Dom Sierot zazałożony przez Janusza Korczaka oraz Stefanię Wilczyńską w 1912 roku. W odbudowanym bydynku mieści się obecnie Korczakianum; fot. dzięki uprzejmości Oddziału Muzeum Historycznego m.st. Warszawy Korczakianum.
Ośrodek Dokumentacji i Badań Korczakianum gromadzi, bada, udostępnia i popularyzuje materiały dokumentujące spuściznę życiową Janusza Korczaka - jego biografię osobistą oraz dorobek pisarski. Ośrodek Korczakianum uczestniczy w przygotowaniu edycji dzieł zebranych Janusza Korczaka (wydawanych od 1992 roku), której dwa ostatnie tomy powinny się ukazać w latach 2012-2013.
Będące dziś Oddziałem Muzeum Historycznego m.st. Warszawy Korczakianum mieści się w historycznym budynku Domu Sierot, założonego przez Janusza Korczaka w 1912 roku (obecnie ulica Jaktorowska 6, przed wojną Krochmalna 92). Budynek pełnił swoją funkcję do listopada 1940, kiedy to w związku z zarządzeniem niemieckiego okupanta o utworzeniu w Warszawie "dzielnicy zamkniętej", Korczak i jego wychowankowie przenieśli się do budynku szkoły handlowej im. Roeslerów na Chłodną 33.
Budynek przetrwał wojnę (nigdy nie odbudowano poddasza, na którym mieścił się pokój Korczaka), a w 1957 roku, po gruntownej przebudowie, przeznaczony został na instytucję opiekuńczo-wychowawczą - Dom Dziecka nr 2 im. J. Korczaka, który mieści się tam do dzisiaj.
Tuż po zakończeniu II wojny światowej zainicjowane zostało - by utrwalić pamięć o Korczaku i jego dokonaniach - gromadzenie ocalałych materiałów i pamiątek. Powstał Komitet Uczczenia Pamięci Janusza Korczaka (1946-48), utworzony przez ludzi, którzy osobiście i blisko znali Starego Doktora. Jednak dopiero po stalinowskiej przerwie, na "odwilżowej" fali 1956 roku, odrodzony wówczas Komitet Korczakowski powołał stałą Komisję Archiwalną (1957) i ta na szerszą skalę rozpoczęła zbieranie dokumentów, publikacji, wspomnień, fotografii, a nawet podjęła pierwsze prace bibliograficzne.
Na skutek wydarzeń politycznych w latach 1968-69, kiedy część aktywnych działaczy zdecydowała się na wymuszoną emigrację, a zbiory usunięto z pomieszczeń Towarzystwa Przyjaciół Dzieci, przy którym afiliowany był Komitet Korczakowski, archiwum znalazło się po raz pierwszy w historycznym budynku Domu Sierot.
W 1977 roku na fali przygotowań do obchodów 100. rocznicy urodzin Korczaka w Instytucie Badań Pedagogicznych zorganizowano Pracownię Korczakowską i tam przekazano społeczne zbiory. W ciągu 15 lat istnienia Pracownia stała się znaczącą placówką zajmującą się gromadzeniem, opracowywaniem, udostępnianiem i publikowaniem spuścizny życiowej Korczaka.
W 1993 roku utworzony został - jako kontynuacja Pracowni - Ośrodek Dokumentacji i Badań Korczakianum, początkowo włączony w strukturę Domu Dziecka. Od 2001 roku Ośrodek stanowi Oddział Muzeum Historycznego m. st. Warszawy.
Działalność
W Korczakianum gromadzone i opracowywane są zasoby Archiwum Korczakowskiego oraz innych zbiorów (np. księgozbiór, dokumentacja mechaniczna). Jednocześnie Ośrodek prowadzi działalność konsultacyjną i edukacyjną, związane z udostępnianiem zbiorów. Jesienią 2012 roku w auli budynku otwarta zostanie poświęcona Korczakowi multimedialna wystawa przygotowana przez Korczakianum w związku z Rokiem Korczaka. W zakres działalności KORCZAKIANUM wchodzi też współpraca krajowa i międzynarodowa z osobami, instytucjami i środowiskami zainteresowanymi problematyką Korczakowską.
