Brama byłego obozu Auschwitz I, fot. Paweł Sawicki / www.auschwitz.org.pl
Otwarte: siedem dni w tygodniu;
od grudnia do lutego 8:00 - 15:00;
w marcu i listopadzie 8:00 - 16:00;
w kwietniu i październiku 8:00 - 17:00;
w maju i wrześniu 8:00 - 18:00;
w czerwcu, lipcu i sierpniu 8:00 - 19:00.
W dniu 1 stycznia, 25 grudnia i w pierwszy dzień Świąt Wielkanocnych Muzeum jest nieczynne.
Obóz Auschwitz-Birkenau - historia
Natychmiast po wybuchu II wojny światowej Niemcy rozpoczęli masowe aresztowania Polaków. Osadzano w więzieniach członków powstających organizacji ruchu oporu, nauczycieli, urzędników, artystów, księży, polityków i przedstawicieli elit intelektualnych. Bardzo szybko Niemcy nie byli w stanie pomieścić kolejnych zatrzymywanych, dlatego wiosną 1940 roku w Oświęcimiu (którego nazwę Niemcy zmienili na Auschwitz) przystąpiono do organizacji pierwszego obozu koncentracyjnego na okupowanych terenach Polski. Jego położenie na skrzyżowaniu linii kolejowych w kolejnych latach miało odegrać istotną rolę w nazistowskiej polityce wobec Żydów całej okupowanej Europy.
Pierwsi polscy więźniowie polityczni zostali skierowani do obozu w czerwcu 1940 roku. Przez prawie dwa lata więziono tu w ogromnej większości Polaków. Osadzono ich w obozie ok. 150 tysięcy. Połowa z nich zginęła. W coraz liczniej nadchodzących transportach znajdowali się także polscy Żydzi, choć było ich wówczas jeszcze niewielu. Panująca w obozie olbrzymia śmiertelność wynikała z głodu, chorób i wyniszczającej pracy.
Po inwazji niemieckiej na Związek Radziecki, w czerwcu 1941 roku, rozpoczęto budowę wielkiego obozu na terenie pobliskiej wsi Brzezinka, której mieszkańców wysiedlono, a ich domy zburzono. Powstał obóz Auschwitz II-Birkenau, w którym począwszy od 1942 roku SS rozpoczęła masowe, industrialne mordowanie europejskich Żydów. Żydzi stanowią ok. 90% wszystkich ofiar Auschwitz. Poza Żydami, ofiarami systematycznej polityki zagłady byli również Romowie.
W październiku 1942 roku powstała trzecia część kompleksu Auschwitz - obóz w Monowicach znajdujący się przy budowanej przez koncern IG Farben dużej fabryce kauczuku syntetycznego i paliw płynnych. W szczytowym okresie swego rozwoju, latem 1944 roku, kompleks obozów Auschwitz obejmował około 40 km2 terenu w bezpośrednim sąsiedztwie Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau oraz ponad 40 obozów filialnych rozrzuconych w promieniu kilkuset kilometrów. Wówczas przebywało w nich ok. 135 tys. ludzi, czyli 25% więźniów wszystkich obozów koncentracyjnych (525 tys.).
Przez prawie pięć lat istnienia obozu zarejestrowano w nim 400 tys. więźniów, w większości Żydów i Polaków, lecz również Romów, jeńców z Armii Czerwonej i innych. Liczba ta nie uwzględnia jednak większości Żydów, głównie dzieci i osób starszych, których natychmiast po przywiezieniu i selekcji esesmani mordowali w komorach gazowych, bez wprowadzania do rejestru osadzonych w obozie. Szacuje się dziś, że takich ofiar było nie mniej niż 900 tys. i że w sumie w Auschwitz zginęło co najmniej 1,1 mln osób.
Obóz został wyzwolony 27 stycznia 1945 roku. Ta data powszechnie uznawana jest za najważniejszą dla upamiętnienia ofiar Auschwitz i całego systemu obozów III Rzeszy. W 2005 roku ONZ ustanowiło ten dzień Międzynarodowym Dniem Pamięci o Holokauście.
