Decyzję o stworzeniu Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu pdojęto w 1919 roku podczas I Powszechnego Zjazdu Artystów Plastyków i Delegatów Rady Sztuki w Warszawie.
Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu powstała w 1919 roku. W marcu 1919 roku, w czasie I Powszechnego Zjazdu Artystów Plastyków i Delegatów Rady Sztuki w Warszawie, podjęto decyzję o stworzeniu Szkoły Zdobniczej. 11 września 1919 roku inż. arch. Kazimierz Ulatowski, decernent szkół zawodowych w Poznaniu powołał komitet organizacyjny szkoły. W jego skład weszli: malarz Wiktor Gosieniecki, fotograf Bronisław Preibisch, rzeźbiarz Marcin Rożek oraz grafik Jan Jerzy Wroniecki. Od samego początku zdecydowano się na rzemieślniczy charakter szkoły, nawiązując do tradycji niemieckich szkół rzemiosł (Kunstgewerbeschule).
Uroczyste otwarcie odbyło się 1 listopada 1919. Szkoła nie posiadała własnego budynku. Korzystano z sal wykładowych Państwowej Szkoły Budowlanej mieszczącej się przy ulicy Łąkowej 11. Szkoła Zdobnicza podlegała samorządowi miejskiemu. Jej strukturę tworzyły cztery wydziały: Malarstwa Dekoracyjnego prowadzonego przez Gosienieckiego, Rzeźby z kierującym Marcinem Rożkiem, Wydział Grafiki prowadził Jan Wroniecki, natomiast Fotografię Artystyczną - Bronisław Preibisch. Funkcje dyrektora uczelni pełnił Wiktor Gosieniecki.
Pierwsze poważne zmiany, które zmieniły wizerunek uczelni wprowadził malarz Fryderyk Pautsch. Był rok 1920. Pautsch, absolwent Akademii Krakowskiej, w chwili obejmowania stanowiska dyrektora Szkoły Sztuk Zdobniczych miał już za sobą doświadczenia pedagogiczne wyniesione z Wrocławia. Zmienił on profil poznańskiej szkoły wprowadzając do jej rzemieślniczego charakteru tzw. "sztuki czyste". Jako dyrektor zadbał również o powiększenie grona pedagogicznego. Wielkopolska nie posiadała wówczas silnego środowiska artystycznego. Dlatego też zaprosił do współpracy artystów z całej Polski. Jeszcze w tym samym roku przybyli do Poznania: ceramik i rzeźbiarz Stanisław Jagmin z Warszawy, malarz i projektant tkanin Władysław Rogulski oraz rzeźbiarz Jan Wysocki ze Śląska. Dotychczasowy program studiów poszerzono o tzw. "malarstwo czyste". Zajęcia z tego przedmiotu prowadził sam Fryderyk Pautsch. Z powodów braku odpowiedniej liczby pomieszczeń musiano zrezygnować z meblarstwa, kowalstwa i introligatorstwa.
Kolejną ważną datą w dziejach szkoły był rok 1921. W związku z upaństwowieniem poznańskiej uczelni zmieniono jej nazwę na Państwową Szkołę Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego. Wraz ze zmianą nazwy pojawiły się innowacje w strukturze organizacyjnej. Wprowadzono dwa lata kursu wstępnego, a następnie trzy lata specjalizacji. Do Wydziału Malarstwa Dekoracyjnego włączono witrażownictwo. Natomiast Wydział Grafiki wzbogacono o introligatorstwo. Z powodu małej liczby chętnych zamknięto Wydział Fotografii. Otwarto natomiast katedrę pedagogiki. Dużym osiągnięciem Pautscha było pozyskanie dla szkoły nowego, samodzielnego lokalu. Przeniesiono się do dawnego budynku po kolegium jezuickim. Do roku 1939 "Zdobnicza", bo tak powszechnie nazywano poznańską uczelnię, znajdowała się wynajętym od parafii budynku przy ulicy Świętosławskiej.
Kolejny etap rozwoju szkoły wyznacza rok 1925. Fryderyk Pautsch opuszcza Poznań, aby objąć kierownictwo Katedry Malarstwa na krakowskiej Akademii.
