Założycielem warsztatu (tzw. Vischerhütte) był przybyły zapewne z północnych Niemiec i osiadły w Norymberdze w 1453 roku Hans Starszy (zm. 1488). W warsztacie Hansa zdobył wykształcenie i pracował jego syn Peter Starszy (ok. 1460-1529). Trzech z pięciu synów Petera Starszego kontynuowało tradycję rodzinnego rzemiosła: Hermann Młodszy (ok. 1486-1517), Peter Młodszy (1487-1528) i Hans (ok. 1489-1550). W ich ślady poszedł syn Hansa - Georg (ok. 1520-1592).
W warsztacie Vischerów wykonywano w mosiądzu zarówno monumentalne dzieła, m.in.: sarkofagi, płyty nagrobne (w dużej liczbie) z wizerunkami zmarłych o różnym stopniu plastyczności (od rytowanych po niemal pełnoplastyczne), epitafia, chrzcielnice, świeczniki, pulpity, kraty; jak i mniejsze rozmiarami, m.in.: plakietki, medale i kałamarze; tylko część z nich powstała z myślą o indywidualnym odbiorcy. Vischerowie pracowali przede wszystkim na zlecenia patrycjatu Norymbergii, ale także bogatego mieszczaństwa innych południowoniemieckich miast (np. Augsburga) oraz wyższego duchowieństwa i cesarza Maksymiliana I.
Ze względu na zbiorowy charakter pracy w warsztacie Vischerów oraz rzadkość sygnowania dzieł, autorstwo większości jego wytworów pozostaje przedmiotem sporów. Przeważa dziś pogląd, iż Hermann i Peter Starsi byli giserami posługującymi się wzorami (rysunki oraz drewniane i woskowe modele) dostarczanymi przez różnych norymberskich artystów, często najwybitniejszych, m.in. Adama Krafta,anonima - zwanego Mistrzem Madonny Norymberskiej, Albrechta Dürera i Wita Stwosza. Uważa się też, że z kolei najbardziej uzdolnieni synowie Petera Starszego - Hermann i Peter Młodsi sami projektowali (w całości lub w części) odlewane w rodzinnym warsztacie dzieła. Przypisuje im się przede wszystkim te wyroby, w których silniej do głosu dochodzą, zwłaszcza w ornamentyce, wpływy włoskiego renesansu. Obaj odwiedzili bowiem Włochy: Peter w latach 1507-1508 i być może powtórnie w 1512-1514, Hermann zaś w 1515 roku.
Najbardziej znanym dziełem warsztatu Vischerów jest tzw. grób Św. Sebalda, znajdujący się w kościele św. Sebalda w Norymberdze i przeznaczony dla pomieszczenia relikwiarza patrona tej świątyni, został zrealizowany etapami i w mocno zmienionej względem projektu formie (zrezygnowano m.in. z rozbudowanego zwieńczenia) w latach 1507-1512 i 1514-1519. Jego autorstwo wiąże się przede wszystkim z oboma Peterami. Ta gotycka jeszcze, architektoniczno-rzeźbiarska struktura o skomplikowanej i nieco zawiłej budowie, jest bogata w detale, w tym w dekorację figuralną. Wśród licznych zdobiących ją postaci ludzkich dostrzec można pełnoplastyczny wizerunek brodatego mężczyzny, ukazanego w ubiorze ludwisarza i z narzędziami giserskimi – jest to zapewne autoportret Petera starszego.
Do innych ważnych dzieł warsztatu Vischerów na obszarze niemieckojęzycznym zalicza się, m.in. nagrobki: arcybiskupa Ernesta Saksońskiego w katedrze w Magdeburgu, z 1495 r.; elektora saskiego Fryderyka Mądrego w kościele Zamkowym (Schlosskirche) w Wittemberdze, z 1527 r.; elektora brandenburskiego Johanna Cicero, przeznaczony dla kościoła klasztornego w Lehnin (dziś w krypcie katedry ewangelickiej w Berlinie), z lat 1524-1530; nadto kratę do Kaplicy Fuggerów przy kościele p.w. Św. Anny w Augsburgu, z 1512 r., oraz zapewne figury króla Artura i Teodoryka w nagrobku cesarza Maksymiliana I w kościele dworskim (Hoffkirche) w Innsbrucku (Austria), z lat ok. 1512-1513.
Dzieła z warsztatu Vischerów chętnie zamawiano w Polsce i w Czechach, najwcześniej w Wielkopolsce, następnie na Śląsku i, w szczególnej obfitości, w Małopolsce. Wśród zachowanych dzieł na terytorium dzisiejszej Polski dominują płyty nagrobne. W ich pokaźnym zasobie do najcelniejszych należą: płyta wojewody kaliskiego i poznańskiego Andrzeja Szamotulskiego (zm. 1511) w kościele św. Stanisława w Szamotułach, płyta biskupa wrocławskiego Jana IV Rotha (zm. 1506) w katedrze we Wrocławiu (sygnowana przez Petera Starszego i datowana na 1496), płyta wojewody krakowskiego Piotra Kmity st. (zm. 1505) w katedrze w Krakowie, oraz nagrobek kardynała Fryderyka Jagiellończyka (zm. 1503) tamże, z ok. 1510 r.. Szczególną uwagę zwraca epitafium Filipa Kallimacha (zm. 1496) w kościele Dominikanów w Krakowie, ukazujące tego wybitnego włoskiego humanistę przy pracy jako sekretarza królewskiego. W przypadku płyt Szamotulskiego i Jagiellończyka przypuszcza się, że projekt świetnych wizerunków obydwu zmarłych dostarczył Albrecht Dürer, natomiast za pewnik uznać można, iż model dla wizerunku Kallimacha na jego epitafium wykonał Wit Stwosz.
Do najświetniejszych przykładów dzieł Vischerów w Polsce niezwiązanych bezpośrednio ze sztuką sepulkralną należą wykonane w latach 1532-1534 w warsztacie Hansa krata i świeczniki dla Kaplicy Zygmuntowskiej przy katedrze krakowskiej.
Autor: Paweł Freus, grudzień 2006, aktualizacja: grudzień 2010.