Na początku 1925 roku, na zamówienie Leona Schillera, reżysera i kierownika artystycznego Teatru im. Bogusławskiego w Warszawie, Karol Szymanowski napisał muzykę do V aktu dramatu Tadeusza Micińskiego pt. "Kniaź Patiomkin". Tematem sztuki, utrzymanej w konwencji poetycko-filozoficznej, są wydarzenia związane z buntem załogi pancernika Kniaź Potiomkin w 1905 roku przeciwko władzy cara. Utwór Szymanowskiego towarzyszy scenie wizji chorego lejtnanta Szmidta, przywołującej m.in. postać 7-letniego Dalajlamy. Stąd charakteryzuje go zgodny z treścią dramatu tajemniczy nastrój oraz specyficzne zwroty melodyczne – egzotyczne (śpiew kapłanów i Dalajlamy), modalne, a nawet nawiązujące do muzyki podhalańskiej.
"Kniaź Patiomkin" zajmuje marginalne miejsce w twórczości Szymanowskiego. Premiera spektaklu, do którego został napisany, odbyła się 6 marca 1925 roku i nie odniosła sukcesu. Po kilku przedstawieniach zrezygnowano w nich z prezentacji muzyki, ze względu na zbyt wysokie koszty zatrudnienia orkiestry.
Od tego czasu kompozycja Szymanowskiego niekiedy powraca do programów koncertów. Jej nagranie zostało także utrwalone na płytach ("Marco Polo" [zob. Karol Szymanowski…], "Naxos").
Autor: Anna Iwanicka-Nijakowska, wrzesień 2007 r.