1. Piękna plomba
W ostatniej dekadzie polskie wyższe uczelnie doczekały się wielu nowych obiektów, które pozytywnie wpłynęły nie tylko na nasz krajobraz, ale też na jakość nauki i komfort pracy młodych badaczy. W 2018 roku nowej siedziby doczekał się Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego; budowa gmachu zakończyła się jesienią 2017 roku, studenci właśnie się do niego przeprowadzają. Trzy pracownie – Grupa 5 Architekci, BAAS arquitectura i Biuro Projektowe Małeccy – wspólnie stworzyły wizję gmachu starannie wpisanego w gęstą zabudowę ulicy Pawła w Katowicach. Częścią nowej bryły stał się niewielki budynek poprzemysłowy, który znajdował się na działce – umieszczono w nim wydziałową bibliotekę. Ceglany relikt przeszłości został zintegrowany z fasadą nowego gmachu, która otrzymała formę ażurowej kompozycji ułożonej z cegieł. Aby dopasować uczelniany budynek są okolicznych zabudowań każde jego skrzydło otrzymało inną wysokość, a wszystkie rozstawiono wokół wewnętrznego atrium. Nowa siedziba Wydziału Radia i Telewizji – to bardzo udany przykład uzupełniania miejskiej tkanki współczesną, ale szanującą przeszłość zabudową.
2. Cegłą w chaos przestrzenny
Na ten kameralny budynek położony na uboczu warto zwrócić uwagę. Konstanciński ratusz to dzieło młodej pracowni BBGK, która w ostatnich latach została doceniona za swoje realizacje: subtelnie wpisane w mury Cytadeli i połączone z krajobrazem Muzeum Katyńskie oraz budynek mieszkalny przy ulicy Sprzecznej, wzniesiony z użyciem nowoczesnej techniki prefabrykacji. Wyłoniony w drodze konkursu w 2013 roku projekt siedziby władz w podwarszawskim Konstancinie ma być ucieleśnieniem idei budynku skrojonego na miarę lokalnych potrzeb, przyjaznego i dostępnego. Duże przeszklenia i otwarte dziedzińce budują wrażenie otwartości, a elewacje z dekoracyjnie ukształtowanych wątków z cegły wprowadzają nową architektoniczną jakość w chaotyczną i estetycznie mało wysmakowaną zabudowę podwarszawskiego miasteczka.
3. Nowy jak stary
To jedna z najbardziej kontrowersyjnych realizacji architektonicznych w Warszawie. Centralny Dom Towarowy CDT powstał wg projektu Zbigniewa Ihnatowicza i Jerzego Romańskiego w latach 1948–1952. Choć zbudowany w okresie obowiązywania doktryny realizmu socjalistycznego, szklany gmach był wybitnym przykładem nowoczesnej architektury spod znaku funkcjonalizmu. Uszkodzony w pożarze w 1975 roku, został odbudowany i do 2013 roku pełnił funkcję wielopiętrowego sklepu z towarami dla dzieci "Smyk". W 2015 roku rozpoczął się demontaż gmachu – choć niektóre elementy jego konstrukcji były chronione przez konserwatora zabytków, prywatny inwestor praktycznie zrównał obiekt z ziemią, w jego miejscu budując replikę dzieła Ihnatowicza i Romańskiego (zlokalizowany na tyłach dawnego domu towarowego modernistyczny biurowiec zastąpiono zupełnie współczesną, nieforemną, szklaną bryłą; za projekt całego przedsięwzięcia odpowiedzialne jest konsorcjum pracowni AMC Andrzej Chołdzyński i RKW Rhode Kellermann Wawrowsky). Nowy CEDET, bo taką nazwę otrzymała inwestycja, zostanie ukończony na wiosnę; choć dolne kondygnacje zajmie znów "Smyk", większą część budynku zajmą biura.
Jest w Polsce całkiem spore grono zwolenników zastępowania obiektów historycznych ich nowymi replikami. Na pewno warto, aby CDT stał się punktem wyjścia do dyskutowania sytuacji, kiedy prywatny inwestor niszczy element architektonicznego dziedzictwa miasta, zastępując go pozornie ładniejszym obiektem. Lepszym, bo nowym, ale czy autentycznym?
4. Wieża obok Spodka
Mało jest śródmiejskich terenów w Polsce, które niedawno przeszły tak wielką przemianę, jak okolice hali Spodek w Katowicach. Pomiędzy Strefą Kultury z siedzibą NOSPR, Muzeum Śląskim i Międzynarodowym Centrum Kongresowym a ikonicznym Spodkiem rośnie kompleks biurowy o.KTW. 66- i 133-metrowe szklane gmachy powstają w miejscu rozebranego biurowca Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych. Wieża .KTW będzie najwyższym obiektem w mieście. Za projekt kompleksu odpowiada zespół Medusa Group pod wodzą doskonale znanego na Śląsku Przemo Łukasika.
Gdy ruszała budowa .KTW, architekt tłumaczył:
Naszym celem nie było stworzenie budynków konkurujących ze "Spodkiem". Chcąc oddać szacunek tej ikonie Katowic, zdecydowaliśmy się zrezygnować z rozwiązań opartych na rzucie koła, elipsy lub miękkich linii.
To dlatego obie części .KTW mają formę ułożonych jeden na drugim i poprzesuwanych względem siebie prostopadłościanów.
