"Do własnego wiersza":
W najlepszym razie
będziesz, mój wierszu, uważnie czytany,
komentowany i zapamiętany.
W gorszym przypadku
tylko przeczytany.
Trzecia możliwość -
wprawdzie napisany,
ale po chwili wrzucony do kosza.
Masz jeszcze czwarte wyjście do wykorzystania -
znikniesz nienapisany,
z zadowoleniem mrucząc coś do siebie.
W ślad za publikacją książki pojawiła się płyta, na której wiersze przeczyta Anna Polony. Wisława Szymborska zmarła 1 lutego 2012 w Krakowie. O nowym tomie ostatnich wierszy Wisławy Szymborskiej mówi Michał Rusinek:
Ryszard Krynicki, "Zamiast posłowia" (fragmenty):
Tak się złożyło, że cztery ostatnie tomy wierszy Wisławy Szymborskiej, począwszy od wydanego przez nas 'Końca i początku' (1993) ukazywały się na przemian albo w Wydawnictwie a5, albo w Znaku. Kiedy zatem trzy lata temu Znak opublikował tom 'Tutaj', mieliśmy nadzieję, iż swoją nową książkę Poetka zechce powierzyć właśnie nam do wydania. I tak się stało: darowując nam (i naszym kotom) świeżo wydany tom Znaku, Wisława Szymborska obiecała, że zgodnie z tym niepisanym zwyczajem, właśnie u nas wyda swoje nowe wiersze. W jakiś czas potem powiedziała przekornie, że ma już gotowy tytuł: 'Wystarczy', co zabrzmiało wtedy jak żart - i jeszcze w październiku 2011 roku, gdy powtórzyła go w Zakopanem, gdzie odwiedziliśmy ją z Andersem Bodegårdem i Michałem Rusinkiem, miałem nadzieję, że pozostanie żartem, bo nie mogłem pogodzić się z jego znaczeniem. Wierzyłem, że nie będzie to ostatnia książka Poetki, tak bardzo ważnej przecież nie tylko dla mnie. Los chciał inaczej, nie pozwolił jej nawet tej książki ukończyć. Chociaż z drugiej strony, trudno by mi było wyobrazić ją sobie jako rzecz ukończoną - może miała pozostać dziełem otwartym, jak tom 'Dwukropek', gdzie ostatni wiersz, przypominając tytuł poprzedniej książki, 'Chwila', nie kończy się tradycyjną kropką, ale właśnie dwukropkiem, otwierając się na nowe, niewypowiedziane jeszcze pytania.
'Dwukropek' jest zresztą (obok 'Soli' i w pewnym sensie 'Wołania do Yeti') jednym z nielicznych tomów Poetki, które nie zawierają wiersza tytułowego. Przeczytawszy zatem w rozmowie z Michałem Rusinkiem, opublikowanej przez 'Gazetę Wyborczą', iż Wisława Szymborska wspominała mu o dwóch wierszach zaczętych, ale nieskończonych, i jednym skończonym, ale niezaczętym - pomyślałem sobie, że może tym skończonym ale niezaczętym utworem w nowej książce miało być właśnie owo tytułowe: 'Wystarczy'.
Z zachowanych szczęśliwie rękopisów (notatek i brulionów), które prawie wszystkie włączyliśmy do tej książki, bo łączą się z sobą organicznie, wynika zresztą, iż wierszy zaczętych było nieco więcej, i gdyby Poetce przynajmniej część z nich udało się ukończyć, powstałby tom zawierający osiemnaście wierszy, jak 'Koniec i początek', albo dwadzieścia, jak 'Tutaj'. (...)
Wiersze w części głównej 'Wystarczy' ułożyłem chronologicznie, według kolejności, w jakiej Wisława Szymborska przekazywała Michałowi Rusinkowi swoje poprawione maszynopisy do przepisania na komputerze (...) Podobną, chronologiczną zasadę, starałem się przyjąć, układając podobizny rękopisów, aczkolwiek tutaj musiałem się zdawać przede wszystkim na własną intuicję, która niejednokrotnie mogła mnie zawieść. (...)
Wybrane wiersze z tomiku:
"Są tacy, którzy" (strona 9):
Są tacy, którzy sprawniej wykonują życie.
Mają w sobie i wokół siebie porządek.
Na wszystko sposób i słuszną odpowiedź.
Odgadują od razu kto kogo, kto z kim,
w jakim celu, którędy.
Przybijają pieczątki do jedynych prawd,
wrzucają do niszczarek fakty niepotrzebne,
a osoby nieznane
do z góry przeznaczonych im segregatorów.
Myślą tyle, co warto,
ani chwilę dłużej,
bo za tą chwilą czai się wątpliwość.
A kiedy z bytu dostaną zwolnienie,
opuszczają placówkę
wskazanymi drzwiami.
Czasami im zazdroszczę
- na szczęście to mija.
"Dłoń" (strona 15):
Dwadzieścia siedem kości,
trzydzieści pięć mięśni,
około dwóch tysięcy komórek nerwowych
w każdej opuszce naszych pięciu palców.
To zupełnie wystarczy,
żeby napisać "Mein Kampf"
albo "Chatkę Puchatka".
Spis treści:
- "Ktoś, kogo obserwuję od pewnego czasu"
- "Wyznania maszyny czytającej"
- "Są tacy, którzy"
- "Łańcuchy"
- "Na lotnisku"
- "Przymus"
- "Każdemu kiedyś"
- "Dłoń"
- "Lustro"
- "W uśpieniu"
- "Wzajemność"
- "Do własnego wiersza"
- "Mapa"
- Wiersze ostatnie (Faksymilia i opis rękopisów)
- Zamiast posłowia
Źródło: www.wydawnictwoa5.pl, PAP, materiały nadesłane; opr. ak
- Wisława Szymborska
"Wystarczy"
Wydawnictwo a5, Kraków 2012 - premiera 20 kwietnia 2012
148 x 210, ss. 56, twarda oprawa
ISBN 978-83-61298-35-9