"Kurier", reż. Władysław Pasikowski

Filmowej opowieści o Janie Nowaku-Jeziorańskim bliżej do poczciwej szkolnej czytanki niż pełnokrwistego dramatu szpiegowskiego. Wojenny "Kurier" okazuje się bowiem obrazem patetycznym i opowiedzianym w anachroniczny sposób.

Pasikowski traktuje historię Jana Nowaka-Jeziorańskiego jako punkt wyjścia do pogadanki o nadwiślańskiej historii i szlachetności. Pokazuje Polskę jako krainę dzielnych ludzi o wielkiej odwadze, głębokiej wierze i złotych sercach. Tu nawet przypadkowo spotkany kolejarz gotów jest ryzykować życie dla nieznajomego patrioty, matka zamordowanego chłopaka nie rozpacza, ale stara się pomóc rodakom w starciu z niemieckim okupantem, a polscy żołnierze – jak zwykle w rodzimych produkcjach wojennych – okazują się stokroć bardziej rycerscy dla kobiet niż ich zachodni sojusznicy.

Idealizacja polskich bohaterów u Pasikowskiego bywa całkiem zabawna, ale raz po raz ociera się o autoparodię. Zwłaszcza wtedy, kiedy dopełnia ją tłumaczenie niektórych angielskich dialogów. Choćby w scenie, gdy filmowy Jan Nowak (grany przez Philippe’a Tłokińskiego) mówi, że ojciec wychował go na dżentelmena, zaś w napisach słowo to zastąpione zostaje przez… "ułana".

Londyn czyli Soplicowo

Video embed

KURIER - oficjalny zwiastun najnowszego filmu Władysława Pasikowskiego

Choć Pasikowski tworzy film ku pokrzepieniu serc, na głębszym poziomie "Kurier" jest opowieścią głęboko przygnębiającą. Reżyser "Psów" pokazuje bowiem chaos panujący w grupie polskich dowódców, ich niezdolność do wypracowania spójnego stanowiska i jedności w obliczu śmiertelnego zagrożenia całego narodu. Personalne gry pomiędzy politykami a przywódcami wojskowymi, Stanisławem Mikołajczakiem i Tatarem, generałami Sosnkowskim i "Borem" oraz pułkownikiem "Monterem", przypominają tu prowincjonalną grę o władzę i uznanie, a nie narady mężów stanu.

Nawet w szeregach wojska prywatne animozje i drobne gabinetowe gierki kładą się cieniem na działaniach kluczowych dla przyszłości Polski, którą wszyscy uczestnicy owych rozgrywek wycierają sobie usta. "Kurier" okazuje się w tym sensie gorzkim portretem polskiej klasy rządzącej i bardzo współczesną przypowieścią o niezgodzie.

Szpiedzy jak my?

Mimo że film Pasikowskiego reklamowany jest jako film szpiegowski, a kampania reklamowa odwołuje się wręcz do bondowskich motywów, "Kurier" średnio broni się jako film o ludziach wywiadu.

U twórcy "Psów" szpiedzy to postaci rozpięte między dwoma stereotypami: poczciwego harcerza i mrocznego złoczyńcy rodem z dziecięcej kreskówki. Bohaterowie "Kuriera" popełniają też stanowczo zbyt dużo błędów, by zdobyć uznanie widza lubującego się w szpiegowskich historiach. W tej wywiadowczej grze wszyscy pozwalają sobie na nieuwagę, tworzą przykrywki, na które nie nabrałoby się nawet małe dziecko, a szlachetne odruchy serca biorą u nich górę nad wojskową dyscypliną. Wszystko to sprawia, że z "Kuriera" wyłania się wizerunek szpiegów jako ignorantów w swoim fachu. Nieprawdziwy, o czym łatwo się przekonać, czytając choćby o działaniach Romana Czerniawskiego czy Krystyny Skarbek.

"Kurier" w reżyserii Władysława Pasikowskiego [galeria]

Styl wyświetlania galerii

wyświetl slajdy

"Kurier" zawodzi jako pełnokrwiste kino szpiegowskie także z innych powodów. Przede wszystkim: brakuje mu mocnego antagonisty, dzięki któremu działania głównego bohatera nabierałyby właściwego ciężaru i wyrazistości. U Pasikowskiego niemiecki wróg rozpisany zostaje na kilka postaci, z których żadna nie jest wystarczająco mocna, byśmy kochali ją nienawidzić.

Wojna nie jest kobietą

Podczas gdy szpiegowskie motywy niezbyt się sprawdzają, "Kurier" broni się jako film przygodowy. Pasikowski dobrze czuje rytm, potrafi budować suspens i puentować ujęcia. Owszem, chwyty, po które sięga, są często tanie, ale mimo to działają i pozwalają wciągnąć widza w opowiadaną historię.

Pasikowski potwierdza tu swoją opinię sprawnego rzemieślnika, ale umacnia także przekonanie o swojej filmowej mizoginii. W czasach, kiedy w polskim i światowym kinie głośno mówi się o gender balance, a kobiety zaczynają rządzić nawet w uniwersum Marvela, w świecie Pasikowskiego są niemal nieobecne. W "Kurierze" ich rola sprowadza się do nalewania zupy, opłakiwania synów i powstrzymywaniu mężczyzn przed podejmowaniem głupich decyzji. W najlepszym wypadku kobiety mogą być łączniczkami lub mrocznymi femme fatale rodem z B-klasowych filmów noir.

Wojna na nowo

Marginalizację kobiecych bohaterek "Kuriera" widać tym wyraźniej, jeśli zestawimy je z innym wojennym widowiskiem koprodukowanym przez Muzeum Powstania Warszawskiego – "Miastem 44" Jana Komasy. W tamtej opowieści o Powstaniu kobiety były równoprawnymi bohaterkami, a nie – jak u Pasikowskiego – tylko dodatkiem do opowieści o męskich przygodach.

"Kurier" to kolejny po "Mieście 44" i dokumentalnym "Powstaniu Warszawskim" film sygnowany producenckim logo Muzeum Powstania Warszawskiego i z całą pewnością najmniej odważny obraz w portfolio tej instytucji. Podczas gdy film Jana Komasy oraz fabularyzowany dokument stworzony z archiwalnych powstańczych nagrań budziły kontrowersje formalną odwagą, film Pasikowskiego okazuje się obrazem zaskakująco grzecznym.

„Kurier” to bowiem pozbawiona charakteru filmowa układanka zbudowana z narracyjno-fabularnych prefabrykatów. Sklejona naprędce i nieco niechlujnie. Szkoda, bo Jan Nowak-Jeziorański zasługiwał na bardziej dopracowany portret.

"Kurier", Reżyseria: Władysław Pasikowski. Scenariusz: Władysław Pasikowski, Sylwia Wilkos. Zdjęcia: Magdalena Górka. Montaż: Jarosław Kamiński. Występują: Philippe Tłokiński, Patrycja Volny, Julie Engelbrecht, Jan Frycz, Adam Woronowicz, Michael Terry, Rafał Królikowski, Mirosław Baka, Zbigniew Zamachowski, Grzegorz Małecki. Premiera: 15 marca 2019.

Kurier

jan nowak-jeziorański