Jacek Podsiadło, "Przez sen"

W najnowszym tomiku Podsiadły żywo pulsuje radość składania słownych klocków.W dobie ironii i dystansu to odważny, i co ważne, artystycznie spełniony poetycki gest. W dużej mierze oparty na ciekawym paradoksie.

Tomik otwiera wiersz krótki, ale zwarty i dosadny:

"Mam gdzieś koniec poezii. Czniam wyczerpanie języka.

Jest dźwięk, który pieski preriowe wydają tylko na dźwięk grzechotnika"

Ta deklaracja nadaje kierunek interpretacyjny całemu tomikowi; idzie niejako pod prąd różnym prorokom nowoczesności, którzy od lat głoszą nieprzekraczalną wyrwę między językiem a światem. Tytuł wiersza "Auto da fe" świadczy o tym, że autor doskonale zdaje sobie sprawę z wagi swojego gestu i z ryzyka, jakie on powoduje. Nie idzie jednak na łatwiznę. To poezja rozpięta na dwóch biegunach: afirmacji i niedowierzania światu.

Uderza w tych wierszach przede wszystkim żywy, rzadko spotykany liryzm, który tak nienagannie współpracuje z samym ich ładunkiem intelektualno-emocjonalnym.

Weźmy: "Luty miesiącem oczekiwania, że wkrótce zrzucimy ubrania":

"czekam, aż słońce późnej zimy

wpuści i mnie na swoje drabiny.

Zajęczą wargą widnokręgu

odessie z ziemi śluz roztopów"

Mnóstwo w tej poezji aliteracji, przyjemnych fonetycznie zestawień i uwodzącego rytmu. Zabiegi ryzykowne, ale Podsiadło nie raz udowadniał, że z językiem może robić cuda. Często jest przekornie sztubacki, łobuzerski i efekciarski, ale wszystko w doskonałych proporcjach, niezwykle ożywczych dla tej poezji, i dla polskiej poezji w ogóle. Gdzie indziej takie słowne zestawienia zdegenerowałyby się w tkliwość lub popisy nie do wytrzymania. Tutaj łapią za serce.

Jacek Podsiadło laureatem Silesiusa 2015

Uroda wierszy Podsiadły to w dużej mierze ciągła praca delikatnych metafor, ale o takiej sile, że zdają się wypalać ślady w wyobraźni. To szczelna siatka, która nie tyle łapie świat, co czule go otula. Zmysłowość i sentymentalizm - główne składniki tej poezji - zniszczyły niejeden wiersz najlepszego poety. Tutaj maszynka poetycka się nie zacina. Autor jednak nie kryje się w okopach gramatyki, a jego językowe wyrafinowanie polega na zamierzonej prostocie - mocnej i giętkiej.

Zmysłowość wierszy Podsiadły jest specyficzna. Uroda słów wcale nie podkopuje ich wierności. Weźmy wiersz, który odczuwa się niemal organicznie:

"Pokrzywy nad stan i oset taki, / że kolce przebijają podłogę namiotu (…) nurzam się w zieloności i oglądam z bliska / żagielki pajęczyn na masztach krwawnika".

Wysłowienie uczuć sankcjonuje szczęście poznawczej kontemplacji świata. Paradoks polega na tym, że nigdy nie jest możliwa ona do końca, właściwie wysiłek uzewntęrznienia jest stanem zero, stanem podstawowym. Nad wierszami Podsiadły unosi się delikatna daremność tych poczynań. Bez niego jednak nie byłoby jednak nic - to on napędza tę poezję. Tak samo jak tęsknota za wchłonięciem "wszechrzeczy". Jak pisał Miłosz w "Esse" o chwilowej epifanii spowodowanej widokiem młodej twarzy w paryskim metrze:

"Wchłonąć tę twarz, ale równocześnie mieć ją na tle wszystkich gałęzi wiosennych, murów, fal, w płaczu, w śmiechu, w cofnięciu jej o piętnaście lat, w posunięciu naprzód o trzydzieści lat. Mieć."

To pragnienie, które autor odczuwa wyjątkowo intensywnie. Sam opis u Podsiadły zdaje się być żywym i autonomicznym jestestwem.

Poems by Czesław Miłosz in Ten Languages

Prowokacyjność tej poezji polega na stylizowaniu ich na balladę, albo nawet na afirmacyjną piosenkę celującą w rejestr polszczyzny rodem z księdza Baki. Znając kunszt poetycki Jacka Podsiadły trudno podejrzewać go jednak o naiwną afirmację. W wierszach wartko płynie ciemny strumień melancholii, nostalgii i przeszłości, a także czegoś w rodzaju pogodnego rozczarowania światem. Te trzy wymiary spotykają się w punkcie, któremu najbliżej chyba do poetyki snu. Poeta karmi rzeczywistość snem, a sen rzeczywistością. No właśnie - skoro nie mamy całkowitego dostępu do świata, to spróbujmy zawładnąć snem. Sen, zawieszenie czasoprzestrzeni, wszystko przeplatane wspomnieniem i przeszłością. Wniknięcie w tę wielowymiarowa materię, skomplikowany węzeł, stanowi alternatywę dla wymykającej się rzeczywistości. "Słowo jest snem, a nie ciałem" - jak pisał w jednym z wierszy.

Damian Piwowarczyk, grudzień 2015

Jacek Podsiadło

"Przez sen"

Wydawnictwo: Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN

Liczba stron: 31

ISBN: 9788361064671

jacek podsiadło

przez sen

poezja

Literacka Nagroda Nike

nike 2015