Zbiory
Zbiory Ośrodka Dokumentacji i Badań Korczakianum charakter tematyczny: skupiają różnorodne materiały dotyczące biografii Korczaka i instytucji Korczakowskich, zarówno oryginalne, jak i "wtórne", czyli obok archiwaliów - dokumentów, rękopisów, maszynopisów na prawach rękopisów - także kopie (foto/kserokopie, nawet odpisy); wydawnictwa książkowe dawne i współczesne, druki ulotne, wycinki prasowe, fotografie (oryginały i reprodukcje) itp. Spora część źródeł już rozpoznanych jest bowiem rozproszona po rozmaitych zbiorach instytucjonalnych (archiwa, biblioteki, stowarzyszenia) i prywatnych, w Polsce i poza jej granicami (ścisła zagraniczna współpraca łączy Korczakianum z drugim w świecie Archiwum Korczakowskim - w Izraelu, działającym w Beit Lohamei Haghetaot/Dom Bojowników Gett).
Ośrodek posiada też obszerną "biblioteczkę" obcojęzycznych wydań tekstów Korczaka i o Korczaku. Składają się na nią publikacje z Anglii, Argentyny, Bośni i Hercegowiny, Brazylii, Bułgarii, Chorwacji, Czech, Danii, Francji, Grecji, Holandii, Indii, Izraela, Japonii, Meksyku, Niemiec, Rosji, Rumunii, Słowacji, Szwajcarii, Ukrainy, USA, Węgier, Włoch, a także pozycje w językach arabskim i esperanto.
Ponadto Ośrodek gromadzi również wybraną dokumentację ruchu korczakowskiego (np. w niektórych krajach, m.in. we Francji, Holandii, Izraelu, Kanadzie czy w Niemczech, działają organizacje zrzeszone razem z Polskim Stowarzyszeniem w Międzynarodowym Stowarzyszeniu im. J. Korczaka, z siedzibą w Warszawie).
"Dzieła" wszystkie
Szczególnie istotnym obszarem działań Ośrodka Korczakianum jest udział w pracach edytorskich i wydawniczych prezentujących dorobek pisarski Korczaka. Szczególnie doniosłe znaczenie ma tu przygotowanie wydania zbiorowego "Dzieł" Korczaka. Publikowane od 1992 "Dzieła" wszystkie Janusza Korczaka to pierwsza obejmująca całą spuściznę pisarza prezentacja jego twórczości.
Z planowanych 15 tomów "Dzieł" wszystkich Korczaka oraz 16., zawierającego suplement i indeksy, jak dotąd ukazały się tomy 1-12 oraz 14. (kalendarium życia i bibliografia zostaną wydane w przyszłości jako osobne publikacje). Na 2012 rok planowane jest wydanie tomu 13. zawierającego przedwojenne artykuły pedagogiczne Korczaka. Prawdopodobnie już w 2013 roku ukaże się ostatni 15. tom "Dzieł", w którym znajdą się pisma z czasów wojny.
Obok pozycji wielokrotnie wznawianych, tworzących dotychczasowy kanon dorobku autora "Jak kochać dziecko" i "Króla Maciusia Pierwszego", edycja ujawniła wiele mało znanych lub zupełnie nieznanych tekstów - nowe materiały stanowią ponad połowę jej zawartości. Na podstawie polskiej edycji wydawane są dwie zbiorowe edycje obcojęzyczne, niemiecka (zakończona) i hebrajska.
Początkowo wydawane we współpracy z wydawnictwem Latona "Dzieła" wszystkie Janusza Korczaka publikowane są obecnie we współpracy z Instytutem Badań Literackich PAN (w nakładzie 700 egzemplarzy).
Ponadto ważne materiały źródłowe, znacząco dopełniające czy rozszerzające wiedzę o losach instytucji, ludziach i sprawach bliskich Korczakowi, wydaje Korczakianum we własnej serii "Z kręgu Korczaka. Tematy - Ludzie - Dokumenty". W tej serii ukazały się m.in. "Dzieci - miłość moja, duma moja, troska moja" Idy Merżan (2002), "Słowo do dzieci i wychowawców" Stefanii Wilczyńskiej (2004) oraz dwa tomy źródeł "Nasz Dom - zrozumieć, porozumieć się, poznać", w tym teksty Marii Falskiej (2007, 2009).
