W 1970 roku ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie. Na studiach nauczycielami Polewki byli m.in. malarze Józef Kluza i Jonasz Stern, a także Andrzej Stopka, wybitny polski scenograf, który w latach 60. tworzył scenografie do słynnych inscenizacji Kazimierza Dejmka. Po latach to właśnie Polewka podjął współpracę z Dejmkiem. Debiutował jako student w 1969 roku w Teatrze STU przygotowując kostiumy do Pożądania schwytanego za ogon Pabla Picassa w reżyserii Krzysztofa Jasińskiego. Jego dyplomową pracą była przygotowana rok później dla tego samego zespołu scenografia do Burzy Szekspira. Projekty utrzymane były w duchu "teatru otwartego", scenę zastąpić miał cyrkowy namiot, który przywoływał na myśl wielki żaglowiec. Później scenograf współpracował także m.in. z Bogdanem Hussakowskim, Jerzym Kreczmarem i Tadeuszem Bradeckim. Zrealizował ponad 150 scenografii w teatrach dramatycznych i operowych. Z Hussakowskim przygotował m.in. Balladynę Juliusza Słowackiego (Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, 1974), Sonatę Belzebuba Edwarda Bogusławskiego (Opera Wrocławska, 1977) i Gwałtu, co się dzieje! Aleksandra Fredy (Teatr im. Jana Kochanowskiego w Opolu, 1979). Z Jerzym Kreczmarem pracował nad Panem Jowialskim Aleksandra Fredry (Teatr Współczesny w Warszawie, 1977) i Dziadami kowieńskimi Adama Mickiewicza (Teatr Współczesny w Warszawie, 1978). Z Bradeckim zrealizował m.in. tekst reżysera Wzorzec dowodów metafizycznych wystawiony w Starym Teatrze w Krakowie (1985). Dotychczas na dłużej związany był z Teatrem im. Aleksandra Fredry w Gnieznie (1973-1975), Teatrem Rozmaitości w Warszawie (1974-1977), Teatrem im. Jana Kochanowskiego w Opolu (1975-1979), Teatrem im. Stefana Jaracza w Łodzi (1979-1981), Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie (1981-1990), Teatrem Polskim w Warszawie (1983-1990) oraz Teatrem Lalki, Maski i Aktora „Groteska” w Krakowie (1990-2011).
W 1971 roku Polewka rozpoczął współpracę z Giovannim Pampiglione i po raz pierwszy przygotował dekoracje do XVIII-wiecznego włoskiego dramatu wywodzącego się z tradycji commedii dell'arte. Był to Błękitny Anioł Carla Gozziego zrealizowany we wrocławskim Teatrze Polskim. Forma dell'arte okazała się inspiracją dla jego późniejszej twórczości.
"Lubię te maski, ich ekspresję i fantazję, i ich wolność - choć w ramach pewnych konwencji" - mówił Polewka. - "Lubię też polot, lekkość i czystość formy dell'arte - to, co tak znakomicie na nowo odkryli i rozwinęli Giorgio Strehler i Luciano Damiani. Czyste deski sceny, horyzont włoski i kontrświatło, malarskie faktury ścian i kurtyn i wyrazisty kostium na tle przestrzeni i powietrza... amor vacui i amor lucis" ("Teatr" 1996, nr 6).
Wspólnie z Pampiglione Polewka przygotowywał premiery sztuk Carla Gozziego i Carla Goldoniego - Króla Jelenia Gozziego w warszawskim Teatrze Współczesnym (1972), Łgarza Goldoniego w Teatrze im. Ludwika Solskiego w Tarnowie (1975) i kolejną wersję tego spektaklu w Starym Teatrze w Krakowie (1981). Stworzył kostiumy do sztuki Venezia, Venezia wg Goldoniego w Starym Teatrze (1993) i scenografię do Sługi dwóch panów Goldoniego w gdańskim Teatrze Wybrzeże (2000). Opracowywał również wystawienia anonimowych starych tekstów włoskich. Zaprojektował oprawę plastyczną do Miłości w Wenecji (Teatr im. Solskiego w Tarnowie, 1973) i Wenecjanki (Teatr im. Kochanowskiego w Opolu, 1976). W tych dwóch ostatnich realizacjach Polewka sięgnął do tradycji włoskiego odrodzenia.
