Założony w 1946 roku, z siedzibą w Warszawie, Państwowy Instytut Wydawniczy to jeden z największych i najbardziej znanych wydawców literatury pięknej krajowej i zagranicznej oraz humanistyki. Przez ponad sześćdziesiąt lat nakładem warszawskiego wydawcy ukazało się ponad jedenaście tysięcy tytułów, a jego wizytówką są znane od lat serie, takie jak "Bibliotheca Mundi", "Biografie Sławnych Ludzi", "Klub Interesującej Książki" czy "Biblioteka Myśli Współczesnej". Bodaj najsłynniejsza jest "czarna seria PIW-owska" - "Biblioteka Prozy Światowej" - dzięki której pokolenia czytelników poznawały powieści między innymi Güntera Grassa, Umberto Eco, Gabriela Garcii Márqueza, Italo Calvino, Vladimira Nabokova, Jamesa Baldwina.
Obecnie PIW jest średniej wielkości wydawcą, z kilkudziesięcioma tytułami rocznie i kilkoma poczytnymi seriami, dbającym o wysoką jakość edycji i specjalizującym się we współczesnej literaturze pięknej. Ciekawą publikacją na temat historii, wielkiego dorobku i ludzi PIW-u jest książka Leszka Żulińskiego Foksal 17, wydana na 60-lecie oficyny (2006).
Specjalnością Państwowego Instytutu Wydawniczego są i były popularne edycje klasyki polskiej literatury, na przykład wydania poetów staropolskich i oświeceniowych, dzieł wszystkich Andrzeja Frycza Modrzewskiego czy Aleksandra Fredry oraz Kronik Bolesława Prusa. Staraniem PIW-u ukazały się między innymi Pisma wszystkie Cypriana Norwida (1971-1976, w opracowaniu Juliusza Wiktora Gomulickiego), Wiersze zebrane Kazimiery Iłłakowiczówny (1971), Wiersze Antoniego Słonimskiego (1974) oraz Utwory zebrane Kamila Weintrauba (1986).
W eleganckiej serii "Biblioteka Prozy i Poezji", do dziś okręcie flagowym wydawcy, ukazały się między innymi epistolografia Zygmunta Krasińskiego i Henryka Sienkiewicza, Dzieła polskie Jana Kochanowskiego, Poezje Teofila Lenartowicza, Poezje zebrane Leopolda Staffa i Kazimierza Przerwy-Tetmajera oraz tomy ogromnego Zbioru poetów XIX wieku w opracowaniu Pawła Hertza. W latach 1987-1994 PIW wydał pisma zebrane Mirona Białoszewskiego (projekt graficzny cyklu: Jan Młodożeniec); dwudziestą piątą rocznicę śmierci poety PIW uczcił wyborem Sprawdzone sobą (2008).
PIW opublikował również wiele ważnych antologii poezji polskiej: średniowiecznej, renesansowej, barokowej i oświeceniowej. W 1973 roku ukazała się słynna antologia Janusza Maciejewskiego i Stanisława Grochowiaka, do dziś jedno z najważniejszych przedsięwzięć antologijnych, ujmujące całość liryki polskiej, od średniowiecza po współczesność. Skądinąd warszawska oficyna była przez lata - obok warszawskiego "Czytelnika" i krakowskiego Wydawnictwa Literackiego - najważniejszym wydawcą poezji polskiej w kraju. W kolejnych dekadach w PIW-ie ukazywały się nowe tomy, między innymi Władysława Broniewskiego, Zbigniewa Bieńkowskiego, Arnolda Słuckiego, Tymoteusza Karpowicza, Juliana Kornhausera, Jerzego Ficowskiego i Jadwigi Stańczakowej.
