Program promocji polskiej kultury w Brazylii
Całoroczny projekt promujący polską kulturę to nie tylko prezentacja najważniejszych artystycznych wydarzeń, ale także okazja do przypomnienia związków pomiędzy Polską i Brazylią, odkrycia mało znanych wątków wspólnej historii oraz opowiedzenia o artystach, którzy wyemigrowali do Ameryki Południowej lub spędzili tam część swojego życia. Często byli to twórcy, którzy wpłynęli na obecny kształt kultury brazylijskiej – jak architekt Lucjan Korngold, reżyser Zbigniew Ziembiński czy projektant Jorge Zalszupin.
Zwiastunem zapowiadającym polski sezon kulturalny za oceanem była wystawa Tadeusza Kantora zorganizowana w 2015 roku w Sesc Consolação w São Paulo – zakończona sukcesem frekwencyjnym i bardzo dobrze przyjęta przez krytyków. Oficjalnym początkiem będzie z kolei festiwal teatralny MIT SP (4-13.03.2016), na który zaproszono spektakl Krzysztofa Warlikowskiego "(A)pollonia".
Sztuki wizualne będą reprezentowane przez projekty przygotowywane we współpracy z prestiżowymi instytucjami, jak m.in: z żydowskim domem kultury Casa do Povo, na którego dachu Jakub Szczęsny zbuduje dom emigranta-uchodźcy oraz we współpracy z którym wyda książkę – polski przewodnik po São Paulo (październik); z Instituto Tomie Ohtake, gdzie odbędzie się wspólna wystawa Sławomira Rumiaka i jednego z czołowych fotografów brazylijskich Cristiano Mascaro – "Ślady ludzi" (maj-lipiec); z festiwalem sztuki elektronicznej Videobrasil, na podstawie którego archiwów Karol Radziszewski zrealizuje swój nowy projekt (luty-kwiecień) oraz z 32. Biennale w São Paulo, na które zaproszono Izę Tarasewicz (10.09-11.12). Planowany jest również projekt kuratora Krzysztofa Gutfrańskiego w JA.CA w Belo Horizonte – mieście, w którym działa prowadzona przez potomków polskich emigrantów kultowa cukiernia "Lalka".
"Halka/Haiti" w Wilnie
Projekt Joanny Malinowskiej i C.T. Jaspera – w 2015 roku prezentowany w Pawilonie Polskim na 56. Biennale Sztuki w Wenecji – znajdzie się na wystawie "Halka/Haiti: Z powrotem w Wilnie" w wileńskim Centrum Sztuki Współczesnej (29.01-13.03.2016). Artyści, razem z kuratorką Magdaleną Moskalewicz, w lutym 2015 roku wystawili "Halkę" Stanisława Moniuszki w wiosce Cazale na Haiti, gdzie do dziś mieszkają potomkowie polskich żołnierzy czasów napoleońskich. W swym projekcie stawiali pytania o tożsamość narodową w kontekście postkolonialnym oraz o możliwość reprezentacji tej tożsamości dzisiaj przy użyciu XIX-wiecznych form artystycznych.
Filmowa wersja spektaklu w 2016 roku niejako powraca do źródeł "Halki" – to w Wilnie Moniuszko napisał muzykę i tu w 1848 roku miała miejsce premiera dwuaktowej wersji opery, którą kompozytor uznał za nieudaną ("Halkę" obwołano polską operą narodową dopiero 10 lat później – w Warszawie).
Karnawał w Wenecji
Od kilku lat w czasie weneckiego karnawału organizatorzy prestiżowego La Biennale di Venezia przygotowują własną propozycję dla najmłodszych – Międzynarodowy Karnawał Dzieci (30.01–7.02.2016). W tym artystyczno-edukacyjnym wydarzeniu Polska będzie uczestniczyć po raz drugi. Projekt, który zostanie zaprezentowany – "Ściana, która łączy" – będzie się składał z instalacji i performansu, których wspólnym tematem jest komunikacja.
