Jest rok 1997, do Wrocławia zbliża się wielka powódź. W trakcie ewakuacji szpital psychiatrycznego, młody lekarz Konstanty Gordon spotyka tajemniczego pacjenta. Tajemniczego - bowiem w szpitalnych kartotekach Paweł Płocki w zasadzie nie istnieje. Zaintrygowany tym Kostek podejmuje próby terapii, mimo że ani jego przełożeni, ani koledzy nie wyrażają zbytniego entuzjazmu. Ustalenie tożsamości pacjenta okazuje się barierą nie do przejścia, ale lekarz nie traci nadziei. Wbrew zawodowym zasadom - i sprzeciwowi rodziny - zabiera pacjenta do swego domu. Pozytywne skutki terapii zachęcają Kostka do intensyfikacji starań. Udaje mu się dotrzeć do lekarza, który przyjmował Płockiego do szpitala przed 20 laty. Psychiatra unika odpowiedzi na zadawane pytania, ale przyciśnięty do muru zdradza budzące zgrozę okoliczności, które stawiają sens podjętej przez Kostka terapii pod znakiem zapytania. Czy w dążeniu do niesienia pomocy zagubionej w biurokratycznej machinie duszy młody lekarz nie obudził diabła?
Punktem wyjścia Feliksa Falka, niegdyś sztandarowej postaci Kina Moralnego Niepokoju (Wodzirej), twórcy "Komornika", zdobywcy Grand Prix Złotych Lwów na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w 2005 roku, i laureata Orła - Polskiej Nagrody Filmowej za reżyserię, była historia autentyczna, opisana w prasie. Ale reżysera interesują nie tyle fakty, ile pewne mechanizmy. Prawda, do której dociera młody lekarz, jest szokująca - więcej, choć wpisana w przeszłość sprzed 1980 roku, kryje mechanizm, który można uruchomić także dzisiaj. "Enen" to przestroga przed jego wykorzystaniem, ale także coś więcej. Film wwielu miejscach odwołuje się do słynnego "Lotu nad kukułczym gniazdem" i jego czołowych postaci, McMurphy'ego i - zwłaszcza - Wodza Bromdena. Tak jak w powieści Kena Keseya i filmie Milosa Formana kluczowym elementem fabuły są relacje między jego bohaterami.
Mimo sensacyjnej fabuły w "Enenie" pobrzmiewają echa Kina Moralnego Niepokoju. Bohater jest młodym psychiatrą, który swój zawód wykonuje z niekłamaną pasją, gotów na wszelkie poświęcenia dla swoich pacjentów, łącznie z naruszeniem prawa. Aby wyjaśnić zagadkę Pawła Płockiego, ryzykuje nie tylko swą karierę zawodową, ale i życie rodzinne, więcej - bezpieczeństwo najbliższych. Pytanie jednak, czy zdaje sobie sprawę z tego, jak niebezpieczną grę podejmuje? Kim okaże się katatonik, którego próbuje obudzić? Czy warto więc - niezależnie od okoliczności, jakie wychodzą na jaw - podejmować tak wielkie ryzyko?
Namawiano mnie - przyznaje reżyser w materiałach promocyjnych filmu - bym postawił kilka kropek nad 'i' , powiedział, że pacjent - o ile uda się go wytrącić z tego stanu niemal katatonicznego - okazał się niebezpieczny dla otoczenia. Albo żeby mój bohater, kiedy dowie się prawdy, porzucił pacjenta lub zatrzymał go przy sobie, zmienił swój stosunek do psychiatrii albo w ogóle odszedł z zawodu. Wolałem jednak pozostawić tych kilka niedopowiedzeń. W końcu film to rodzaj dialogu z widzem i jemu chcę zostawić ostatnie zdanie. (...).Społeczeństwo źle znosi odmienność, pamiętamy, że psychiatria bywała wykorzystywana przez komunistyczny aparat represji - choćby te sowieckie psychuszki i 'schizofrenia bezobjawowa', na jaką zapadali dysydenci. Ale to wcale się nie skończyło wraz z upadkiem komunizmu. (...) W 'Enenie' kontekst historyczny co prawda jest istotny ze względów dramaturgicznych, ale nie jest najistotniejszy. Dla mnie jest pretekstem do pokazania wyborów moralnych jakich musieli dokonywać ludzie przed 1980 rokiem. I czego o tych ludziach dowiaduje się bohater.
Szczególnie istotny dla filmu Feliksa Falka był dobór obsady. Rolę psychiatry zagrał Borys Szyc: to było szczególne doświadczenie, zważywszy, że zdjęcia do Enena zaczęły się ledwie dwa tygodnie po zakończeniu produkcji Wojny polsko-ruskiej Xawerego Żuławskiego, gdzie zagrał postać krańcowo odmienną - zarówno psychicznie, jak i fizycznie. Partnerują mu gdyński aktor Grzegorz Wolf, który odkrywa swój dojrzały warsztat w roli katatonicznego pacjenta, oraz - w roli żony - Magdalena Walach, , gwiazda popularnego serialu "Twarzą w twarz".
"Enen", Polska 2009. Scenariusz przy udziale Agnieszki Holland i reżyseria: Feliks Falk, zdjęcia: Arkadiusz Tomiak, muzyka: Bartłomiej Gliniak, scenografia: Teresa Gruber, kostiumy: Małgorzata Obłoza.montaż: Krzysztof Szpetmański, dźwięk: Sebastian Brański, Tomasz Dukszta. Występują: Borys Szyc (Konstanty Gordon), Grzegorz Wolf (Paweł Płocki), Magdalena Walach (Renata Gordon), Krzysztof Stroiński (Ambroziak), Marian Opania (prof. Dębicki), Ewa Ziętek (matka Ewy), Elżbieta Karkoszka (matka Konstantego) i inni. Produkcja: Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych. Współfinansowanie: Polski Instytut Sztuki Filmowej. Czas wyświetlania: 100 min. W kinach od 4 września 2009 roku.
Autor: Konrad J. Zarębski, maj 2009