: R. Loth, Wrocław, Ossolineum BN I 256 1990
-
"Poezje zebrane", opracowanie i wstęp: R. Loth, Toruń, Algo 1995
Autor: Bartłomiej Szleszyński, Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, lipiec 2003