"Podczas performansu muzyk, tancerka i klown spotykaja się z młodymi widzami w przestrzeni przedzielonej ścianą. Każdy z performerów posługuje sie innym środkiem komunikacji: muzyką, ruchem oraz humorem. Próbują się porozumieć i wraz z dziećmi stworzyć wspólny język. Co musi się wydarzyć, by ściana, która uznawana jest za symbol podziału, mogła stać się tym, co łączy?" – pisze reżyser wydarzenia Robert Jarosz.
Wrocławska awangarda w Bochum, Zagrzebiu i Budapeszcie
Jedna z ciekawszych wystaw 2015 roku, opowiadająca o poniemieckim mieście, w którym narodziła się polska awangarda, będzie zaprezentowana w Kunstmuseum Bochum (05.03-8.05.2016), Muzej suvremene umjetnosti w Zagrzebiu (16.06-15.08.2016) oraz w Ludwig Múzeum w Budapeszcie (03.10.2016-8.01.2017). Ekspozycja "Dzikie pola" (przygotowana przez Muzeum Współczesne we Wrocławiu, a zaprezentowana w warszawskiej Zachęcie) nie jest jedynie opowieścią o sztuce Wrocławia, lecz o mieście widzianym poprzez powstającą tam sztukę.
"Scena artystyczna, która powstała we Wrocławiu, była tak silna, że stała się punktem odniesienia dla samej siebie, bez pomocy centrum. Polska awangarda rodziła się we Wrocławiu. Łatwo o tym zapominamy, bo nasza narracja jest centryczna. Pamiętamy Natalię LL czy Stanisława Dróżdża, ale świadomość, że byli częścią dużo większej sceny, jest niewielka" – mówi Dorota Monkiewicz, komisarz wystawy i dyrektorka MWW, w rozmowie z "Gazetą Wyborczą".
Przeglądy w Modenie i we Frankfurcie nad Menem
W marcu otworzą się dwie obszerne wystawy przeglądowe polskiej sztuki współczesnej. W Galleria Civica of Modena we Włoszech odbędzie się ekspozycja "La memoria finalmente. Art in Poland 1989-2015" (18.03-5.06.2016), do której kuratorka Marinella Paderni zaprosiła m.in. Pawła Althamera, Mirosława Bałkę, Nicolasa Grospierre’a, Paulinę Ołowską, kolektyw Slavs and Tatars, Aleksandrę Waliszewską oraz Jakuba Woynarowskiego.
Z kolei w Europejskim Banku Centralnym we Frankfurcie nad Menem (we współpracy z Narodowym Bankiem Polskim) odbędzie się ekspozycja "Contemporary Art from Poland" (17.03-19.06.2016). Seria wystaw pod tym tytułem została zainicjowana w 1997 roku przez EBC, za każdym razem koncentrując się na sztuce jednego z krajów Unii Europejskiej. Prace z wystaw zwykle trafiają następnie do kolekcji Banku. W pokazie poświęconym polskiej sztuce współczesnej weźmie udział 24 artystów, m.in. Tomek Baran, Rafał Bujnowski, Aneta Grzeszykowska, Ewa Juszkiewicz, Zofia Kulik, Maria Loboda, Goshka Macuga oraz Radek Szlaga i Iza Tarasewicz.
Stanisław Lem na Biennale w Sydney
Na 20. Biennale w Sydney (18.03-5.06.2016) nie odbędzie się prezentacja żadnego polskiego artysty współczesnego, pojawi się natomiast czołowy przedstawiciel polskiej fantastyki naukowej XX wieku – Stanisław Lem. Projekt dotyczący nadwiślańskiego pisarza będzie pracą Hemana Chonga, artysty pochodzącego z Singapuru (urodzonego w 1977 w Malezji), absolwenta RCA w Londynie. Chong przygotuje pop up store z książkami Lema.