"Sama pamiętam 'Wenecjankę' - pisała Barbara Osterloff - (...) gdzie renesansowe realia kulturowe zderzone zostały ze swoistym 'autentykiem', np. wodą". Recenzentka pisała dalej, że Polewka odwołując się do dawnej sztuki i do dawnych konwencji "zdawał się przyjmować za swoją wpisaną w nie filozofię świata i człowieka. Może stąd właśnie pochodzi owa afirmacja świata, i harmonijna wizja człowieka w świecie natury i kultury, tak uderzająco obecna w sztuce Polewki?" ("Teatr" 1996, nr 6).
Polewka traktuje przestrzeń w sposób malarski. W jego pracach zwraca uwagę umiłowanie czystego, jasnego koloru. Mówi, że nawet największy dramat może rozgrywać się pod pełnym słońcem i będzie wówczas jeszcze bardziej dojmujący. Twórczość scenografa charakteryzuje się dziecięcą wrażliwością i figlarnością. Pampiglione nazywa go artystą naiwnym, który cyzeluje swoje sceniczne formy. Dba o detal, który staje się później w spektaklu niemal przezroczysty. Polewka wielokrotnie w swojej twórczości odwoływał się do kultury śródziemnomorskiej, zwłaszcza włoskiej. Bliska jest mu również Hiszpania, szczególnie Katalonia, i Paryż z jego malarską tradycją - twórczością Joana Miró, Georgesa Bracque'a, Pabla Picassa.
Polewka jest zafascynowany staropolszczyzną i twórczością Aleksandra Fredry. Mówi nawet, że jego miłość do kraju ma oblicze Fredry. Wspólne realizacje scenografa z Dejmkiem wyznaczają okres, który później sam Polewka nazwał "Podróżami staropolskimi". Pierwszą z nich był spektakl Uciechy staropolskie w warszawskim Teatrze Polskim z 1981 roku. Polewka przygotował wtedy dekoracje wg projektów Andrzeja Stopki. Następnie opracował scenografię do Gry o narodzeniu i męce pańskiej (Teatr Polski w Warszawie, 1982) i do tekstu Dialogus de passione (Teatr Narodowy, 1998). Przedstawienie to było dla Dejmka kolejnym opracowaniem spektaklu, którego pierwsza wersja miała powstać dla warszawskiego Teatru Ateneum w końcu lat 60. Wystawienie spektaklu zablokowała wówczas cenzura. Potem Dejmek jeszcze kilkakrotnie wracał do tego tekstu. O wersji z 1998 roku Tomasz Mościcki pisał:
"Największe wrażenie wywarła wówczas scenografia Jana Polewki, dzieło symboliczne, z przejmującym głębią i prostotą scenicznym skrótem - Betlejemską Gwiazdą rozpiętą na krzyżu. Tego pomysłu nie powstydziliby się zapewne wielcy malarze Średniowiecza i Baroku, tak bardzo rozmiłowani w wyrafinowanej symbolice" ("Scena Polska" 2005, nr 3).
W latach 1990-1998 Polewka pełnił funkcję dyrektora naczelnego i artystycznego Teatru Lalki, Maski i Aktora "Groteska" w Krakowie, następnie, do 2005 roku, był jego kierownikiem literackim. W latach 2005-2011 pracował w krakowskim teatrze w charakterze scenografa. "Maska" w nazwie sceny stanowiła dla niego ważny element określający charakter teatru. Inspirowała go ekspresja i fantazja, a równocześnie podporządkowanie formie masek commedii dell'arte. Z czasem zainteresowały go także maski karnawału weneckiego oraz maski orientalne. O "Grotesce", teatrze, którego główną widownią były dzieci i młodzież, Polewka mówił:
"Ten teatr jest inny od dramatycznego, ma wpisaną w swoje możliwości szansę używania znaków, które są w najgłębszym tego słowa znaczeniu modelem człowieka" ("Teatr" 1991, nr 1).
