Reżyser teatralny i aktor. Urodził się w 1970 roku w Warszawie.
Łukasz Kos studiował na wydziale Wiedzy o Teatrze warszawskiej Akademii Teatralnej im. Aleksandra Zelwerowicza, w 1999 roku ukończył Wydział Reżyserii Dramatu Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnejej im. Ludwika Solskiego w Krakowie. W latach 1989-1992 podróżował po Polsce z prywatnym teatrem im. Kici Koci Zbigniewa Micha i Wojciecha Królikiewicza. Jeszcze w czasie studiów był asystentem Mai Komorowskiej przy Letnikach Maksyma Gorkiego (Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna w Warszawie, 1994), Rudolfa Zioły przy Burzy Szekspira (Stary Teatr w Krakowie, 1997) iAndrzeja Wajdy, z którym pracował przy realizacji Klątwy Stanisława Wyspiańskiego(Stary Teatr w Krakowie, 1997). Pracował dla Teatru Nowego w Łodzi jako reżyser (2001-2002), Teatrze Powszechnym w Warszawie jako konsultant programowy (2006-2007) oraz ponownie w Teatrze Nowym im. Kazimierza Dejmka w Łodzi jako reżyser (2009).
W 1998 roku Łukasz Kos zrealizował przedstawienie Dziady cz. III. Cela Konrada Adama Mickiewicza na deskach Teatru Ludowego w Nowej Hucie (1998), spektakl współreżyserował Marek Wrona. Następnie zaprezentował liryczny Zazum przygotowany w Teatrze Dramatycznym w Warszawie (2000). Przedstawienie, do którego teksty napisał Dariusz Rzontkowski, nawiązywało do stylistyki Kabaretu Starszych Panów.
"Reżyser Łukasz Kos miał w ręku świetny materiał na kabaretowy spektakl i pokierował nim ze znawstwem sceny" - pisała Anna Schiller - "znakomite rozwiązania sytuacyjne dały spójną stylistycznie całość i atmosferę, której można się przyjemnie, ale nie bezmyślnie zanurzyć" ("Wprost" 16.07.2000).
Do konwencji kabaretowej Łukasz Kos powrócił jeszcze rok później. W Teatrze Nowym w Łodzi zrealizował spektakl w ironiczny sposób opowiadający o wrażliwości pokolenia "smutnych trzydziestoletnich" - Go-Go czyli neurotyczna osobowość naszych czasów z tekstami i muzyką Jakuba Przebindowskiego. Go-Go... ponownie wystawił na krakowskiej Scenie STU w 2005 roku.
Kos ma na swoim koncie również przedstawienia operowe. W 2002 roku w Teatrze Wielkim w Łodzi zrealizował rozpisaną na trójkę śpiewaków współczesną operę kameralną Człowiek, który pomylił żonę z kapeluszem Michaela Nymana, kompozytora, który współpracował m.in. z Peterem Greenawayem. Eksperymentalna opera oparta została na przypadku opisanym przez Olivera Sachsa, neurologa zajmującego się m.in. badaniem wpływu muzyki na mózg człowieka. W 2006 roku w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej przygotował z kolei Zapiski tego, który zniknął Leoša Janačka i Sonety Szekspira Pawła Mykietyna - spektakl złożony z pieśni, do których scenografię zaprojektował Leszek Mądzik.
Reżyser, związany z Teatrem Nowym, w 2002 roku na łódzkiej scenie zrealizował kolejne przedstawienie - ujętą we współczesną klamrę Kurkę wodną Stanisława Ignacego Witkiewicza.
"Łódzki spektakl 'Kurki wodnej' rehabilituje Witkacego - wnikliwego obserwatora przemian cywilizacyjnych i społecznych" - notował Roman Pawłowski. - "Po pierwszej scenie, demonstracyjnie teatralnej, spektakl staje się boleśnie realistyczny. Opowiada o mierzeniu się ze sobą trzech pokoleń, które 'ilustrują degrengoladę społeczeństwa, które odchodzi od wiary w sztukę, metafizykę, naukę do wiary w brutalną przemoc' " - pisał Pawłowski ("Gazeta Wyborcza" 02.10.2002).
Kos od kilku lat konsekwentnie realizuje na scenie polski dramat współczesny. W 2001 roku w Teatrze Nowym w Łodzi wyreżyserował spektakl Beztlenowce Ingmara Villqista. Jednoaktówki rozegrał w niemal ascetycznej przestrzeni, którą współkreowało światło.