"Stanisław Lem dotknął wszystkich prawie możliwości, jakie daje pisarzowi współczesna science-fiction. Można nawet powiedzieć, że w swojej – chronologicznie zwięzłej, lecz ilościowo obfitej – twórczości powtórzył niejako ewolucję gatunku: w istocie, rozpoczął od powiastek prostych, ufnych, krzepiących ("Astronauci", "Obłok Magellana"), by wkrótce dojść zarówno do parodii ("Dzienniki gwiazdowe Ijona Tichego"), jak do apokaliptycznej i koncentracyjnej wizji "najgorszego z możliwych światów" ("Eden"). Co więcej – systematycznie sprawdzał szanse literackie, które przynosi fantazja naukowa" – czytamy w biogramie na Culture.pl.
Sztuka wideo z lat 70. w Rydze i w Tallinnie
Fundacja Arton z Warszawy, prowadząca badania nad twórczością pionierów polskiej sztuki wideo, zorganizuje dwa przeglądy filmów eksperymentalnych i sztuki wideo z lat 70. – Arton Rewiev Europe. Pierwszy z nich odbędzie się w Latvian Centre for Contemporary Art w Rydze (kwiecień 2016), drugi w Kumu Kunstimuuseum w Tallinie (wrzesień/październik 2016). Na wystawach będą zaprezentowane archiwalne prace, należące do klasyki polskiej historii eksperymentalnego kina, m.in. Pawła Kwieka, Wojciecha Bruszewskiego, Jolanty Marcolli, Józefa Robakowskiego czy Tomasza Konarta.
"Drugą odsłoną wydarzenia będzie pokaz filmów zrealizowanych specjalnie na potrzeby projektu przez Łukasza Jastrubczaka, Piotra Bosackiego, Łukasza Sosińskiego, Wojciecha Bąkowskiego oraz Karola Radziszewskiego, inspirowanych filmowymi materiałami archiwalnymi zgromadzonymi w Cyfrowym Repozytorium Fundacji Arton – bazie sztuki lat 70." – piszą organizatorzy.
Biennale Architektury w Wenecji
W Pawilonie Polskim na 15. Międzynarodowym Biennale Architektury w Wenecji (26.05-27.11.2016) odbędzie się wystawa Dominiki Janickiej i Michała Gdaka z Institute of Design Kielce. Ich projekt "Podwójna fasada" podejmie nieobecny dotąd w debacie architektonicznej problem warunków pracy robotników budowlanych oraz etycznych aspektów produkcji architektury. Praca ta ma na celu ujawnienie potencjalnych nadużyć praw pracowniczych podczas procesu budowlanego.
"Kupujemy coraz więcej produktów spożywczych z naklejką "fair trade". Zastanawiamy się nad wyborem butów ze względu na to, czy zostały wykonane przez godziwie opłaconych rzemieślników. Bojkotujemy firmy odzieżowe, które szyją w niegodnych i upokarzających warunkach. Ale czy kiedykolwiek zdarzyło się, że użytkownicy budynku zbojkotowali go ze względu na nieetyczne warunki pracy podczas jego powstawania? Czy kiedykolwiek zastanawialiśmy się nad tym, czy budynek, w którym obecnie przebywamy, powstawał w bezpiecznych dla budowniczych warunkach? Czy został wykonany etycznie?" – piszą Janicka i Gdaka.
Kolekcja MOCAKu w Wilnie i Rzymie
W 2016 odbędą się także wystawy Kolekcji MOCAK-u z Krakowa. Pierwsza z nich będzie miała miejsce w czasie targów sztuki ARTVILNIUS’16 (9-12.06.2016), które w tym roku poświęcone są Polsce, druga w MAXXI Museo nazionale delle Arti del XXI secolo w Rzymie.
"Zorganizujemy ekspozycje na bazie prac ze zbiorów. Zaprosimy też do współpracy artystów, których dzieła znajdują się w Kolekcji, przygotowując szerszą prezentację ich twórczości" – zapowiadają organizatorzy.
Kolekcja MOCAK-u obecnie liczy 4557 prac 235 artystów z 32 krajów świata. Ambicją Muzeum jest przekonanie odbiorców niezwiązanych profesjonalnie ze sztuką, że jest ona niezbędnym narzędziem pojmowania świata. Celem z kolei – zwalczenie przesądów, według których powinna ona sprawiać przyjemność, a zamiast tego narusza wartości i goni za skandalem.