Dzieła Janusza Korczaka - lista:
- Tom 1: "Dzieci ulicy", "Dziecko salonu" [2 powieści, z lat 1901 i 1906], Warszawa 1992
- Tom 2: "Koszałki opałki" - Humoreski i felietony [z lat 1896-1904, 1911], wol. 1 + 2, Warszawa 1998
- Tom 3: "Na mównicy" - publicystyka społeczna" [z lat 1898-1912] Wol. 1 + 2 Warszawa 1994
- Tom 4: "Szkoła życia. Obrazki szpitalne" - artykuły pedagogiczne i medyczne [z lat 1900-1912], Warszawa 1998
- Tom 5: "Mośki, Joski i Srule", "Józki, Jaśki i Franki" - teksty z czasopism [z lat 1904, 1907-1908] (2 reportażowe powieści, 1910, 1911, oraz teksty z pism), Warszawa 1997
- Tom 6: "Sława". Opowiadania [z lat 1898-1914] ("Sława", 1913; "Bobo", "Feralny tydzień" i "Spowiedź motyla", 1914; teksty z pism), Warszawa 1996
- Tom 7: "Jak kochać dziecko" (tetralogia: "Dziecko w rodzinie", "Internat"; "Kolonie letnie", "Dom sierot"),
- "Momenty wychowawcze", "Prawo dziecka do szacunku" [proza pedagogiczna – eseistyczna z lat 1919-1929], Warszawa 1993
- Tom 8: "Król Maciuś Pierwszy", "Król maciuś na wyspie bezludnej" [dylogia, 1923], Warszawa 1992
- Tom 9: "Bankructwo małego Dżeka", "Kiedy znów będę mały" [2 powieści, 1924, 1925], Warszawa 1994
- Tom 10: "Senat szaleńców" [niepubl. dramat, wyst. w teatrze 1931], "Proza poetycka", "Utwory radiowe" [felietony radiowe z lat 1938-1939] ["Sam na sam z Bogiem", 1921; "Bezwstydnie krótkie", 1926; "Powieść radiowa", "Pedagogika żartobliwa", 1939; proza poetycka "Dzieci Biblii. Mojżesz", 1936; 4 felietony radiowe], Warszawa 1994
- Tom 11: "Prawidła życia" - publicystyka dla dzieci [z lat 1913-1926, 1935-1939], wol. 1 [proza popularnonaukowa dla dzieci "O gazetce szkolnej", 1921; "Prawidła życia", 1930; teksty z pism], Warszawa 2003; wol. 2 + 3 [teksty z "Małego Przeglądu" z lat 1926-1939], Warszawa 2007
- Tom 12: "Kajtuś Czarodziej", "Uparty chłopiec", "Opowiadania" (1918-1939) [powieść, 1935; "Uparty chłopiec" (o Ludwiku Pasteurze), 1938; "Ludzie są dobrzy", 1939; "Trzy wyprawy Herszka", 1939; teksty z pism], Warszawa 1998
- Tom 13: "Teoria a praktyka" - artykuły pedagogiczne [z lat 1919-1939], Wydanie planowane na 2012 rok
- Tom 14: "Pisma rozproszone. Listy" [z lat 1913-1939], wol. 1 [teksty z pism i druków zwartych: artykuły, wywiady, odpowiedzi na ankiety, wstępy i in.]; wol. 2 [inedita: zapisy z dokumentacji praktyki wychowawczej, notatki, listy], Warszawa 2008
- Tom 15: "Pisma czasu wojny". "Pamiętnik" [z lat 1939-1942], wydanie planowane na 2012/2013 rok
- Tom 16: Suplement. Indeksy - wydanie planowane na 2012/2013 rok
Ośrodek Dokumentacji i Badań Korczakianum w Warszawie
Oddział Muzeum Historycznego m. st. Warszawy
ul. Jaktorowska 6, 01-202 Warszawa
Tel/Fax: (+48 22) 632 30 27
www.korczakianum.mhw.pl
Email: korczakianum@mhw.pl
Źródło: Korczakianum