"Łódzka inscenizacja 'Beztlenowców' Ingmara Villqista to wyprawa w głąb Ellmit - ciemnej wyspy ludzkich kompleksów" - pisała o spektaklu Magdalena Hasiuk. - "Łukasz Kos, wykorzystując miękki montaż filmowy, połączył pięć niezależnych jednoaktówek, czyniąc z nich spójną, niebanalną i konsekwentnie opowiedzianą historię. (...) Opowieść Villqista-Kosa - jednocześnie współczesna wędrówka przez dantejskie piekło i dwudziestowieczny moralitet - przeraża, wzrusza, choć i śmieszy. W rzeczywistości przedstawionej, zawsze spod tego, co okiełznane, codzienne i proste, wypełzają potwory" ("Odra" 2001, nr 10).
Kolejną realizacją współczesnego dramatu polskiego był spektakl Od dziś będziemy dobrzy Pawła Sali przygotowany w Teatrze Polskim we Wrocławiu (2003). Reżyser sięgnął po dramat, który opowiada historię grupy młodocianych bandytów zamkniętych w zakładzie poprawczym prowadzonym przez zakonników. Z kolei w zrealizowanej w 2004 roku Koronacji Marka Modzelewskiego mówił o świecie rozpadających się wartości, "zwykłym" życiu trzydziestoletniego lekarza, który nie potrafi odnaleźć się w żadnych międzyludzkich relacjach, ani u boku żony, ani kochanki, w końcu nawet w domu rodzinnym. Prapremierowe przedstawienie Kosa inaugurowało działalność sceny Laboratorium Dramatu przy Teatrze Narodowym prowadzonej przez Tadeusza Słobodzianka.
"Pierwsza produkcja Laboratorium Dramatu to przedstawienie wyjątkowe pod wieloma względami. Sprawdziła się metoda przyjęta w eksperymentalnej pracy pod kierunkiem Tadeusza Słobodzianka. Tekst Modzelewskiego po przejściu przez laboratoryjny tygiel zyskał na głębi i precyzji" - pisał Roman Pawłowski. - "(...) Wielką siłą przedstawienia jest reżyseria Łukasza Kosa. Spektakl nie udaje prawdziwego życia, jest tym, czym jest - umowną teatralną opowieścią. Dlatego aktorzy od początku są na scenie: siedzą na krzesłach i czekają na swoją kolej. Dlatego akcja rozgrywa się wokół jednego sprzętu - łóżka, w którym kłębi się życie bohatera. Śpią tam jego kochanki, przysiada żona, wije się w bólach pacjentka, wreszcie umiera ojciec. Łóżko, które kiedyś na scenie ustawił Tadeusz Różewicz, ponownie stało się ośrodkiem życia kolejnego bohatera" ("Gazeta Wyborcza" 30.01.2004).
Kolejne współczesne teksty teatralnie opracowane przez Kosa to Sny Iwana Wyrypajewa (TR Warszawa, 2004), energetyczny, świetnie zagrany przez łódzkich studentów Paw królowej Doroty Masłowskiej (Teatr Studyjny Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi, 2006) i manifest przeciwko kultowi młodości Starość jest piękna Esther Vilar - spektakl przygotowany w warszawskim Teatrze Polonia i pokazywany w plenerze, przy Placu Konstytucji (2008).
"30-minutowa etiuda 'Starość jest piękna' w reżyserii Łukasza Kosa jest jak świeży powiew melancholii i sentymentalizmu - zapada w serce i każe na chwilę się zamyślić" - pisała o przedstawieniu Agnieszka Michalak ("Dziennik - Kultura" 2008, nr 167).
Kos reżyserował też Nadobnisie i koczkodany, czyli zieloną pigułkę Witkacego w warszawskim Teatrze Powszechnym (2006) i spektakl Someone Who'll Watch Over Me... irlandzkiego dramatopisarza i poety Franka McGuinnessa, sztukę opartą na prawdziwej relacji Briana Keenana - zakładnika przetrzymywanego w Libanie przez wiele lat po wojnie izraelsko-libańskiej (Teatr Konsekwentny w Warszawie, 2007). Powstał
"(...) rewelacyjny klaustrofobiczny spektakl o pogoni za marzeniami, chęci przetrwania i zagubieniu w świecie terroru" (Dominik Ferenc, "Dziennik Teatralny" 16.10.2007).
