"Kapuściński non-fiction" to opowieść o "człowieku żyjącym w poplątanych czasach, w kilku epokach, w różnych światach". Historia jego niezwykłego życia to zarazem poruszająca opowieść o Polsce i świecie ostatniego półwiecza.
Amerykański wydawca na swojej stronie przedstawia książkę "Ryszard Kapuściński. A Life" jako "fundamentalną biografię jednego z najbardziej znaczących dziennikarzy XX wieku". Autorką przekładu jest Antonia Lloyd-Jones.
W opiniotwórczym brytyjskim tygodniku "The Economist" ukazała się recenzja angielskiego wydania:
"Domosławski nie jest antykomunistycznym doktrynerem, dla którego każda współpraca z reżimem jest niewybaczalną zdradą. Nie należy też do tych, którzy piękno prozy Kapuścińskiego przedkładają nad zawodowe uchybienia autora. Domosławski był przyjacielem tego wielkiego człowieka, ale zdecydował, że jego życie podda poważnym badaniom - rozpoczął tę podróż z otwartym umysłem i drobiazgową wiedzą, po drodze otworzył kolejne perspektywy i odkrył nowe materiały. Rezultatem jest wzorcowe wyjaśnienie, co sprawiło, że Kapuściński mógł tak dobrze funkcjonować.
(...)
Czytelnik książki Domosławskiego ma wiele sympatii dla bohatera - jednocześnie jest świadomy jego wad jako człowieka. Swawolność utalentowanego pisarza, jakkolwiek świetnie sprawdzająca się w lekturze, musi pociągać za sobą ofiary. Dla żyjących sformułowania przesadne i wymyślone są bolesne lub jeszcze trudniejsze, ponieważ zmarli nie mogą się poskarżyć. Dziwne, że Kapuściński, który wyrósł w systemie opartym na kłamstwie, nie miał więcej szacunku dla prawdy." (www.economist.com)
Natomiast Ted Conover w swojej recenzji zamieszczonej w "Columbia Journalism Review" stwierdza: "Skupiona na wadach Kapuścińskiego, nowa biografia omija istotę rzeczy." I na koniec wyjaśnia:
"Teraz wszystko już zostało ostatecznie wyważone, od pieska Lulu Hajle Sellasjego do tego, czy Kapuściński rzeczywiście był świadkiem masakry na Tlatelolco Square w Meksyku w 1968 - poprzez mnóstwo innych mniej istotnych kwestii. Sądzę, że to było konieczne.
Ale w czytaniu nie sprawia to specjalnej przyjemności. Możemy sobie wyobrazić niespokojny duch "mistrza", którego reputacja została po raz kolejny zakwestionowana przez ideologię. Tym razem chodzi o ideologię dosłowności, literalnej dosłowności. Tak się składa, że jest to ideologia, pod którą mogę się podpisać. Dlaczego więc odpycha mnie, kiedy widzę Kapuścińskiego poddanego temu rygorowi? Może dlatego, że lubię dobrze opowiedziane historie i z przyjemnością czytam jego książki - i nigdy nie zakładałem, że są prawdziwe.
(...)
Nowi czytelnicy powinni docenić gwiazdkę, jaką się teraz dołącza: 'Uwaga! Treść może nie odpowiadaćdokładnie rzeczywistości!' Ale w końcu, mam nadzieję, że i tak przeczytają Kapuścińskiego." (www.cjr.org)
"Portret pisarza w biografii Kapuścińskiego pióra polskiego dziennikarza Artura Domosławskiego został dobrze przyjęty" - napisał Robert Kaplan w artykule "Pisarz na wojnie przeciwko uciskowi" opublikowanym 7 lipca 2012 w "The Wall Street Journal":
"Książka ujawnia wiele niedoskonałości swojego bohatera, ale Domosławski rozważnie nie daje się ponieść emocjom. Oczywiście Kapuściński nie był bez skazy, ale swoim pisarstwem wniósł cenny wkład w wojnę z uciskiem. (...)
