Najpiękniejsze cerkwie w Polsce
Każdy czas jest dobry, by przyjrzeć się architekturze polskich cerkwi. A ta jest bardzo zróżnicowana – od arcydzieł ciesielki po współczesne bryły.
Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny reprezentuje drugie co do wielkości wyznanie w Polsce. Według różnych szacunków, mieszka u nas od 500 do 600 tysięcy prawosławnych, którzy mają do dyspozycji ponad 320 rozrzuconych po całym kraju cerkwi. Wiele z nich to bezcenne zabytki, a najstarsze zachowane do dziś prawosławne świątynie datowane są na początek XVI wieku. Ale i nowe warte są uwagi - choćby ze względu na sposób, w jaki projektanci przekładają dość restrykcyjne reguły sakralnego budownictwa na język współczesnej architektury.
Cerkiew św. Sofii Mądrości Bożej w Warszawie
Budowana od 2015 roku na południowych obrzeżach Warszawy świątynia jest pierwszą od stu lat nowo powstałą, wolnostojącą cerkwią w stolicy. W maju 2018 roku, w jeszcze niedokończonym budynku odbyło się pierwsze nabożeństwo.
Wysoki na ponad 20 metrów i liczący 1000m2 powierzchni gmach zaprojektowało biuro APA Markowski Architekci, wprost inspirując się kształtem jednej z najbardziej rozpoznawalnych budowli świata - konstantynopolitańskiej świątyni Hagia Sophia. Warszawską cerkiew wieńczy pokryta miedzią kopuła o średnicy ponad 16 metrów, a jej wnętrza już wkrótce wypełnią malowidła i mozaiki.
Cerkiew Świętego Ducha w Białymstoku
Największa cerkiew w Polsce i jedna z największych prawosławnych świątyń w Europie została zbudowana w latach 80. i 90. XX wieku, wyświęcono ją w 1999 roku. Zaprojektował ją znany białostocki architekt Jan Kabac, nadając świątyni charakterystyczny kształt budowli na planie centralnym, zwieńczonej pięcioma cebulastymi kopułami (najwyższa ma 23 metry). Wewnętrzne ściany szczelnie pokrywają freski, zaś imponujący ikonostas zawiera aż 260 ikon i powstawał przez 10 lat. Białostocka cerkiew zbudowana jest z cegły. To właśnie z tego materiału architekt uformował nietypowe w kształcie elewacje, nawiązując w ten sposób do wezwania świątyni – mury przypominają języki ognia, które ukazały się apostołom w chwili Zesłania Ducha Świętego.
Sobór Św. Trójcy w Hajnówce
Wzniesiona w latach 1974-1992 świątynia jest dziełem architekta Aleksandra Grygorowicza, ale w jej projektowaniu brał udział także Jerzy Nowosielski, znany ze swojego zainteresowania religią i sztuką prawosławną. Cerkiew ma niezwykły, organiczny kształt - to nieregularna bryła skomponowana z przenikających się ze sobą betonowych łupin, nakrytych wysokimi dachami. Większość polskich cerkwi to gmachy budowane w tradycyjnym stylu, odwołującym się do historycznych form prawosławnych świątyń. Cerkiew w Hajnówce jest dowodem na to, że dochowując wierności tradycyjnym zasadom, można takiemu obiektowi nadać współczesny wygląd.
Cerkiew Zwiastowania NMP w Supraślu
W położonym niedaleko Białegostoku Supraślu działa jeden z czterech znajdujących się w Polsce monasterów (klasztorów) prawosławnych. Na jego terenie znajduje się cerkiew, którą na tle innych tego typu budowli wyróżnia obronna forma. Ceglany gmach z tynkowanymi szczytami założony jest na planie prostokąta, ma masywne wieże w narożach i zwartą formę, przypominającą niewielki, średniowieczny zamek. Została zbudowana na początku XVI wieku, kilka lat po tym, jak Aleksander Chodkiewicz ufundował w tym miejscu monaster.
Sobór św. Aleksandra Newskiego w Łodzi
Wzniesiona w 1884 roku świątynia powstała dzięki zbiórce funduszy, przeprowadzonej przez bogatych łódzkich fabrykantów. W komitecie budowy zasiadali m.in. Karol Scheibler, Izrael Poznański czy Juliusz Kunitzer, wspierając inwestycję niezależnie od własnych religijnych przekonań. Projekt smukłej, obłożonej wielobarwnymi płytami kamiennymi cerkwi stworzył ówczesny architekt miejski, Hilary Majewski. Choć mówi się, że budowa cerkwi była wyrazem lojalności wobec rosyjskiego zaborcy, po odzyskaniu niepodległości nie podzieliła losu wielu tego typu świątyń i nie została rozebrana, właśnie ze względu na udział w jej powstaniu zasłużonych mieszkańców miasta.