Reżyser jest też autorem inscenizacji dla dzieci. W warszawskim Teatrze Lalka przygotował piękny, magiczny i mądry spektakl o pogoni za atrakcjami, przyjaźni, odwadze i przemijaniu - Sklep z zabawkami Alexandru Popescu (Teatr Lalka w Warszawie, 2005). Na deskach Teatru Polskiego im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy pokazał z kolei współcześnie potraktowanego Kajtusia Czarodzieja Janusza Korczaka (2008).
Ostatnio Kos powrócił do klasyki. W Teatrze Jeleniogórskim im. Cypriana Kamila Norwida zrealizował Klątwę Stanisława Wyspiańskiego (2008), a w Teatrze Nowym im. Kazimierza Dejmka w Łodzi Króla-Ducha Juliusza Słowackiego (2009), spektakl, w którym najważniejszym środkiem wyrazu stało się słowo.
" 'Król Duch' to cztery godziny storytellingu, zabawy wielowarstwową, hermetyczną, lecz fascynującą narracją" - pisała Joanna Derkaczew. - "Twórcy nieustannie podkreślają teatralność i ‘trzewia' widowiska, przez co staje się ono nie tylko korowodem wcieleń mistycznych, ale też wcieleń aktorskich" ("Gazeta Wyborcza" 2009, nr 108).
W marcu 2010 roku Kos zrealizował w warszawskim Teatrze Lalka Janosika. Naprawdę prawdziwą historię, w której wcielił się jednocześnie w tytułową rolę. W spektaklu Kos mierzy się z legendą Janosika, próbuje odczytać na nowo mit zbójnika jako historię o ludzkiej potrzebie poszukiwania autorytetów. Spektakl został wielokrotnie nagrodzony, w tym za najlepszą reżyserię, rolę kobiecą, muzykę. Łukasz Drewniak pisał dla „Dziennika”:
"Janosik Walczaka i Kosa jest dwuznaczny, łobuzerski i niepedagogiczny. To także bezpretensjonalna konfrontacja peerelowskiej wersji mitu o tatrzańskim zbójniku z popkulturowym wyobrażeniem superbohatera. (…) Nie wiem, ile razy Walczak obejrzał serial Passendorfera, nie wiem, czy tak jak ja kochał się w piersiastej Marynie i zazdrościł powodzenia mocarnemu harnasiowi. W każdym razie, bardzo chciał przetestować swoją pamięć o nim w ramach reguł nowych zdemistyfikowanych opowieści przygodowych, w których nic nie jest takie, jakim się wydaje. Bohater musi stoczyć walkę ze swoja legenda, dotychczasowa konwencja zostaje wykpiona, naiwne ideały pierwowzoru podszyto cynizmem. Nie ma zmiłuj. Dziś na tamtego „Janosika” patrzymy okiem wielbicieli „Shreka” i „Twin Peaks”. Dlatego to nie jest już ta sama historia. I co się dziwić, że Walczak napisał swoją wersję jego przygód tak jak w Hollywood piszą scenariusze filmy typu „crossover”, czyli krzyżówek gatunkowych. Oto zderzamy ze sobą dwa światy i mity, doprowadzamy do pojedynku superbohaterów albo superpotworów: Freddy Krueger kontra Janson, Alien vs. Predator."
Rok później Kos wyreżyserował Przebudzenie wiosny Duncana Sheika (Teatr Rozrywki w Chorzowie) oraz Krwawą Jatkę Michała Walczaka z Grupą Coincidentia z Białegostoku. Krwawa Jatka opowiada rekonstrukcja kilku ostatnich miesięcy z życia pewnej pary młodych i ambitnych ludzi, którzy spodziewają się dziecka i podejmują próbę przetrwania we współczesnym świecie.