Jeżeli zmyślił niektóre rzeczy, no cóż, jego czytelnicy chętnie mu to wybaczyli, a przynajmniej im to nie przeszkadzało. Wielu dziennikarzy popełnia błędy rzeczowe, na skutek ułomności własnej natury i okropnie się z tym później czują. Ale błędy Kapuścińskiego, a przynajmniej tak przedstawia to książka, były bardziej zasadnicze i niezmienne - do tego stopnia, że jego relacje w książce takiej, jak 'Cesarz', niektórzy uważają bardziej za mit niż rzeczywistość.
A jednak, co za rzeczywistość! (...)
Jakkolwiek przesadzone mogły być te opisy, Kapuściński pozwala czytelnikowi wyobrazić sobie, jak to musiało wyglądać - być Hailem Selassiem. Kapuściński kiedyś wykrzyknął w reakcji na łagodną krytykę: 'Nic nie rozumiesz! Ja nie piszę, żeby się w szczegółach zgadzało, chodzi o istotę rzeczy'." (online.wsj.com)
Robert D. Kaplan jest amerykańskim dziennikarzem, pisarzem i komentatorem politycznym. Współpracuje z wieloma prestiżowymi tytułami prasowymi, jak "The Washington Post", "The New York Times", "The Wall Street Journal". W latach 80., jako korespondent wojenny, relacjonował przebieg wojny iracko-irańskiej i radzieckiej interwencji w Afganistanie. Jest autorem kilkunastu książek. W roku 2012 ukazał się jego "Monsun. Ocean Indyjski i przyszłość amerykańskiej dominacji".
O książce Domosławskiego na łamach "Guardiana" pisała też niedawno Agata Pyzik, która lekturę biografii Kapuścińskiego porównała do czytania powieści sensacyjnej:
"Nieustanna spekulacja co do stopnia zaangażowania Kapuścińskiego po stronie reżimu sprawia, że momentami biografię tę czyta się jak powieść Johna le Carré novel. Tożsamość i wizerunek, prawda i konfabulacja mieszają nie na każdym kroku i nabierają nowych znaczeń, a cała książka staje się wyprawą w poszukiwaniu prawdy o osobowości Kapuścińskiego. Kim był naprawdę? Na to pytanie nie są w stanie odpowiedzieć nawet członkowie jego rodziny i przyjaciele." (Agata Pyzik, "Ryszard Kapuściński: The Biography by Artur Domosławski – review", "The Guardian", 2 sierpnia 2012)
Tłumacząc postawę Kapuścińskiego po upadku komunizmu, recenzentka "Guardiana" zwraca uwagę na specyfikę polskiej historii po 1989 roku:
"W pewnym sensie system nie pozostawiał innej opcji jak być naraz ofiarą i beneficjentem - w postkomunistycznej Polsce było bardzo mało miejsca na niuanse. Wcześniej reporter pisał kompleksowe wersje historii; fetowany Kapuscinski w nowej Polsce nie był w stanie tego już robić. Książka Domosławskiego przywraca Kapuścińskiemu jego prawdziwy głos jako reportera i bohatera, i choćby z tego powodu, jest wielkim osiągnięciem" - konkluduje autorka.
W Polsce publikacja książki Domosławskiego wywołała ogólnopolską dyskusję. Andrzej Stasiuk napisał, że autor kreśli głęboki, wieloznaczny, pociągający obraz pisarza i człowieka: "Tylko na tle słabości, na tle kompromisów i upadków widać prawdziwą wielkość". W podobnym tonie wypowiedział się Zygmunt Bauman zacytowany też przez amerykańskiego wydawcę: "powstała wielka książka o wielkim człowieku". Z kolei Martin Pollack, tłumacz książek Kapuścińskiego na niemiecki, ocenił, że Domosławski popełnił ojcobójstwo.
Książka doczekała się dotychczas pięciu przekładów. Przed angielskim ukazały się: hiszpański (Galaxia Gutenberg, 2010), francuski ("Kapuściński. La vérité par le mensonge", Editions des Arènes, 2011), włoski ("La vera vita di Kapuscinski: reporter o narratore?", Fazi Editore, 2012) i węgierski ("Háborúk és forradalmak költője. Kapuściński non-fiction", Poligráf Kiadó, 2012). W przygotowaniu przekład holenderski.
- Artur Domosławski
"Ryszard Kapuściński. A Life"
tłum. Antonia Lloyd Jones
Verso Books, lipiec 2012
152 x 228, ss. 464, twarda oprawa
ISBN 978-1-84467-858-7