Zwodzone, kamienne i supernowoczesne. Mosty w Polsce
U progu wakacji zapraszamy na wyprawę na drugi brzeg. Bo przecież właśnie łączeniu brzegów służą zazwyczaj mosty. A te mamy w Polsce historycznie wartościowe, piękne i bardzo zróżnicowane.
Most – to nietypowa konstrukcja. Choć należy do świata inżynieryjnej infrastruktury, i pod względem architektonicznym jest często efektowną atrakcją, a bywa nawet symbolem miasta. Mosty służą komunikacji, ale mogą też kształtować panoramę, łączą brzegi, a zdarza się, że same są celem wycieczek i wypraw. Przeprawy przez rzeki często są celami ataków, bo uszkodzenie mostu paraliżuje zwykle ruch w sporym regionie. Ich historia sięga początków cywilizacji, a na przestrzeni wieków wiele razy zmieniały się technologie i materiały, z których je wznoszono. Tak samo ciekawe mogą być kładki nad miejskimi potokami, jak i potężne, wielokilometrowe systemy wiaduktów. Oto kilka polskich mostów, na które warto zwrócić uwagę podczas wakacyjnych wypraw.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most gotycki w Kłodzku, fot. Anatol Chomicz/Forum
Rozpięty nad rzeką Młynówką gotycki most w Kłodzku często porównywany jest z jednym z najbardziej rozpoznawalnych zabytków Pragi, Mostem Karola. Choć różnią się skalą (ten praski jest o wiele większy i dłuższy) reprezentują podobny styl. Co jednak ważne, kłodzki most jest starszy, jako element zintegrowany z murami miejskimi został bowiem wybudowany w latach 1376–1390. Most wymurowany z bloków piaskowca ma cztery przęsła, 52 metry długości i 4 szerokości. Jego najbardziej charakterystycznym elementem (który łączy go z przeprawą w stolicy Czech) są zdobiące go rzeźby. W Kłodzku na filarach mostu znajduje się sześć kamiennych kompozycji, ukazujących Trójcę Świętą i Ukoronowanie NMP, św. Jana Nepomucena, Ukrzyżowanie, św. Franciszka Ksawerego, Pietę i św. Wacława.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most w Ozimku, fot. Marek Maruszak/Forum
Żelazny most łańcuchowy w Ozimku powstał w latach 1825–1827 i przetrwał do dziś w niezmienionej formie. Czyni go to jedną z najstarszych i nielicznych zachowanych do dziś tego typu konstrukcji. Projektantem liczącej 28,6 metra przeprawy był Carl Schottelius, inżynier z huty "Malapane", gdzie wykonano również wszystkie elementy konstrukcji. Projekt był częściowo reklamą zakładu przemysłowego, który w czasach rewolucji przemysłowej w ten sposób pokazywał, że doskonale opanowano już w nim raczkujące wówczas techniki odlewnictwa. Most w Ozimku został złożony z 1600 żelaznych elementów, do jego budowy zużyto 14 190 kilogramów żelaza kutego i 57 805 kilogramów elementów odlewanych; z żelaza wykonano nawet finezyjnie dekorowane pylony mostu.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most kolejowy w Tczewie, fot. Wojciech Wojcik /Forum
Zbudowany w latach 1851–1857 jako drogowo-kolejowy most w Tczewie zaprojektowany został przez Carla Lentza. W chwili oddania do użytku był najdłuższym tego typu obiektem w Europie (mierzył 837 metrów). Pierwotnie pośrodku przeprawy znajdował się tor kolejowy ujęty po obu stronach pasami drogi dla ruchu kołowego. Na murowanych, kamiennych filarach osadzono przęsła w formie stalowych kratownic; w ich wnętrzu, pomiędzy ażurowymi "ścianami" mostu umieszczono także chodniki dla pieszych. Ponadto między kolejnymi filarami wymurowano neogotyckie wieże zwieńczone blankami.
