W publikacji autorki w przystępnej formie omawiają prawne granice wolności artystycznej oraz radzą, w jaki sposób twórcy oraz inni ludzie kultury mogą przeciwdziałać rozmaitym przejawom jej ograniczania. Przewodnik odnosi się w szczególności do takich zagadnień, jak konflikt sztuki i ochrony uczuć religijnych, moralności publicznej, ochrony symboli narodowych czy reputacji osób lub korporacji. Opiera się on w dużej mierze na dotychczasowych doświadczeniach Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, która była zaangażowana w szereg indywidualnych spraw z tego zakresu. W publikacji wyjaśniono ponadto, jak bronić się przed aktami wandalizmu wobec dzieł sztuki, zastraszaniem artystów czy zakłócaniem wydarzeń kulturalnych. Zwrócono także uwagę na problem nacisków na artystów ze strony polityków lub urzędników oraz nieprzejrzyste zasady prowadzenia polityki kulturalnej w szczególności na poziomie samorządów lokalnych.
"W przewodniku wyjaśniamy, jak daleko, z prawnego punktu widzenia, artyści mogą posunąć się w sztuce oraz gdzie leżą granice, których przekraczać nie powinni. Jednocześnie omawiamy gwarancje chroniące wolność artystyczną wynikające m.in. z Konstytucji oraz przedstawiamy argumenty, jakich mogą używać twórcy, aby odeprzeć nieuzasadnione zarzuty naruszenia prawa" – mówi jedna z autorek, Dorota Głowacka.
Do Fundacji coraz częściej trafiają sprawy dotyczące ograniczania wolności artystycznej, które zgłaszają twórcy, dyrektorzy galerii, pracownicy ośrodków kultury. "Do tłumienia wolności artystycznej najczęściej wykorzystywane są przepisy o obrazie uczuć religijnych, moralności publicznej, ochronie symboli narodowych czy reputacji osób lub korporacji" – podkreśla Dominika Bychawska-Siniarska. "Istotnym problemem, na który zwracamy uwagę, są także naciski na artystów ze strony lokalnych polityków lub urzędników oraz nieprzejrzyste zasady prowadzenia polityki kulturalnej w szczególności na poziomie samorządów lokalnych" – dodaje prawniczka HFPC.
Publikacja dostępna jest bezpłatnie online
Publikacja ma służyć nie tylko tym artystom, którzy już doświadczają problemów prawnych. Jest adresowana także do tych twórców, którzy nie są pewni, czy mogą stworzyć lub zaprezentować dane dzieło, bojąc się odpowiedzialności.
"To dlatego, że zagrożeniem dla wolności artystycznej nie są jedynie stosunkowo rzadko orzekane wobec twórców kary, ale również autocenzura w obawie przed grożącą sankcją" – dodaje Głowacka.
Opracowanie przewodnika zostało poprzedzone przeprowadzeniem dwóch warsztatów poświęconych prawnym aspektom wolności artystycznej z udziałem przedstawicieli środowisk związanych z kulturą. Warsztaty te pozwoliły lepiej zdiagnozować najważniejsze problemy prawne w obszarze wolności artystycznej.
"Fundacja pozostaje otwarta na dalszą współpracę z artystami, którzy mogą zgłaszać nam przypadki ingerencji w swobodę działalności twórczej. Ważne jest również kontynuowanie działań edukacyjnych z zakresu konstytucyjnych i międzynarodowych standardów wolności artystycznej" – mówi Bychawska-Siniarska.
Publikacja powstała w ramach projektu "Wolność artystyczna w praktyce" realizowanego we współpracy z Fundacją Heinricha Bölla w Warszawie.
Źródło: www.hfhr.pl, oprac. AS, 21.04.2015