Transatlantyk 2012 dla Yi Lijun - chińskiej tłumaczki, emerytowanej profesor w Katedrze Języka Polskiego Pekińskiego Uniwersytetu Języków Obcych - nazywanej ambasadorem literatury polskiej w Chinach.
O początkach swoich kontaktów z Polską i fascynacji językiem polskim tak mówiła w 2007 roku w wywiadzie udzielonym z okazji przyznania jej tytułu doktora honoris causa Uniwersytetu Gdańskiego:
Kiedy wybierałam kraj, w którym będę kontynuować studia, a było to w latach 50., miałam do wyboru tylko państwa socjalistyczne. (...) Od razu zdecydowałam się na Polskę, bo była spośród państw socjalistycznych największa i najciekawsza. (...) Jeszcze studiując w Pekinie, przypadkiem trafiłam na 'Odę do młodości' Adama Mickiewicza, przetłumaczoną na chiński. Zafascynowała mnie. Przeczytałam ją i pomyślałam, że Polska musi być zadziwiająca." (gdansk.naszemiasto.pl)
"Dziady" zaczęła tłumaczyć w czasie pobytu w obozie reedukacyjnym na wsi w latach 1970-1972 w okresie rewolucji kulturalnej (1966-1976). A zaczęło się tak:
"Premier Czou En-laj zaintrygowany marcowymi wydarzeniami 1968 roku w Polsce, zapytał chińskiego ambasadora, co to za utwór te mickiewiczowskie 'Dziady', skoro zdjęcie ich ze sceny wywołało w Polsce prawie rewolucję. Ambasador nie wiedział. Zdenerwowany Czou kazał mu się dowiedzieć, a niezależnie od tego kazał przetłumaczyć na chiński owe 'Dziady' (...). Nim Lijun zabrała się do tłumaczenia, wraz z całym pekińskim instytutem została zesłana na 'reedukację', w ramach szalejącej wtedy Rewolucji Kulturalnej na daleką głuchą prowincję." (Zbigniew Domino, "Kraina smoka. Chiny wczorajsze, Chiny dzisiejsze" - zlp.rzeszow.pl)
Najwidoczniej Zhou Enlai [w dawnej pisowni: Czou En-laj] nie interweniował w sprawie przerwania przekładu.
(...) Wtedy nikt się nie odważył tłumaczyć. Tłumaczenie literatury obcej, zwłaszcza klasycznej, było traktowane przez nich jako burżuazyjne ciągoty. Można się było bawić w tłumaczenie, ale bez honorarium i anonimowo" - opowiadała prof. Yi Lijun (gdansk.naszemiasto.pl)
Jej przekład "Dziadów. Część III", który ukazał się w 1976 roku, był pierwszym przekładem dzieła obcych klasyków, jaki został wydany w Chinach po 10 latach przerwy. Chińska inteligencja odebrała to jako pierwszy sygnał odwilży po latach rewolucji kulturalnej.
Yi Lijun (ur. 1934) jest nie tylko tłumaczką, ale także uznaną literaturoznawczynią, pedagogiem i popularyzatorką kultury polskiej w Chinach. Do jej największych dokonań należy pierwszy pełny, poetycki przekład na chiński "Pana Tadeusza" dokonany z oryginału, a także tłumaczenie "Trylogii" Henryka Sienkiewicza - wcześniejsze tłumaczenia Sienkiewicza były przekładami z angielskiego. Właśnie Mickiewicz i Sienkiewicz są jej ulubionymi autorami; ze współczesnych - Olga Tokarczuk.
Yi Lijun, która studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1954-1960, od blisko 40 lat zajmuje się pracą dydaktyczną i krytycznoliteracką. Jako wykładowca Pekińskiego Uniwersytetu Języków Obcych wykształciła kilka pokoleń chińskich polonistów. Przygotowała zestaw materiałów do nauki języka polskiego i literatury polskiej (w tym prace monograficzne: "Literatura polska" i "Historia powojennej literatury polskiej"), redagowała "Wybór polskiej poezji XX wieku". Przygotowała i opublikowała kilkadziesiąt artykułów, haseł encyklopedycznych. Poza przekładami powieści, ogłosiła kilkadziesiąt tłumaczeń opowiadań polskich autorów w czasopismach literackich. Jej tłumaczenia - m.in. wybory poezji Juliana Tuwima, Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej - zamieszczono także w 47 różnych antologiach. W jej przekładzie ukazały się m.in. "Sława i chwała" Jarosława Iwaszkiewicza, "Krzyżacy" Sienkiewicza, "Ferdydurke" Witolda Gombrowicza, "Prawiek i inne czasy" oraz "Dom dzienny, dom nocny" Olgi Tokarczuk.
Za swoją działalność na rzecz kultury polskiej została odznaczona przez Prezydenta RP w roku 2000 Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi; w 2004 otrzymała Medal Komisji Edukacji Narodowej; w 2007 Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych RP za wybitne zasługi dla promocji Polski w świecie; w grudniu 2011 Prezydent RP odznaczył ją Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi.
Transatlantyk to doroczna nagroda Instytutu Książki wyróżniająca osobę, która ma szczególne osiągnięcia w zakresie promocji literatury polskiej na świecie. Jej nazwa nawiązuje do tytułu dzieła Witolda Gombrowicza. Po raz pierwszy została przyznana w 2005 roku. Jej laureatami byli: Vlasta Dvořáčková, Pietro Marchesani, Biserka Rajčić, Ksenia Starosielska, Albrecht Lempp, Anders Bodegård i Henryk Bereska.
Uroczystość ogłoszenia laureata i wręczenia nagrody Transatlantyk 2012 odbyła się 25 maja 2012 w Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Opr. ak