Pierwszy pociąg przejechał mostem 12 października 1857 roku. Jednak zaledwie trzy dekady później tuż obok wzniesiono pełnowymiarowy most kolejowy, a dotychczasową przeprawę zamieniono w most drogowy. Los obu nieoszczędzonych przez wojny konstrukcji był w XX wieku burzliwy, ale po zniszczeniach obie zostały w mniej lub bardziej udany sposób odbudowane. Niestety w 2000 roku zabytkowy, niezwykle efektowny most drogowy ze względu na zły stan techniczny został całkowicie wyłączony z użytkowania. Choć podjęto próby jego renowacji i odbudowy, nadal nie zakończyły się one sukcesem. Jego stalową, ażurową konstrukcję z wysokimi wieżami można dziś podziwiać z tczewskich nadwiślańskich bulwarów.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most Tumski, Wrocław, fot. Radek Jaworski /Forum
Wrocław słynie z mostów. Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta we Wrocławiu ma pod swoją opieką 111 przepraw, z których najstarsza powstała w 1799 roku. Wiele z tamtejszych mostów to cenne i wyjątkowo urokliwe zabytki. Jednym z nich jest Most Tumski (do 1945 roku nosił nazwę most Katedralny), łączący Ostrów Tumski z Wyspą Piasek. Zbudowany w 1892 roku ma 52 metry długości, a wejście na niego zdobią figury św. Jadwigi, patronki Śląska, i św. Jana Chrzciciela, patrona archidiecezji i katedry wrocławskiej.
Od wielu lat Most Tumski jest ulubionym miejscem zakochanych i nowożeńców, którzy dla przypieczętowania swoich uczuć przypinają do stalowej konstrukcji kłódki. Dzisiaj wieszanie kłódek na moście jest zabronione – było ich tak dużo, że swoim ciężarem zagrażały jego konstrukcji.
Most zwodzony nad Regalicą
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most zwodzony nad Regalicą, fot. Jerzy Muszyński/PAP
Kolejowy most zwodzony nad Regalicą, czyli Odrą Wschodnią, jest wyjątkowo cennym zabytkiem: to jedyna tego typu konstrukcja w Polsce i jedyna w Europie wyposażona w napęd mechaniczny. Zbudowana w 1877 roku jako część linii kolejowej Wrocław-Szczecin, znajduje się przed wjazdem na stację Szczecin Podjuchy. Od początku 2023 most był zamknięty dla ruchu pociągów, ponieważ jego konstrukcja nie spełniała już wymogów współczesności. Dużą część przeprawy rozebrano, ale jako relikt technologiczny zachowano przęsło zwodzone.
Most drogowo-kolejowy w Grudziądzu
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most im. Bronisława Malinowskiego w Grudziądzu, fot. Wojciech Wojcik/Forum
Most drogowo-kolejowy im. Bronisława Malinowskiego w Grudziądzu w jego obecnej formie powstał w latach 1876–1879, kiedy to był najdłuższą przeprawą w państwie niemieckim, liczącą 1098 metrów. Połączył linie kolejowe Bydgoszcz-Gdańsk i Poznań-Toruń. Wysadzony w powietrze w pierwszych miesiącach II wojny światowej, został odbudowany i ponownie uruchomiony w 1951 roku. Most składa się z jedenastu przęseł, z których każde ma formę nitowanej, stalowej kratownicy, nadającej konstrukcji wyjątkowo malowniczy wygląd.
Most kolejowy w Bolesławcu
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most kolejowy w Bolesławcu, fot. Dziurek/East News
To najdłuższy kamienny most kolejowy w Polsce i jeden z najdłuższych w Europie. Rozpięty nad rzeką Bóbr ma 490 metrów długości, 26 metrów wysokości i 8 szerokości. Dzięki zbudowanemu w 1846 roku mostowi miasto Bolesławiec uzyskało połączenie koleją żelazną z Wrocławiem i Dreznem. Przeprawę, umożliwiającą rozwój kolei w regionie, wzniesiono z jasnożółtego piaskowca wydobytego z kamieniołomu w pobliskiej miejscowości Dobra.
Most kolejowy w Bolesławcu składa się z 35 półkolistych przęseł opartych na masywnych filarach. Co ciekawe, filary mostu nie są rozmieszczone w regularnych odległościach, te wynoszą bowiem 15, 11,5 lub 5,65 metra. Projektantem konstrukcji był architekt Fryderyk Engelhardt Gansel, który za wzór obrał sobie rzymskie akwedukty. Wycofujący się z tego terenu Niemcy w 1945 roku wysadzili kamienny most w powietrze, jednak już dwa lata później został odbudowany, a ruch kolejowy – wznowiony.