Polewka preferował wielokulturowe myślenie o teatrze. Świat masek kazał mu szukać inspiracji m.in. w kulturze ludów pierwotnych, archetypicznych znakach, które przetwarzane były na wyrazisty plastyczny znak. W "Grotesce", oprócz projektowania scenografii, Polewka także reżyserował. Dla dzieci przygotował m.in. W 80 dni naokoło światów wg Julesa Verne'a (1997), 120 przygód Koziołka Matołka Kornela Makuszyńskiego i Mariana Walentynowicza (1998), Pipi Langstrump i spółkę Astrid Lingren (1999) i Słońce w Dolinie Muminków Tove Jansson (2002). Najgłośniejszym przedstawieniem Polewki zrealizowanym dla "Groteski" była Mirómagia - autorskie widowisko z 1993 roku. Spektakl powstał w setną rocznicę urodzin hiszpańskiego malarza Joana Miró. Inscenizację wyróżniono główną nagrodą na rzymskim Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Stregagatto '95. Mirómagia była opowieścią o artyście XX wieku walczącym o wolność i godność w epoce totalitaryzmów.
"Nie sądze, aby szaleńcy i tyrani mogli na dłużej zawładnąć światem, między innymi sztuka im na to nie pozwoli" - mówił scenograf. – "Próbowano już nie jeden raz zniszczyć wolną sztukę zastępując ją najwstrętniejszym, totalitarnym kiczem. Ale to się nie może udać. O tym mówiłem całkiem jasno w moim autorskim spektaklu, w 'Mirómagii' " ("Teatr" 1996, nr 6).
Polewka stworzył m.in. scenografię do znakomitego monodramu Jerzego Treli - Wielkiego kazania księdza Bernarda Leszka Kołakowskiego w reżyserii Krzysztofa Jasińskiego (Krakowski Teatr Scena STU, 2006, wersja telewizyjna - 2006) i do Henryka VI na łowach Karola Kurpińskiego w reżyserii Jitki Stokalskiej, spektaklu odwołującego się do inscenizacyjnych dokonań Kazimierza Dejmka (Warszawska Opera Kameralna, 2007). Współpracował z krakowskim Teatrem Mumerus, zaprojektował tu dekoracje do autorskiego przedstawienia Wiesława Hołdysa zainspirowanego obrazami Witolda Wojtkiewicza i poezją Romana Jaworskiego Cyrki i ceremonie (2007) i do widowiska plenerowego Jarmark cudów Wiesława Hołdysa (2008). W magicznym, pełnym humoru spektaklu Krucytyrk, czyli przedziwne śląskie pogwarki wg Gustawa Morcinka w reżyserii Hołdysa w Teatrze Nowym w Zabrzu (2008) Polewka odwoływał się do folkloru i mitologii śląskiej.
"Bo to teatr z prawdziwego zdarzenia" - pisała Henryka Wach-Malicka - "wyczarowany przez mistrza scenograficznej iluzji - Jana Polewkę. Wraz z reżyserem podzielił on role tak, że świat realny grany jest głównie przez aktorów, a świat fantastyczny to maski, lalki, kukiełki i cuda scenicznej techniki, dzięki której czerwone piekło zdaje się płonąć naprawdę, róże wyrastają z podłogi, a klejnoty błyszczą na kilometr" ("Polska - Dziennik Zachodni" 2008, nr 292).
W Teatrze Witkacego w Zakopanem scenograf przygotował z kolei widowisko Themerson - Wyrzutek na motywach opowiadania Themersona Pędrek Wyrzutek (2008). Spektakl powstał w 20. rocznicę śmierci tego wybitnego przedstawiciela XX-wiecznej awangardy - fizyka, architekta, fotografa, filmowca, pisarza i poety; członka Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, współpracownika Rządu Polskiego w Londynie.
W 2010 roku Polewka stworzył kilka scenografii do spektakli w teatrach w całej Polsce: do Strasznego dworu w Operze Śląskiej w Bytomiu (reż. Wiesław Ochman), Szyca w Teatrze BARAKAH w Krakowie (reż. Ana Nowicka) oraz Halki (wileńskiej) w Warszawskiej Operze Kameralnej (reż. Kazimierz Dejmek). Ponadto dla Teatru Nowego w Łodzi wyreżyserował bardzo dobrze przyjętą Pastorałkę, tradycyjny spektakl świąteczny na podstawie twórczości Leona Schillera. W 2014 stworzył scenografię oraz kostiumy do Awantur weneckich Carlo Goldoniego w reżyserii Tadeusza Bradeckiego, wystawionej na deskach Teatru Miejskiego im. Witolda Gombrowicza w Gdyni.
