Pierwowzorem powieści Janusza Głowackiego Ostatni cieć jest film Obywatel Kane Orsona Wellesa. Bohaterem książki Głowackiego jest John Jefferson Caine, którego nazwisko wymawia się tak samo jak nazwisko Wellesowskiego protagonisty. Jak u Wellesa Caine jest potentatem medialnym. Ale akcja książki Głowackiego dzieje się niemal o całe stulecie później, więc Caine manipuluje opinią publiczną w sposób nieporównanie bardziej wyrafinowany - inscenizując wydarzenia, które jego stacje telewizyjne następnie transmitują.
Swoją oszałamiającą fortunę Caine zgromadził, projektując modę, jest najsłynniejszym projektantem w historii, twórcą kulturowych symboli i wizerunków. Ale zenitem jego dokonań twórczych stały się męskie majtki.
Miast Wellesowskiego reportera naszym przewodnikiem po oszalałym świecie Caine'a jest ostatni cieć Kuba, klasyczny bohater Głowackiego, polonus z Greenpointu. Obywatel Kane, spięty klamrą śmierci bohatera, jest historią jednego życia. Ostatni cieć wprawdzie zaczyna się tak samo, ale kończy inaczej. Wieczór w restauracji na Broadwayu, gdzie autor wysłuchuje opowieści Kuby, zamienia się w naturalny kataklizm. Nie wiemy do końca, czy to huragan, trzęsienie ziemi, koniec świata, czy może tylko koniec zachodniej cywilizacji.
W okrutnym symbolizmie Głowackiego dzisiejszym marzeniem tłumów są majtki Caine'a. Ich posiadanie przynosi szczęście - w każdym z opakowań ukryto loteryjny los, a główną nagrodą jest prawo do stałego pobytu w Ameryce i posada ciecia w zamku Caine'a z pensją dwustu tysięcy dolarów rocznie. Owo konsumpcyjne szczęście fatum daruje Kubie. Ale błędem byłoby redukowanie Ostatniego ciecia do zgorzkniałych wyrzekań na prostactwo wszechobecnej komercjalizacji. Ta książka jest bowiem opowieścią o współczesnym fenomenie zawłaszczenia przez pieniądz obszarów duchowych, które dotąd były domeną świata kultury. O niesytej sławy i bogactwa kaście wylansowanej przez współczesne, wszędzie docierające środki masowego przekazu, o jej produktach, których konsumpcja nie wymaga wysiłku. O nowym mechanizmie kreowania wzorców zachowań i wizerunków osiągalnych dla wszystkich i dostępnych w każdej drogerii czy supermarkecie. (Henryk Dasko )
- Janusz Głowacki
Ostatni cieć
Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik, Warszawa 2001
© Janusz Głowacki, rights available
122 x 195, 148 ss., miękka oprawa
ISBN 83-07-02851-5