Most im. Edwarda Śmigłego-Rydza we Włocławku
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most im. Edwarda Śmigłego-Rydza we Włocławku, fot. MichalPL/CC BY-SA 4.0/Creative Commons
Historia przepraw przez Wisłę we Włocławku ma długą historię. W 1865 roku powstał tam drewniano-stalowy most łyżwowy (czyli osadzony na 80 łyżwach, "płozach" leżących na wodzie), zniszczony w czasie I wojny światowej. W 1937 roku w tym samym miejscu zbudowano nową przeprawę, która miała 620 metrów długości i 9 metrów szerokości. Most osobiście otwierał gen. Edward Rydz-Śmigły. W 1939 roku ze względu na jego strategiczne położenie przeprawę wysadziło w powietrze wojsko polskie. Trzy lata później Niemcy odbudowali konstrukcję, aby ją zniszczyć w 1945 roku podczas wycofywania się z miasta. Od 1948 roku most znów jest czynny i użytkowany. Po remoncie z 2002 roku ponownie zachwyca malowniczą konstrukcją stalowej kratownicy, pięknie widoczną z wielu punktów miasta. To jeden z tych mostów, które współtworzą lokalną panoramę, będąc jej ważnym elementem.
Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim, fot. Robert Neumann/Forum
Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim jest zabytkiem ery przemysłowej, a pochodząca z przełomu XIX i XX wieku konstrukcja stanowi relikt ważnych dla regionu czasów rozwoju sieci kolejowej w Sudetach. Choć nie jest unikatem na skalę światową – podobnych konstrukcji w dynamicznie modernizującej się i industrializującej wtedy Europie powstało wiele – pilchowicki most jest jednak nie tylko ważnym zabytkiem, ale i malowniczym obiektem chętnie odwiedzanym przez turystów.
Rozgłos zyskał jednak w zupełnie innych okolicznościach. W 2020 roku w mediach pojawiła się informacja, że most zostanie wysadzony w powietrze na potrzeby hollywoodzkiej produkcji filmowej "Mission: Impossible 7". Kinowy hit z Tomem Cruise'em w roli głównej miał wykorzystać dolnośląski zabytek jako "jednorazową" scenografię. Okazało się wtedy, że pochodzący z lat 1905–1906 most znajduje się w ewidencji, ale nie w rejestrze zabytków (wpis do regionalnej ewidencji zabytków daje bardzo niewielką ochronę historycznym obiektom). Fala protestów związanych z wizją unicestwienia mostu przyniosła dobre rezultaty: zabytek ocalał, wpisano go do rejestru zabytków i stał się popularną atrakcją turystyczną.
Nowy most kolejowy w Kostrzynie nad Odrą
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Nowy most kolejowy w Kostrzynie nad Odrą, fot. Marek Ciak/East News
Choć wydawać by się mogło, że opracowane w czasach rewolucji przemysłowej konstrukcyjne pomysły na mosty pozostają aktualne, użytkowane i funkcjonalne, wciąż szuka się na nie bardziej innowacyjnych wizji. Jedna z najnowocześniejszych jest realizowana właśnie na polsko-niemieckim pograniczu, w Kostrzynie nad Odrą. Licząca 260 metrów długości konstrukcja, z której połowa znajduje się nad nurtem rzeki, jest budowana z włókien węglowych jako pierwszy tego typu most na świecie. Połączy dwa brzegi Odry i znacznie przyspieszy komunikację kolejową z Berlinem. Zastosowane do budowy włókna węglowe zmniejszają wagę konstrukcji, a zarazem znacząco zwiększają jego wytrzymałość. Dzięki temu pociągi będą pokonywać most z prędkością 120 km/h, czyli cztery razy szybciej, niż było to możliwe na dotychczasowej przeprawie.
Co ciekawe, konstrukcja mostu powstała w całości po niemieckiej stronie granicy, tak że na miejsce docelowe musiał on być przepchnięty. Operacja trwała dwa dni.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]