Pod wpływem dotyku skrzydła kaczora, postać królika Bugsa, wyobrażonego w formie apetycznej marchewki, zaczyna stopniowo pokrywać się złotem.
Rzeźba Marka Kijewskiego "Królowa Midas szuka Bugsa" to złożona z dwóch elementów kompozycja, wykonana z różnych, głównie "nieartystycznych" materiałów. Jedną jej część stanowi zbudowana z klocków Lego królowa Midas, której artysta nadał postać kaczora, drugą - wykonana na podstawie betonowego modelu, odlana z żywicy syntetycznej i pokryta płatkami 24-karatowego złota postać królika Bugsa w formie czerwonej marchewki z długimi uszami.
Rzeźbę można wpisać w szereg realizacji Kijewskiego, częściowo powstałych w duecie artystycznym z Małgorzatą Malinowską (pseudonim Kocur), gdzie tematyka mitologiczna łączona jest zręcznie i swobodnie z elementami kultury masowej, a wykorzystywane materiały w żaden sposób nie mieszczą się w akademickiej tradycji rzeźby. Po wakacjach spędzonych przez na Krecie Kijewski stworzył całą serię tego rodzaju prac. Obok "Królowej Midas" należą do niej między innymi: "Fred Flinstone z Knossos" - wariacja na temat mitycznej postaci Minotaura i "Tatuaże Wilmy Flinstone" - rzeźby wzorowane na przedstawieniach kreteńskich kobiet.
"Królową Midas" po raz pierwszy eksponowano na wystawie indywidualnej artysty pod tytułem "Positive" w Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski w Warszawie w 1995 roku. Praca w dowcipny i przewrotny sposób przypomina postać mitycznego króla Midasa. Bohater "Metamorfoz" Owidiusza w zamian za uratowanie jednego z Sylenów z orszaku Dionizosa miał otrzymać od boga szczególną zdolność zamieniania swoim dotykiem wszystkiego w złoto. Stała się ona zresztą szybko przekleństwem władcy. Midasowi groziła śmierć głodowa, gdyż nawet pokarmy i woda zamieniały się pod jego dotykiem w cenny kruszec. Być może właśnie do tej historii odnosi się praca, w której pod wpływem dotyku skrzydła kaczora postać królika Bugsa, wyobrażonego w formie apetycznej marchewki, zaczyna się pokrywać stopniowo złotem.
We wcześniejszym okresie Marek Kijewski, współtwórca (z Mirosławem Bałką i Mirosławem Filonikiem) grupy Neue Bieremiennost', tworzył rzeźby wpisujące się w dominujący w latach 80. nurt "nowej ekspresji". Już wówczas obecny był w nich element ironii i humoru, wzmacniany często przez tytuły. Potem nastąpił okres zainteresowania Kijewskiego mistyką, któremu towarzyszyło uproszczenie formy, aż po ascetyczną redukcję prac do instalacji z żarówek czy świetlówek.
W połowie lat 90. Kijewski zaczął używać nieartystycznych materiałów, przeniesionych do warsztatu wprost z otaczającej, potocznej codzienności. Nie tylko beton, pianka poliuretanowa czy sklejka, ale także pawie pióra, puszki po piwie, a nawet produkty spożywcze, które pojawiły się na półkach polskich sklepów - żelki czy kolorowe landrynki, stały się tworzywem sztuki. Zwłaszcza te ostatnie produkty kierują uwagę w stronę kultury konsumpcyjnej, której gwałtowna ekspansja w pierwszej połowie lat 90. zmieniła nie tylko nawyki społeczeństwa, ale także otaczającą ludzi ikonosferę.
Kijewski jako jeden z pierwszych polskich artystów zaczął używać materiałów kojarzących się ze światem zachodniej konsumpcji i budzących przez to pożądanie, jak na przykład słynne klocki Lego w rzeźbie "Królowa Midas szuka Bugsa". Do zniewalającej kiczowatym blichtrem rzeczywistości kapitalistycznego raju odsyła również sam tytuł pracy, przywołujący bohatera z kreskówki Warner Brothers. Na tych skojarzeniach sens rzeźby się jednak nie wyczerpuje, jej potencjał semantyczny ujawnia się dopiero w momencie, gdy elementy zaczerpnięte z kultury popularnej zderzone zostają z tradycją antyczną.
W innych pracach Kijewskiego ta sfera sygnalizowana była użyciem innych materiałów szlachetnych, jak brąz czy kamienie, a także formalnym nawiązaniem do klasycznych form rzeźbiarskich - totemu, obeliska, popiersia czy pomnika konnego. Artysta nie porzucił w tym okresie również swych zainteresowań mistycznych i szamańskich, sygnalizował tę sferę stosując jako surowiec środki halucynogenne i odurzające.
Rzeźba "Królowa Midas szuka Bugsa" jest jednym z wielu przykładów niezwykłej poetyki wypracowanej w latach 90. przez Marka Kijewskiego, w której rozmaite wzorce z kanonu tak zwanej kultury wysokiej, obciążone bogactwem narosłych przez stulecia znaczeń, zderzone zostały z banalnymi elementami popularnej ikonosfery. Jedne odsyłają do uniwersalnych znaczeń zakorzenionych w mitologii, filozofii i religii, drugie pozwalają na ironiczny dystans wobec tradycji, a przede wszystkim wskazują na jej wtórną egzystencję, po przepuszczeniu przez filtr kultury masowej. Ambiwalentny charakter tych prac jest pochodną dialogu, jaki prowadzą elementy różnych porządków kulturowych, połączone na poziomie semantycznym, formalnym i materialnym. Pokazują one nie tyle przepaść kulturową, jaka miałaby dzielić mitycznego Midasa od współczesnego Bugsa, co przeciwnie - niemożność oddzielenia nakładających się na siebie obrazów i przenikających wzajemnie znaczeń.
W "Królowej Midas", podobnie jak innych pracach z tego okresu, ujawnia się pełna ironicznego i dystansującego humoru postawa Kijewskiego, otwartego na zmiany dokonujące się w otaczającej rzeczywistości i gotowego wykorzystać je we własnej praktyce twórczej. Artysta uchyla tu wszelkie oceny, nie wartościuje zjawisk kulturowych według utartych schematów, ale próbuje stworzyć nowe jakości wykorzystując potencjał wizualny i znaczeniowy różnorakich elementów składających się na ikonosferę współczesności. Żadne formy czy motywy nie są uprzywilejowane. Znaczenia nie są nadane raz na zawsze, sensy są płynne, stale kształtowane na nowo. Swobodnemu wybieraniu i zestawianiu motywów towarzyszy stałe przesuwanie znaczeń i akcentów.
Literatura:
• "Republika Bananowa. Ekspresja lat 80.", katalog wystawy, Wrocław 2008
• "Marek Kijewski. Drżę więc cały, gdy mogę was ozłocić", katalog wystawy, CSW Zamek Ujazdowski, Warszawa 2008
Autor: Magdalena Wróblewska, listopad 2010
• Marek Kijewski
"Królowa Midas szuka Bugsa"
1995
klocki Lego, beton, 24-karatowe złoto, guma
zakup ufundowny przez Kancelarię GESSEL, fot. Muzeum Narodowe w Warszawie