"Odejście Fryderyka Pastucha, który pociągnął za sobą takich studentów, jak Taranczewski, Przebindowski, Wacław Krajewski czy Zofia Małachowska, zamknęło definitywnie okres kontaktów uczelni ze środowiskiem dawnego 'Buntu' i oznaczało kres jego oddziaływania." 1 (Zdzisław Kępiński, "Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Poznaniu, 1979-1989")
Dyrektorem poznańskiej szkoły został Karol Zyndram Maszkowski, uczeń Jana Matejki. Jego szerokie zainteresowania w dziedzinie sztuk stosowanych nadały PSSZiPA nowy kierunek rozwoju. Maszkowski przywrócił uczelni profil, jaki wyznaczyli jej założyciele. Silniejszy nacisk kładziono na rozwój sztuk użytkowych niż "czystych". Poza tym szkoła poznańska zawdzięcza Maszkowskiemu m.in. czerpanie motywów i elementów dekoracyjnych ze sztuki ludowej. Był on też cenionym pedagogiem. Zakres tematyczny zajęć poszerzono o materiałoznawstwo, geometrię wykreślną, perspektywę i anatomię artystyczną. Do zajęć obowiązkowych należały także obowiązkowe wakacyjne praktyki. Dla przykładu studenci ceramiki odbywali swoje praktyki w fabryce fajansu Stanisława Mańczaka w Chodzieży. Największym osiągnięciem Maszkowskiego było otwarcie Wydziału Architektury Wnętrz.
"(...) praca idzie przede wszystkim w tym kierunku, aby uczniowie stali się ludźmi potrzebnymi dla społeczeństwa, aby w każdej dziedzinie sztuki stosowanej byli poza pracą twórczą indywidualną także pierwszorzędnymi wykonawcami prac jednostek arcyindywidualnych, które prędzej czy później zdobnictwo nasze wyda. Przygotowuje więc szkoła uczniów takich, którzy wszedłszy w życie, a w twórczości swej oparłszy się na tradycji naszej sztuki swojskiej - narodowej, potrafią z niej rozwinąć rzeczy nowe, zastosowane do naszych potrzeb, a jakże silnie związane z naszą tradycją i będące wyrazem naszej kultury." 2 (M. Ziółkowski, "Kurier Poznański")
O wysokim poziomie poznańskiej "Zdobniczej" świadczą sukcesy studentów biorących udział w wystawach krajowych i zagranicznych. Do najważniejszych wystaw, na których pokazano prace studentów należą: Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu w 1925 roku, wystawa w Muzeum Artystyczno-Przemysłowym w Pradze czeskiej z 1931 roku, wystawa "Sztuka i Technika" w Paryżu w 1937 roku.
W 1936 roku Maszkowski zatrudnił Bazylego Wojtowicza, młodego warszawskiego rzeźbiarza. Dwa lata później Maszkowski zmarł, jego miejsce zajął Lucjan Kintopf, tkacz i członek warszawskiego ugrupowania "Ład".
Jako dyrektor Lucjan Kintopf odznaczył się ambicją stworzenia jednostki racjonalnie ukonstytuowanej. Posiadał przy tym zdolności organizacyjne, bystrość oceny i twardą wolę realizowania podjętych zamierzeń. Jako artysta dążył do nadania uczelni charakteru użytkowego, praktycznego, ale na możliwie najwyższym poziomie.
Kintopfowi poznańska szkoła zawdzięcza nowy statut oraz zmianę nazwy na Państwowy Instytut Sztuki. Po raz pierwszy do programu wprowadzono historię sztuki, którą wykładał Zdzisław Kępiński. Intensywnie rozwijało się włókniarstwo, kompozycja odzieży oraz pracownia wnętrz mieszkalnych, którą objął sam dyrektor Instytutu. Wybuch II wojny światowej przerwał rozwój poznańskiej placówki.
W latach międzywojennych poznańska "Zdobnicza" była najważniejszą instytucją w kraju, która kształciła artystów i projektantów dla przemysłu. Integrowała także poznańskie nieliczne środowisko artystyczne. Z jej murów wyszli członkowie ugrupowania artystycznego "Świt" założonego na przełomie 1920/21 roku. W grupie znaleźli się: Adam Ballenstedt, Bronisław Bartel, Erwin Elster, Wiktor Gosieniecki, Stanisław Jagmin, Mieczysław Lubelski, Fryderyk Pautsch, Władysław Rogulski, Stefan Sonnenwend, Jan Jerzy Wroniecki.
"Prawie każdego roku na zakończenie organizowano w budynku Szkoły przeglądy dokonań uczniów, a okazji 15-lecia powstania poznańskiej uczelni urządzono w pałacu Lwowskim na terenie Targów Poznańskich jubileuszową wystawę. Uczniowie, oczywiście ci najzdolniejsi, osiągali wysokie umiejętności warsztatowe i należeli do wszechstronnie wykształconych artystów-rzemieślników i artystów. Położenie nacisku na przedmioty techniczne i 'technologię sztuki' nie przeszkadzało w zdobywaniu artystycznego szlifu i odnoszeniu licznych sukcesów przez bardziej utalentowanych uczniów na niwie tak zwanej sztuki czystej." (Jarosław Mulczyński, "Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych...")