Miejsce Pamięci i Muzeum
Auschwitz to nie tylko Miejsce Pamięci. To także element istotny dla naszej cywilizacji. Słowo Auschwitz stało się wymownym symbolem kulturowym, synonimem największego pogrążenia ludzkiego systemu wartości. Wraz z odchodzeniem ostatnich świadków, wzrasta rola autentyzmu i integralności Miejsca Pamięci.
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau jest, obok izraelskiego Instytutu Yad Vashem i amerykańskiego United States Holocaust Memorial Museum, najbardziej znaną i liczącą się instytucją na świecie zajmującą się tą tematyką.
Muzeum na terenie byłego obozu powstało dzięki staraniom byłych więźniów już w 1947 roku. Jego celem jest zachowanie pozostałości poobozowych, upamiętnienie ofiar i prowadzenie działalności naukowej i edukacyjnej.
Miejsce Pamięci to obszar prawie 200 ha, ponad 150 budynków i około 300 ruin, w tym resztki wysadzonych przez Niemców komór gazowych i krematoriów. Miejsce Pamięci to także zbiory, archiwa i największa na świecie kolekcją dzieł sztuki poświęconych Auschwitz (ok. 6 tys. prac).
W 1979 roku z inicjatywy polskiej "Obóz Koncentracyjny Auschwitz" wpisano na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, zaznaczając, że będzie to jedyny były obóz na tej liście i że będzie symbolizował inne, podobne miejsca. W 2007 roku, również na wniosek Polski, tytuł wpisu zmieniono na "Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)".
Już w 1947 roku na terenie byłego obozu Auschwitz I otwarta została pierwsza wystawa. Zmieniono ją w 1955 roku i ta ekspozycja z pewnymi zmianami przetrwała do czasów obecnych. Na terenie byłego obozu Birkenau starano się zachować stan zbliżony do oryginalnego. Tam znajduje się Międzynarodowy Pomnik Ofiar Obozu.
Auschwitz był największym obozem koncentracyjnym niemieckiej Trzeciej Rzeszy, pochłonął najwięcej ofiar, a zarazem jako jedyny funkcjonował równocześnie jako ośrodek systematycznej zagłady w komorach gazowych. Jest on symbolem potwornej rzeczywistości systemu obozów i miejsc zagłady stworzonych przez niemiecką Trzecią Rzeszę. Dziś jest to najczęściej odwiedzany były niemiecki nazistowski obóz i najczęściej odwiedzane polskie Muzeum. Od kilku lat przyjeżdża tu ponad milion osób rocznie. W 2009 roku było ich 1,3 mln.
Misję edukacyjną Muzeum realizuje Międzynarodowe Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście. Głównym obszarem działalności Centrum są programy edukacyjne, które na podstawie dziejów i doświadczenia Auschwitz, mają na celu wzbudzanie świadomości i kształtowanie postawy odpowiedzialności w dzisiejszym świecie.
Nad zachowaniem autentyzmu Miejsca Pamięci czuwają konserwatorzy dysponujący jedną z najnowocześniejszych na świecie pracowni konserwatorskich. W 2009 roku przygotowany został wieloletni plan prac konserwatorskich. Szansą dla jego realizacji jest działanie Fundacji Auschwitz-Birkenau, której zadaniem jest stworzenie Funduszu Wieczystego na zachowanie autentyczności Miejsca Pamięci. Po upływie ponad 60 lat to właśnie zapewnienie ciągłości prac konserwatorskich jest konieczne do zachowania najbardziej tragicznego dziedzictwa XX wieku dla następnych pokoleń.
Źródło: informacja nadesłana, luty 2011
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu
ul. Więźniów Oświęcimia 20
32-603 Oświęcim
Województwo małopolskie
Tel: (+48 33) 843 20 22, 843 20 77
Fax: (+48 33) 843 19 34
WWW: www.auschwitz.org.pl
Email: muzeum@auschwitz.org.pl