PIW zasłużył się polskiej poezji przede wszystkim jako wydawca "Biblioteki Poetów", zwanej też serią "celofanową" - od eleganckich obwolut - lub "żółtą" - od żółtych okładek. Przez blisko czterdzieści lat seria - istniejąca od 1956 roku - zaprezentowała wybory poezji i osobne zbiory polskich poetów od Jana Kochanowskiego po Adama Zagajewskiego, w sumie ponad osiemdziesięciu autorów. Jeśli chodzi o twórców dwudziestowiecznych, bez wątpienia "Biblioteka Poetów" ogarnęła wszystko, co najważniejsze w polskiej liryce (z wyjątkiem twórców emigracyjnych). Poszczególne jej tomy, na przykład Wisławy Szymborskiej, Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej czy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego, były wielokrotnie wznawiane. Przez lata jednym z najbardziej poszukiwanych tytułów "żółtej" serii okazał się Wybór wierszy Zbigniewa Herberta, wydany w 1983 roku. W "Bibliotece Poetów" ukazywały się również wybory z wielu wybitnych poetów zagranicznych, przede wszystkim rosyjskich, angielskich i francuskich.
Ważną inicjatywę PIW-u w ostatnich latach stanowiła nieduża popularyzatorska "Złota Kolekcja Poezji Polskiej XX wieku" (wydawana od 2000 roku). Seria ta przyniosła między innymi wybory poezji Rafała Wojaczka (2004), Anny Kamieńskiej (2001), Joanny Kulmowej (2000), Jerzego Ficowskiego (autorski, 2001) oraz Stanisława Grochowiaka (2001).
Mniejszym, lecz ważnym przedsięwzięciem PIW-owskim była zainaugurowana w 1979 roku "Oficyna Poetów XX wieku", przypominająca zapomnianych twórców, a także autorów emigracyjnych. Seria istniała przez prawie dekadę i ukazały się w niej wybory wierszy Mieczysława Brauna, Albina Dziekońskiego, Tytusa Czyżewskiego i Emila Zegadłowicza, a z emigrantów - Jerzego Łobodowskiego oraz Aleksandra Wata. Seria ta uzupełniła panoramę polskiej poezji XX wieku, pokazaną we wspomnianej "Bibliotece Poetów".
W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych ukazywała się międzywydawnicza "Kolekcja Polskiej Literatury Współczesnej", w której PIW-owskimi tytułami były między innymi wznawiane Chleb rzucony umarłym Bogdana Wojdowskiego, Król Obojga Sycylii Andrzeja Kuśniewicza, Czaszka w czaszce Piotra Wojciechowskiego oraz Pamiętnik z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego.
Innymi ważnymi pisarzami współczesnymi wydawanymi przez PIW byli Wiesław Myśliwski (Pałac, 1970 i Kamień na kamieniu, 1984), Jerzy Krzysztoń (Obłęd, 1980) oraz Eustachy Rylski (Stankiewicz. Powrót, 1984 i Tylko chłód, 1987). W latach dziewięćdziesiątych ukazało się kilkadziesiąt tomów serii "Kolekcja Prozy Polskiej XX wieku", proponującej kanon prozatorski, zaczynający się od Chłopów Władysława St. Reymonta, a kończący na Rozmowach polskich latem 1983 Jarosława Marka Rymkiewicza. W tym interesującym wyborze nie zabrakło również dzieł takich pisarzy, jak Leopold Buczkowski, Teodor Parnicki, Andrzej Szczypiorski czy Zofia Kossak.
Dorobek PIW-owski to również prace historycznoliterackie wybitnych polonistów i literaturoznawców, między innymi Wacława Borowego, Marii Janion, Henryka Markiewicza oraz Tadeusza Drewnowskiego, które ukazywały się w wydawnictwie do lat osiemdziesiątych. Nowatorskim i szeroko dyskutowanym tytułem w dziedzinie historii literatury był popularyzatorski przewodnik Literatura polska Jana Tomkowskiego (1993), przygotowany z myślą o uczniach i studentach.
Należy też wspomnieć o edycjach krajowej i emigracyjnej eseistyki Stanisława Vincenza (1983) i Czesława Miłosza (od 1982) - były to pierwsze oficjalne wydania w Polsce - a także diarystyki Jana Lechonia (1992-1993) oraz całej twórczości Stanisława Ignacego Witkiewicza (PIW jest jej wyłącznym wydawcą).
Autor: Filip Modrzejewski, lipiec 2008
Państwowy Instytut Wydawniczy
ul. Foksal 17
00-372 Warszawa
Województwo mazowieckie
Tel: (+48 22) 826 02 01-05
Fax: (+48 22) 826 15 36
WWW: www.piw.pl
Email: piw@piw.pl
