Praca Pawła Althamera przypomina postać jednego z mieszkańców warszawskiej Pragi, którego za życia znali i lubili wszyscy, dorośli i dzieci. Pan Guma był jednym z drobnych przestępców i pijaków z Brzeskiej, lecz także autorytetem w sprawach lokalnego kodeksu honorowego.
Artysta stworzył jego rzeźbę we współpracy z dziećmi i opiekunami z Grupy Pedagogiki i Animacji Społecznej Praga Północ – w 2009 roku stanęła na chodniku przed sklepem monopolowym na rogu Czynszowej ze Stalową. Zataczający się, naturalnej wielkości mężczyzna u jednych wzbudził sprzeciw – pracy zarzucono m.in. podkreślanie złej opinii o dzielnicy. Inni z kolei zaopiekowali się Gumą i w srogą zimę założyli mu czapkę.
"To dzieci wymyśliły, by stworzyć mu pomnik. Rzeźba umocowana na sprężynie kiwa się, naśladując swój pierwowzór. Stanie tam, gdzie przez lata kołysał się na miękkich nogach Guma, zagadując przechodniów."
Andrzej Orłowski i Tomek Szczepański, prowadzący eksperymentalny program działań pedagogicznych dla dzieci i młodzieży na praskich ulicach (w ramach Grupy Pedagogiki i Animacji Społecznej Praga Północ), już kilkakrotnie zapraszali do współpracy Pawła Althamera, który ma świetny kontakt z trudną młodzieżą. Wcześniej z powodzeniem stworzył m.in. edukacyjny program "Klasa Einsteina", w ramach którego praskie dzieciaki uczyły się podstaw fizyki.
"Gumy nigdy nie widziałem, decyzję zostawiłem chłopakom. Zobaczyłem go na zdjęciu i spodobał mi się z rzeźbiarskiego punktu widzenia, taka postać fizycznie złamana" – mówi Althamer w rozmowie z gazeta.pl. – "Sporym szokiem była dla nas wiadomość, że Guma w trakcie naszej pracy zmarł. Był młodym człowiekiem, miał trzydzieści kilka lat" – dodaje Orłowski.
Rzeźbę "Guma" Althamer podarował Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. W ramach muzealnej kolekcji prezentowana jest w najbardziej prestiżowych miejscach, m.in. na wystawie w Pałacu Prezydenckim w Warszawie. Artysta zastrzegł jednak, że zgadza się na to pod warunkiem, że Muzeum wykona jeszcze jeden egzemplarz, który stanie na Stalowej.
"To była dla tych dzieci dobra lekcja. Bo po co stawiać pomnik Kopernikowi czy papieżowi, jak można Gumie – dzielnicowemu bohaterowi. I to w takiej lżejszej formie, bliskiej ludziom. Że można go rozkołysać, pobazgrać coś na nim, przystanąć obok. Pomniki są potrzebne – jako coś, co będzie za nas pamiętać. Ale pytanie – co pamiętać?" – mówi Joanna Mytkowska, dyrektor Muzeum Sztuki Nowoczesnej.
Zobacz inne dzieła z kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Odsłonięcie pomnika: 16 grudnia 2009, godz. 18:00
Miejsce: ul. Stalowa róg Czynszowej, Praga Północ, Warszawa.
Paweł Althamer
"Guma", 2009
Kolekcja Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie
Źródła: artmuseum.pl, gazeta.pl, materiały własne, oprac. Agnieszka Sural, 10.04.2014