Polacy i dziedzictwo kulturowe Indonezji
W Galerii Narodowej w Dżakarcie zaplanowano wystawę polskiej sztuki współczesnej "Social Design for Social Living" (30.06-30.07.2016). Będzie ona efektem długofalowej współpracy pomiędzy twórcami z Indonezji i Polski, której inicjatorem jest CSW Zamek Ujazdowski.
"Architekci, projektanci i artyści pracują na miejscu wspólnie z członkami Jatiwangi Art Factory oraz z miejscową społecznością Jatiwangi. Celem ich działań jest podtrzymanie lokalnego dziedzictwa kulturowego opartego na produkcji ceramiki, unikatowych wartościach pracy organicznej i działalności artystycznej oraz również ustalenie wytycznych na przyszłość. Zespół projektowy to członkowie Jatiwangi Art Factory oraz: Marta Frank – projektantka grafiki i przedmiotów użytkowych nawiązująca w swojej twórczości do kultury i dziedzictwa geograficznego; Robert Kuśmirowski – artysta wizualny poruszający problematykę historii, pamięci, przedmiotów związanych z danym miejscem (site-specific) oraz relacją między miejscem a jego historią oraz architekt Maciej Siuda, który szuka rozwiązań problemów i potrzeb powstałych w danej społeczności i jest współautorem projektu budowy szkoły na Haiti" – piszą kuratorzy projektu Marianna Dobkowska i Krzysztof Łukomski.
Wodiczko i Krasiński w Liverpoolu
Krzysztofa Wodiczkę po raz pierwszy zaproszono do Liverpoolu w 2009 roku, kiedy to przygotował film o sytuacji żołnierzy powracających do domów z misji zagranicznych. W pracy "War Veteran Vehicle" artysta poruszył kwestię poczucia osamotnienia weteranów oraz problemów z ponowną adaptacją do życia poza frontem. Na projekt złożyły się wywiady z żołnierzami, ich rodzinami i przyjaciółmi. W roku 2016 na zaproszenie tej samej instytucji – FACT (Foundation for Art and Creative Technology) odbędzie się wystawa Wodiczki w ramach Liverpool Biennial (9.07-16.10.2016). Kuratorzy Raimundas Malašauskas i Francesco Manacorda ponownie namówili Wodiczkę do współpracy z lokalnymi weteranami, z którymi rozwinie swój projekt sprzed kilku lat.
Z kolei na jesieni w Tate Liverpool (21.10.2016-12.03.2017) odbędzie się pierwsza brytyjska retrospektywa Edwarda Krasińskiego, jednego z najważniejszych reprezentantów polskiej neoawangardy. Na wystawie znajdą się rzeźby, interwencje przestrzenne i instalacje – zarówno wczesne prace artysty z lat 60., jak i te z początku lat 2000. Równolegle do ekspozycji autora słynnej niebieskiej taśmy przyklejanej na wysokości 130 cm w Tate odbędzie się wystawa francuskiego artysty, Ivesa Kleina, który w swojej twórczości używał tylko jednego niebieskiego pigmentu – ultramaryny.
Finaliści "Spojrzeń" w Berlinie
W Deutsche Bank KunstHalle oraz w siedzibie Instytutu Polskiego odbędzie się wystawa "Common Affairs" (21.07-30.10.2016), której punktem wyjścia jest konkurs dla młodych polskich artystów "Spojrzenia", organizowany od 2003 roku przez Zachętę oraz Deutsche Bank. W Berlinie znajdą się prace wybranych finalistów z wszystkich siedmiu edycji. Będą to zarówno historyczne realizacje, jak i nowe prace, powstałe specjalnie na tę ekspozycję.
"Nie będzie to tylko podsumowanie historii konkursu, lecz pokaz o charakterze problemowym, który stawiać będzie m.in. pytania o zmiany, jakie dokonały się na polskiej scenie artystycznej w ostatnich latach. Wystawa traktować będzie o relacjach pomiędzy artystami, instytucjami i widzami" – piszą kuratorzy Julia Kurz i Stanisław Welbel.