Cerkiew Opieki Matki Bożej w Puchłach
Na Podlasiu zachowało się do dziś wiele zabytkowych cerkwi, których wspólną cechą charakterystyczną są malowane na żywe kolory elewacje. Jedną z najpiękniejszych z nich jest cerkiew w Puchłach. Pierwsza prawosławna świątynia istniała w tej wsi zapewne już w XVI wieku, obecna drewniana budowla pochodzi z drugiej dekady XX wieku. Bogato zdobioną świątynię wyróżnia przede wszystkim intensywnie niebieski kolor elewacji, nadany jej w czasie remontu w 2014 roku.
Podobnych drewnianych, malowanych na żywe kolory cerkwi można w tamtej okolicy znaleźć więcej – architekturą i barwą urzekają świątynie w Narwi, we wsi Podbiele czy w Trześciance (tę ostatnią wyróżnia kolor: jest malowana na zielono).
Drewniane cerkwie Podkarpacia
Podkarpacie to drugi obok Podlasia region, w którym zachowało się wiele cennych, zabytkowych świątyń prawosławnych. Ich wartość dla kolejnych pokoleń potwierdziło wpisanie ich w 2013 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO – trafiło na nią w sumie 16 budowli, po osiem znajdujących się dziś na terenie Polski i Ukrainy. Powstające od XVI do końca XIX wieku na pograniczu zachodniego i wschodniego kręgu kulturowego drewniane kościoły i cerkwie są niezwykłym zapisem dziejów wielokulturowego regionu, kiedy to tę część Europy zamieszkiwali Huculi, Bojkowie, Łemkowie i Rusini Haliccy.
Choć każdy z zamieszkujących ten region ludów miał własne tradycje budowlane, drewniane cerkwie Podkarpacia stanowią spójny zbiór obiektów dokumentujących zarówno religijność dawnych grup etnicznych, jak i ich rzemiosło.
Wśród najcenniejszych zachowanych do dziś drewnianych świątyń prawosławnych znajdują się te w Chotyńcu, Radrużu, Smolniku n. Sanem i Turzańsku w województwie podkarpackim oraz w Powroźniku, Owczarach, Kwiatoniu i Brunarach w Małopolsce.
Cerkiew w Białym Borze
Jerzy Nowosielski już na studiach uczył się pisania ikon, a z religią prawosławną miał do czynienia od dzieciństwa. Z czasem artysta nie tylko poznał tajniki prawosławnej teologii, ale też w wyjątkowy sposób zaczął przekładać je na język sztuki. Choć kojarzony przede wszystkim z malarstwem, Nowosielski zawsze chciał także tworzyć projekty architektoniczne. Pragnienie udało się zrealizować w latach 1992-95, kiedy to wzniesiono cerkiew w Białym Borze, którą Nowosielski zaprojektował we współpracy z architektem Bogdanem Kotarbą, opracowując zarówno kształt bryły, jak i wnętrze budowli.
Niewielka świątynia jest dziełem wyjątkowo spójnym: jej nietypowy, jakby graficzny kształt harmonizuje z utrzymanym w ciemnej kolorystyce wnętrzem, rozjaśnionym jedynie malowanymi na ścianach wizerunkami świętych.
Cerkiew w Białym Borze w 2019 roku została wpisana do rejestru zabytków, stając się najmłodszym w Polsce obiektem objętym ochroną konserwatorską.
Sobór św. Aleksandra Newskiego, Warszawa
Ta cerkiew, choć imponująca skalą i formą, istniała zaledwie kilkanaście lat. Zbudowana na przełomie XIX i XX wieku na jednym z głównych placów Warszawy – Saskim – była nie tylko miejscem kultu, ale i symbolem rosyjskiej władzy i dominacji. I właśnie z tego powodu w latach 20., niedługo po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, zdecydowano się ją rozebrać. Znana ze zdjęć oraz zachowanych detali (można je oglądać m.in. w podziemiach cerkwi św. Marii Magdaleny w Warszawie czy w budynku Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej) budowla robiła wielkie wrażenie starannym wykończeniem i bogatą dekoracją - nawet gdy podejmowano decyzję o jej rozbiórce, eksperci bronili świątyni jako wybitnego dzieła architektury. Ostatecznie jednak w latach 1924–1926 cerkiew rozebrano, a jej budulec wykorzystano w wielu nowych obiektach, np. w postumencie do pomnika warszawskiej Syrenki, w baldachimie nad wejściem do krypt królewskich na Wawelu czy w kilku kościołach.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]