Powojenne dzieje uczelni wiążą się z postacią Jana Wronieckiego. W 1944 roku otrzymał od władz pozwolenie na powołanie wyższej uczelnia artystycznej w Poznaniu. Już w trakcie trwania wojny chęć do nauki w szkole artystycznej wyraziły 43 osoby. Na pierwszym roku studiów 1945/46 zgłosiło się aż 116 osób. Pierwsze zajęcia odbywały się w mieszkaniu Wronieckiego przy ulicy Biegańskiego. 30 kwietnia 1946 roku Wroniecki zrzekł się piastowanego stanowiska na rzecz Wacława Taranczewskiego, wykładowcy malarstwa. Zajęcia odbywały się w niewielkich pomieszczeniach w centrum miasta przy placu Wolności.
Zmieniono nazwę szkoły na: Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych. W skład jej kadry weszli: Halina Kintopf odpowiedzialna za Zakład Architektury Wnętrz z Meblarstwem, Bazyli Wojtowicz prowadził zajęcia z rzeźby, Jan Wroniecki uczył grafiki, Wacław Taranczewski malarstwa, natomiast Studium Ogólne prowadził Stanisław Szczepański, były członek grupy kapistów.
Duży wpływ na kształt szkoły miał Lucjan Kintopf. Gdy po wojnie wrócił do Poznania, w szkole wprowadzono nowy podział. Wyodrębniono Wydział Malarstwa i Grafiki oraz Wydział Sztuki Wnętrza i Rzeźby. Tendencją panującą był, podobnie jak w Gdańsku, Warszawie i Krakowie, koloryzm. Wśród kadry znaleźli się: Bronisław Bartel, Erwin Elster, Karol Mondral, Bazyli Wojtowicz, Wiktor Gosieniecki, Halina i Lucjan Kintopfowie oraz Rudolf Krzywiec.
Koniec lat 1940. przyniósł ze sobą olbrzymie zmiany. Tzw. "reforma Mangelowej" z 1950 roku wprowadzała oddzielenie tzw. "sztuk czystych" od sztuki użytkowej. Odgórnie przypisywano szkole jedną specjalizację, którą miała rozwijać. W związku z tym zlikwidowano w Poznaniu grafikę, malarstwo i tkactwo. Dyscypliną główną zostało meblarstwo rozszerzone do architektury wnętrz. Zmiany te przesądziły o powolnym upadku szkoły. Zaczęła spadać liczba starających się dostać na uczelnię studentów. Wykładowcy, których zajęcia zlikwidowano, wyjeżdżali do innych miast. W tych latach opuścili uczelnię poznańską: Rudolf Krzywiec i Lucjan Kintopf. W 1947 roku Wacław Taranczewski przenosi się do Warszawy. Jego stanowisko objął Stanisław Teisseyre, malarz lwowski. Rok później stworzono nową pracownię kompozycji malarstwa, którą objął Zdzisław Kępiński.
Uczelnia stała się instytucją jednowydziałową. Na Architekturze Wnętrz pozostało kilkoro prowadzących zajęcia wykładowców. Dziekanem Wydziału został Jan Cieśliński. Za rysunek odpowiedzialny byli: Marian Szmańda i Hipolit Polański, kompozycję malarską prowadził Eustachy Wasilkowski, pracownię rzeźby prowadzili: Bazyli Wojtowicz i Alfred Wiśniewski (od 1954 roku w Sopocie). W 1951 roku Cieśliński sprawił, że powstały dwa zakłady: Zakład Architektury Okolicznościowej i Zakład Sprzętarstwa. Zaprosił do współpracy prof. Jerzego Staniszkisa w 1950 roku i prof. Jana Bogusławskiego z Warszawy.
Po odwilży drugiej połowy lat 1950. zaczęło się powoli zmieniać na lepsze. W roku akademickim 1957-58 wprowadzono zajęcia z dwóch studiów: rysunku i malarstwa oraz rzeźby. W 1958 roku kierownictwa pracownią malarską podejmuje się malarz Piotr Potworowski. W tym samym czasie Cieśliński uzyskał na cele uczelni budynek przedwojennego Starostwa Krajowego.
Jednak prace nad generalną reformą uczelni ruszyły w latach 60. Do współpracy zaproszono nowych artystów, licząc na podniesienie poziomu uczelni. W kadrze profesorskiej znaleźli się: Magdalena Abakanowicz, Olgierd Truszyński, Magdalena Więcek-Wnukowa, Zbigniew Makowski, Waldemar Świerzy i Jan Berdyszak. Poznańscy artyści postawili sobie za cel stworzenie uczelni otwartej na różne formy artystycznej wypowiedzi.