Dla warszawskiego Teatru IMKA, Kos wyreżyserował Króla Dramatu Marka Modzelewskiego (2012). Następnie podjął współpracę z Teatrem Zagłębia w Sosnowcu, realizując na jego deskach Bobiczka Hanocha Levina (2013) oraz Wija. Ukraiński horror Mikołaja Gogola (2014). O spektaklu pisała Danuta Lubina-Cipińska:
"Wij. Ukraiński horror to jednak tylko pozornie folklorystyczna teatralna ciekawostka, dobrze skrojona dramaturgicznie i zgrabnie zagrana. Jeśli przeanalizuje się głębiej to, co widzimy na scenie, okazuje się, że realizatorzy spektaklu stawiają za Gogolem fundamentalne pytania, czym jest zło, jak się ono rodzi i w jaki sposób się uosabia. I podobnie jak Gogol, tropiąc w człowieku diabła, nie dają jednoznacznej odpowiedzi, gdzie on jest." (Rp.pl, 25.11.2014)
Kos wyreżyserował ponadto Bankructwo małego Dżeka Roberta Bolesty (2014, Teatr Lalka w Warszawie), Iliadę. Wojnę Alessandro Baricco (2015, Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy) oraz Porozmawiajmy po niemiecku (2015, Teatr Polonia w Warszawie). Porozmawiajmy po niemiecku to spektakl oparty na osobistych zapiskach piętnastoletniej Hanny Zach, której młodość przypadła na czasy wojny. W tytułową rolę w przedstawieniu wcieliła się debiutująca na teatralnych deskach Zofia Wichłacz.
Kolejną realizacją Łukasza Kosa był Piotruś Pan Jamesa Matthew Barriego na deskach Nowego Teatru w Warszawie, skierowany do najmłodszej teatralnej publiczności. Agnieszka Górnicka recenzowała:
"Aktorzy Nowego Teatru oraz artyści współpracujący na co dzień z Łukaszem Kosem świetnie odnaleźli się w bajkowej konwencji powieści przygodowo-fantastycznej, okraszonej humorem i dowcipem, który bawi nie tylko dzieci, lecz także dorosłych. Nowy Teatr po raz kolejny uruchomił na scenie machinę teatralnej iluzji, która zachwyca swą różnorodnością i bogactwem." (Teatr dla Was, 07.06.2016)
Łukasz Kos jest także autorem, razem z Jackiem Papisem, filmu dokumentalnego Zdzisław Maklakiewicz (1996) o artystycznej karierze jednego z najoryginalniejszych polskich aktorów filmowych.
W Teatrze Telewizji reżyser zrealizował Opowieści o zwyczajnym szaleństwie Petra Zelenki (2004).
Nagrody:
- 2001 - Złota Maska - nagroda łódzkich recenzentów dla najlepszego reżysera sezonu za reżyserię Beztlenowców Ingmara Villqista w Teatrze Nowym w Łodzi;
- 2002 - Nagroda publiczności dla spektaklu Beztlenowce Ingmara Villqista z Teatru Nowego w Łodzi na 5. Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje" w Katowicach;
- 2003 - Nagroda za reżyserię spektaklu Od dziś będziemy dobrzy Pawła Sali w Teatrze Polskim we Wrocławiu na 3. Festiwalu Dramaturgii Współczesnej w Zabrzu; Nagroda za reżyserię spektaklu Kurka wodna Stanisława Ignacego Witkiewicza w Teatrze Nowym w Łodzi na 28. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych;
- 2004 - Nagroda za "wrażliwą i skuteczną pracę nad tekstem i aktorem" w przedstawieniu Koronacja Marka Modzelewskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie na 4. Festiwalu Dramaturgii Współczesnej "Rzeczywistość Przedstawiona" w Zabrzu;
- 2005 - Nagroda za inscenizację i reżyserię przedstawienia Sklep z zabawkami Alexandru Popescu w Teatrze Lalka w Warszawie na 12. Międzynarodowych Spotkaniach Teatrów Lalek w Toruniu;
- 2006 - ATEST - Świadectwo Wysokiej Jakości i Poziomu Artystycznego za rok 2005 za przedstawienie Sklep z zabawkami Alexandru Popescu w Teatrze Lalka w Warszawie;
- 2010 - Nagroda za reżyserię za przedstawienie Janosik. Naprawdę prawdziwa historia w Teatrze Lalka w Warszawie na 17. Międzynarodowym Festiwalu Teatrów Lalek Spotkania w Toruniu;
- 2011 – ATEST - Świadectwo Najwyższej Jakości i Poziomu Artystycznego dla przedstawienia Janosik. Naprawdę prawdziwa historia w Teatrze Lalka w Warszawie; Honorowe wyróżnienie dla przedstawienia Janosik. Naprawdę prawdziwa historia Teatru Lalka w Warszawie podczas 25. Ogólnopolskiego Festiwalu Teatrów Lalek w Opolu.
Autor: Michał Bujanowicz, kwiecień 2004; ostatnia aktualizacja: wrzesień 2016 (ND).