Polewka ponadto tworzy scenografię dla Teatru Telewizji, dotychczas m.in. do Nosa Gogola w reżyserii Jana Łukowskiego (1971), Graczy Gogola w reżyserii Bogdana Husskowskiego (1973) czy Iwony, księżniczki Burgunda Gombrowicza w reżyserii Jerzego Stuhra (1992). Artysta zaadaptował również i wyreżyserował kilka spektakli Teatru Telewizji, w tym przedstawienia dla dzieci: Awantury i wybryki małej małpki Fiki-Miki Kornela Makuszyńskiego (1990) oraz Towarzystwo pana Brzechwy według wierszy Jana Brzechwy (1996).
O znaczeniu teatru Polewka mówił w rozmowie z Andrzejem Wanatem, która ukazała się na łamach „Teatru”.
„Nie potrafię oddzielić teatru jako osobnego w sztuce, a Sztuka jest dla mnie jedną z najwspanialszych form poznania (a raczej poznawania, bo to jest bez końca) Człowieka, Natury, Kosmosu. W historii świata bardziej od epok i formacji interesują mnie wielkie Indywidualności Ducha – a te kryją się w bibliotekach i pinakotekach. Albo w murach i rzeźbach, jako te Żywe Kamienie. I w tym też wielka nasza nadzieja! (…) Człowiek jednak organicznie potrzebuje prawdziwego piękna, tego, o którym Ionesco powiedział u końca życia (kiedy nieco zwątpił w słowa, ale nie zwątpił w sztukę): „jest odblask Boga w człowieku i świecie, i ten odblask to piękno”. Jestem malarzem scen i tu, na polu „scenomagii”, odnajduję jedno z tych miejsc, gdzie spotykam się z Tajemnicą.” („Teatr”, 01.06.1996)
Odznaczenia i nagrody:
- 1978 - Wyróżnienie za scenografię do Ślubów panieńskich Aleksandra Fredry w reżyserii Jerzego Golińskiego z Teatru im. Kochanowskiego w Opolu na 4. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych;
- 1983 - Nagroda za scenografię do sztuki Gra o narodzeniu i męce pańskiej w reżyserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Polskim w Warszawie na 9. Opolskich Konfrontacjach Teatralnych;
- 1986 - Wyróżnienie za scenografię do przedstawienia Wzorzec dowodów metafizycznych Tadeusza Bradeckiego w reżyserii autora w Starym Teatrze w Krakowie na 15. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu;
- 1988 - Nagroda za scenografię do przedstawienia Drzewo Wiesława Myśliwskiego w reżyserii Kazimierza Dejmka w Teatrze Polskim w Warszawie na 17. Festiwalu Polskich Sztuk Współczesnych we Wrocławiu;
- 1995 - Nagroda główna na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Stregagatto '95 w Rzymie za przedstawienie Mirómagia z Teatru "Groteska" w Krakowie;
- 1996 - Nagroda wojewody krakowskiego;
- 1997 - Nagroda za oprawę plastyczną przedstawienia Planeta Lemia wg Stanisława Lema w reżyserii Adolfa Weltscheka z Teatru "Groteska" w Krakowie na 3. Ogólnopolskim Konkursie na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej w Warszawie;
- 2005 - Medal w uznaniu zasług dla Krakowa;
- 2007 - Nagroda Fundacji Kultury Polskiej - Złoty Laur za Mistrzostwo w Sztuce; Nagroda za scenografię do przedstawienia Wielkie kazanie księdza Bernarda Leszka Kołakowskiego w reżyserii Krzysztofa Jasińskiego w Krakowskim Teatrze Scena STU w 3. Ogólnopolskim Konkursie na Teatralną Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Europejskiej w Warszawie;
- 2011 – Teatralna Nagroda Muzyczna im. Jana Kiepury dla najlepszego scenografa.
Autor: Monika Mokrzycka-Pokora, maj 2006; ostatnia aktualizacja: sierpień 2016 (ND).