"Galeria Akumlatory-2 była jedną z pierwszych galerii autorskich lat 70., odgrywających ważną rolę w powstałym wówczas ruchu galeryjnym, chociaż nie podzielała tak typowych dla galerii lat 70. fascynacji nowymi formami działania galerii. Zachowała też sceptycyzm wobec wielu zjawisk artystycznych przewijających się przez galerie autorskie ubiegłej dekady." 3Zdzisław Kępiński
W latach 1981-87 rektorem uczelni został Jarosław Kozłowski. Wprowadził on kolejne zmiany w organizacji uczelni. Do ważnych działań, jakich się podjął, należało przejęcie w 1983 roku pod opiekę kilku galerii. Stały się tzw. galeriami przyszkolnymi. Już w latach 1970. z jego inicjatywy powstała galeria Akumlatory-2. Miała ona być miejscem wymiany artystycznych idei.
"W latach 80. szkoła plastyczna przyjęła opiekę nad kilkoma poznańskimi galeriami wyrastającymi z tradycji niezależnego ruchu galeryjnego wcześniejszej dekady. Stworzyło to nową sytuację tak dla szkoły, która uzyskała możliwość natychmiastowego sprawdzenia swych koncepcji programowych w praktyce artystycznej, jak i dla galerii, które wciągnięte zostały w proces artystycznej edukacji młodych." 4 (Zdzisław Kępiński, "Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Poznaniu, 1979-1989")
Wśród powojennych wykładowców znaleźli się: Jacek Waltoś, Jan Berdyszak, Antoni Zydroń, Jarosław Kozłowski, Magdalena Abakanowicz, Alicja Kępińska (historia sztuki), Jerzy Ludwiński, Piotr Kurka.
W 1996 roku poznańska uczelnia uzyskała statut Akademii Sztuk Pięknych, a w 2010 – status uniwersytetu i od tego roku funkcjonuje pod nazwą Uniwersytet Artystyczny. Obecnie istnieje na niej osiem wydziałów: Wydział Animacji, Wydział Architektury i Wzornictwa, Wydział Architektury Wnętrz i Scenografii, Wydział Edukacji Artystycznej i Kuratorstwa, Wydział Grafiki i Komunikacji Wizualnej, Wydział Komunikacji Multimedialnej, Wydział Malarstwa i Rysunku oraz Wydział Rzeźby i Działań Przestrzennych.
Od października 2016 roku otwarto pięć galerii uczelnianych: Dużą Scenę UAP, Małą Scenę UAP, Galerię CURATORS’ Lab, Galerię Design i Galerię R20. W Miejskich Galeriach UAP organizowane są wystawy przede wszystkim studentów, absolwentów oraz kadry Uniwersytetu, a także warsztaty zarówno dla dzieci jak i dorosłych. Wraz z Uniwersytetem Artystycznym oraz kilkunastoma innymi galeriami sztuki w Poznaniu, Miejskie Galerie UAP zaplanowały w czerwcu 2017 roku pierwszą edycję Poznań Art Week, pod ogólnym hasłem „retusz”. Wydarzenie rozpoczęło się Wystawą Końcoworoczną prezentującą dorobek studentów UAP z ponad 140 pracowni uniwersyteckich i zrzeszyło kilkudziesięciu artystów, których prace eksponowane były w ponad 30 różnych lokacjach w Poznaniu, jego okolicach i za granicą. Od momentu założenia w Miejskich Galeriach UAP (z wyłączeniem Poznań Art Week) do 2018 roku zorganizowano ponad 25 różnych wystaw.
Władze uczelni:
Rektor: prof. dr hab. Wojciech Hora, prof. zw. UAP
Prorektor ds. studenckich: dr hab. Piotr Szwiec, prof. nadzw. UAP
Prorektor ds. naukowo-badawczych: dr Mateusz Bieczyński, ad.
Prorektor ds. rozwoju kadry i promocji: dr hab. Maciej Kurak, prof. nadzw. UAP
Prorektor ds. kontaktów z interesariuszami zewnętrznymi: prof. dr hab. Bogumiła Jung,
prof. zw. UAP
Prorektor ds. artystycznych: prof. dr hab. Marek Jakuszewski, prof. zw. UAP
(stan na maj 2018)
Przypisy
1.Zdzisław Kępiński "Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych, Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych w Poznaniu, 1979-1989", Poznań 1971, s. 12
2.M. Ziółkowski "Kurier Poznański", 1927, nr 266, s. 8
3.Z. Kępiński "Państwowa Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych..." Op. cit., s. 24
4.Op. cit., s. 21
Akademia Sztuk Pięknych w Poznaniu
Al. Marcinkowskiego 29
60-967 Poznań
Województwo wielkopolskie
Tel: (+48 61) 855 25 21
Fax: (+48 61) 852 80 91
WWW: www.uap.edu.pl/
Opracowanie: Sabina Steckiewicz, grudzień 2006; aktualizacja: Anna M. Nowak, maj 2018