Oskar Hansen w New Haven
Wystawa "Oskar Hansen. Open Form" poświęcona twórczości architekta, urbanisty, teoretyka i pedagoga, związanego z Team 10 i warszawską Akademią Sztuk Pięknych – otworzy się w Yale School of Architecture w New Haven (sierpień-listopad 2016). Ukaże ona ewolucję hansenowskiej idei Formy Otwartej, od jej źródeł w projektach architektonicznych do zastosowania w filmach, grach wizualnych i działaniach performatywnych.
"Teoria Formy Otwartej negowała hierarchię między architektem i użytkownikiem i postulowała traktowanie architektury jako "passe-partout" dla życia, otwartej na zmiany i indywidualną ekspresję użytkownika. Teoria, której Hansen uczył w Warszawie, a jego uczeń, Svein Hatløy, w Bergen, stała się inspirujący punktem odniesienia dla kilku pokoleń polskich artystów i norweskich architektów" – pisze kuratorka wystawy, Aleksandra Kędziorek z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie.
Iza Tarasewicz na Biennale w São Paulo
Do udziału w tej jednej z najważniejszych imprez artystycznych na świecie zaproszono polską artystkę, reprezentantkę młodego pokolenia i zwyciężczynię konkursu "Spojrzenia 2015". Na 32. Biennale w São Paulo (10.09-11.12.2016), zatytułowanym "Incerteza Viva (Live Uncertainty)", Tarasewicz zaprezentuje dwa projekty, które są także współorganizowane przez program promocji polskiej kultury w Brazylii. Jednym z nich będzie nowa praca – w formie publikacji, wykładów, wydarzeń taneczno-muzycznych oraz instalacji – poświęcona tradycji polskiej muzyki ludowej oraz podobieństwom z brazylijską muzyką folkową. Druga będzie nową odsłoną instalacji "Turba, Turbo", odnoszącej się do teorii chaosu (po raz pierwszy zaprezentowaną na wystawie "Spojrzeń" w Zachęcie).
"Punktem wyjścia był tu modernistyczny okrągły kwietnik, którego formę artystka skojarzyła z Wielkim Zderzaczem Hadronów w ośrodku CERN pod Genewą. Ten pracujący w pętli liczącej 27 km długości akcelator rozpędza w przeciwnych kierunkach cząstki elementarne do prędkości bliskiej prędkości światła i zderza je ze sobą. Porównywalną powierzchnię mogą zajmować słynne grzyby w Oregonie czy też mityczne miasto Z, pojawiające się w Exploration Fawcett, spekulowanej opowieści z wyprawy do Amazonii w 1925 roku pułkownika Percy’ego Harrisona Fawcetta (nie powrócił on nigdy z tej wyprawy, stąd nie wiadomo, kto rzeczywiście jest autorem tej historii). Ważny jest również motyw ogromnej anakondy, do której kształtu nawiązuje forma instalacji Tarasewicz. Wszystko to łączy wątek fascynacji absurdem, niedowierzaniem, spekulacją i tajemnicą tkwiącą w każdym z wymienionych elementów" – pisze kuratorka wystawy Katarzyna Kołodziej w katalogu do "Spojrzeń".
Zamecznik w Lozannie
W Musée de l'Elysée w Lozannie otworzy się wystawa Wojciecha Zamecznika (21.09.2016-08.01.2017) – jednego z najważniejszych przedstawicieli polskiej szkoły plakatu, współcześnie odkrywanego także jako fotografa. To właśnie praktyka fotograficzna będzie silnym akcentem szwajcarskiej prezentacji, przygotowanej we współpracy z Fundacją Archeologii Fotografii, zajmującą się spuścizną artysty. Na wystawie, oprócz "fotografii w warsztacie grafika", znajdą się także zdjęcia z podróży i zdjęcia z archiwum rodzinnego. Ekspozycji towarzyszyć będzie książka w trzech wersjach językowych, m.in. z tekstem Anne Lacoste o praktykach fotograficznych Zamecznika.