Na wiosnę tego roku ma zostać oddany do użytku kompleks o nazwie Forum Gdańsk (proj. Sud Architectes). Realizowana w formule partnerstwa publiczno-prywatnego inwestycja powstaje na Targu Siennym i Targu Rakowym w pobliżu dworca Gdańsk Główny. Choć w obiekcie znajdzie się ponad 200 sklepów, restauracje, multipleks czy klub fitness, inwestorzy zapewniają, że nie będzie to typowe centrum handlowe. Kompleks projektowany jest jako przestrzeń miejska z placami, bulwarem nad kanałem Raduni, ulicami, przestrzeniami publicznymi. Na terenie Forum Gdańsk swoją siedzibę ma mieć Instytut Kultury Miejskiej, wygospodarowano tu także miejsca na działania kulturalne i rozrywkowe.
Czy rzeczywiście tak się stanie, okaże się, gdy obiekt zostanie oddany do użytku – faktem jest, że kolejne wielkie centra handlowe zmagają się z brakiem klientów, nowe obiekty muszą więc poszerzać swoją ofertę, bo samymi sklepami już nie są w stanie przyciągnąć wystarczającej liczby użytkowników.
6. Nauka w elektrowni
7 stycznia 2018 roku zostało otwarte Centrum Nauki i Techniki EC1 w Łodzi. Zaczęło działać na terenie dawnej lektrociepłowni, zmodernizowanej i zaadaptowanej do nowych celów . Przemianę industrialnych obiektów zaprojektowały pracownie: Home of Houses, Biuro Realizacji Inwestycji "Fronton", Mirosław Wiśniewski Urbanistyka i Architektura. Poprzemysłowe obiekty doskonale nadały się do ulokowania w nich planetarium, kina 3D oraz interaktywnych ekspozycji, na których można się dowiedzieć m.in., skąd się bierze prąd lub... polecieć w kosmos.
Centrum Nauki i Techniki EC1 znajduje się tuż obok otartego niedawno dworca Łódź Fabryczna oraz coraz liczniej na tym terenie rosnących biurowców. Razem z nimi tworzy tzw. Nowe Centrum Łodzi, wielofunkcyjny kompleks, dzięki któremu poprzemysłowe miasto ma odzyskać atrakcyjność w oczach inwestorów i turystów. Kulturalną ofertę dawnej elektrociepłowni ma uzupełnić Narodowe Centrum Kultury Filmowej, które zajmie wschodnią część kompleksu EC1 na przełomie lat 2019 i 2020.
7. Bałagan na Ścianie Wschodniej
Ściana Wschodnia to spójna, urbanistyczna wizja śródmiejskiej zabudowy Warszawy, opracowana w 1958 roku przez zespół pod kierunkiem Zbigniewa Karpińskiego. Obiekty handlowe, biurowe, mieszkaniowe poprzetykane przestrzeniami publicznymi pieszymi pasażami były skomponowane tak, aby zachowując skalę właściwą dla centrum dużego miasta, stanowiły obszar przyjazny ludziom. Przez lata Ściana Wschodnia straciła jednak swój spójny charakter – część z jej precyzyjnie do siebie dopasowanych gmachów rozebrano, a pasaż po remoncie stracił kameralny charakter. W 2018 roku ma się zakończyć budowa przysadzistego biurowca (proj. Juvenes), który zastąpił dom towarowy Sezam i który ani skalą, ani sposobem wykończenia nie pasuje do wizji Karpińskiego. W tym samym roku powstać ma nowa Rotunda – najbardziej charakterystyczny element założenia został rozebrany i powstaje na nowo (proj. Gowin&Siuta) – czy odzyska swoją kultową rolę w przestrzeni stolicy? Być może będzie można o tym podyskutować w Pawilonie Zodiak, przeszklonym budynku, który rośnie w pasażu między pierwszą z drugą linią zabudowy Ściany Wschodniej. Obiekt w miejscu dawnego pawilonu kawiarnianego budują wspólnie władze Warszawy i SARP, planując umieścić tu Centrum Informacji Gospodarczej oraz Warszawski Pawilon Architektury (pawilon projektuje biuro Kalata Architekci, jego otoczenie zespół Gowin&Siuta). Czy Ściana Wschodnia odzyska blask? Raczej nie, bo jej przemyślane założenie zostało już zniszczone, teraz możemy liczyć raczej na to, że dzięki nowym przedsięwzięciom ten położony w samym sercu miasta teren przestanie być tylko miejscem tranzytu, a zacznie przyciągać różne grupy użytkowników.
8. Nie zdążą na stulecie
2018 rok minie pod znakiem obchodów stulecia odzyskania niepodległości. Jubileusz świętowany będzie na dziesiątki różnych sposobów, jednak od dawna zapowiadane inwestycje muzealne, które miały się z obchodami wiązać, nie zostaną na czas skończone. Na warszawskiej Cytadeli trwają przygotowania do budowy Muzeum Historii Polski i Muzeum Wojska Polskiego (oba projektu biura WXCA); szczególnie to pierwsze było zapowiadane jako wisienka na torcie jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości – niestety na otwarcie placówki jeszcze zaczekamy. Gdy jednak na Cytadeli powstaną wszystkie zapowiadane obiekty, ten rzadko dziś odwiedzany teren może zyskać na atrakcyjności i ożyć jako nowa, ciekawa przestrzeń w mieście. W tym roku nie ma też szans na zakończenie budowy Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku (proj. PIG Architekci) – pracownicy założonej w 2008 roku placówki nie mogą się doczekać siedziby, w której wreszcie będą mogli w pełni rozwinąć działalność wystawienniczą czy edukacyjną.