Wcześniej, pod koniec stycznia, w warszawskiej Zachęcie (29.01-24.04.2016) odbędzie się pierwszy od trzydziestu lat obszerny pokaz monograficzny poświęcony temu artyście, na którym zostaną ukazane zależności pomiędzy jego pasją dla fotografii a projektowaniem graficznym. Kuratorkami są Karolina Puchała-Rojek oraz Karolina Lewandowska – obecnie odpowiedzialna za dział fotografii w paryskim Centrum Pompidou.
"Blue Box" w Gruzji, Mołdawii, Białorusi i Ukrainie
Jakie znaczenia artystyczne, polityczne i międzyludzkie ma dziś praktyka typu site-specific, czyli działania podejmowane przez artystów w konkretnych miejscach i sytuacjach? To zagadnienie zainspirowało międzynarodowe grono artystów i kuratorów do stworzenia projektu "Blue Box. Miejsca wspólne we współczesnych praktykach artystycznych", którego organizatorem jest CSW Zamek Ujazdowski.
Wezmą w nim udział twórcy, kuratorzy i badacze, którzy od marca do sierpnia 2016 będą współpracować z lokalnymi organizacjami z Gruzji, Mołdawii, Białorusi i Ukrainy: Cecylia Malik i przyjaciele z Vladimirem Usem ze stowarzyszenia Oberlight w Kiszyniowie; Daniel Muzyczuk, Michał Libera i Igor Krenz zaproszeni przez fundację Izolyatsia w Kijowie; Anna Ptak w Warszawie; Iza Tarasewicz u Nini Palavandishvili i Data Chigholiashvili z GeoAIR w Tbilisi oraz w Mińsku, gdzie swoją rezydencję odbędzie Karol Radziszewski, zaproszony przez Lenę Prents we współpracy z galerią Ў. Finałem projektu będzie wystawa w Kijowie w październiku 2016 roku oraz wspólna publikacja.
Polscy uchodźcy w Berlinie
W Galerie im Saalbau w Berlinie zaplanowano wystawę polskiej rzeźby, instalacji i wideo pod wstępnym tytułem "Uchodźcy" (18.11.2016-16.01.2017). Wezmą w niej udział m.in. Karolina Breguła, Filip Berendt oraz Zuzanna Janin.
"Organizatorom wystawy – działającej od 10 lat Fundacji Lokal Sztuki – zależy na potraktowaniu tematu uchodźstwa metaforycznie, nie wykluczając prac artystów, których nurtuje problem wykluczenia społecznego, braku tolerancji lub rozprzestrzeniania się tendencji konserwatywnych. Przede wszystkim hasło "uchodźcy" wydaje nam się ciekawe w kontekście wystawy sztuki polskiej w Niemczech. To subwersywne przedstawienie Polaków, którzy nie tak dawno sami byli przecież niejednokrotnie uchodźcami, uciekającymi przed reżimem komunistycznym do Niemiec Zachodnich" – czytamy w materiałach organizatorów.
Zofia Rydet w Jeu de Paume w Paryżu
W prestiżowej paryskiej galerii poświęconej fotografii odbędzie się wystawa Zofii Rydet "Zapis 1978-1990" (19.11.2016-28.05.2017). Ekspozycja będzie pierwszym francuskim pokazem artystki i jej najbardziej znanego i monumentalnego projektu "Zapis socjologiczny".
"Na cykl składa się około 20. tysięcy zdjęć, wykonanych w ponad stu miejscowościach, głównie na Podhalu, Górnym Śląsku i Suwalszczyźnie. Gospodarze odwiedzanych przez Rydet domów – fotografowani za pomocą szerokokątnego obiektywu, zazwyczaj z mocnym fleszem, wydobywającym detale wnętrza – pozują na tle ściany, patrząc prosto w obiektyw. Schemat ten Rydet powtarzała przez niemal trzy dekady. Przekonana że zgromadzone w prywatnych przestrzeniach przedmioty i obrazy definiują ludzi oraz "pokazują ich psychikę", postanowiła podjąć się misji archiwizowania wnętrz polskich domów" – piszą kuratorzy wystawy Sebastian Cichocki i Karol Hordziej.