Zbieranie przysłów to odrębny dział nauki, uczenie zwany paremiografią. Badanie nad pochodzeniem tychże wyrażeń, to już dziedzina paremiologii. Nie trzeba być jednak szczególnym znawcą przedmiotu, żeby po przysłowiach zauważyć znaczące przemiany naszych obyczajów.
Dowcipne rymowanki z dawnych lat, w sam raz na przyśpiewkę na weselu, dziś już do przytoczenia raczej się nie nadają. I w tym przypadku nie chodzi nawet o tzw. poprawność polityczną, lecz o czystą przyzwoitość. Stąd też, jeśli komuś będzie na tym zależało, żeby się dowiedzieć, co takiego wynika z porzekadła: "Jak się baby nie bije…", zawsze może zajrzeć do dzieł przytoczonych w bibliografii – ale to już na własne ryzyko.
Przestrogi miłości
Miłość jak ospa – każdy przejść ją musi.
Miłość jest gorączką rozumu.
Nieszczęśliwa miłość, gdy się w kogo wlepi, i rozum odejmie, i oczy zaślepi.
Gdzie serce nie hoże, rozum nie pomoże.
Rozkosz ciała – krótkotrwała.
Póki zdrowie mieszka w ciele, póty rozkosz i wesele.
Kto żądze swe hamuje, niczego nie potrzebuje.
Kto się tylko bawi, niczym się nie wsławi.
Piękność przeminie, cnota nie zginie.
Dobre złoto przy cnocie, lepsza cnota przy złocie.
Nie kochaj się w pięknej, bo cię zwiedzie pięknie, rzadko kiedy kocha, choć do ślubu klęknie.
Nie ta ładna, co gładka na twarzy, ale ta ładna, co korzeń zaparzy.
Wczesne zaloty sprawiają kłopoty.
Kto do miłości skory, nie zważa na rygle i zapory.
Potrzebie łatwo dogodzić, pieszczocie trudno.
Z kobietami wielka bieda, lecz bez kobiet żyć się nie da.
Miłość dodaje rozumu kobietom, a odbiera go mężczyznom.
Przekora miłości
Kochać, a nie być kochanym, najnieszczęśliwszym jest stanem.
Jak ciemno, to przyjemno.
Grzeszyć niedrogo kosztuje, a słodko smakuje.
Lepiej grzeszyć, a potem żałować, niż żałować, że się nie grzeszyło.
Cierp ciało, kiedyś grzeszyć chciało.
Gdyby starsi nie igrali, to skąd by się młodzi brali?
Nie przebieraj panno, żebyś nie przebrała, żebyś za kanarka wróbla nie dostała.
Na to się dziewczęta rodziły, żeby chłopców zwodziły.
Nie ustrzeżesz dziewczyny, jeśli chłopca zechce, im zakaz bywa sroższy, tym coś bardziej łechce.
Kto z babą wojuje, szybko pożałuje.
Niechby tego psi kąsali, kto się od żony oddali.
Każda żonka kracze na małżonka.
Koch Kochową kocha, ale Kochowa Kocha nie kocha.
Mąż doradza, a przy żonie władza.
Biada temu domowi, gdzie żona przewodzi mężowi.
Mówi się trudno i kocha się dalej.
Żonaty żyje jak dziad, a umiera jak król; kawaler żyje jak król, a umiera jak dziad.
Miłość mężczyźnie wchodzi przez oczy, a kobiecie przez uszy.
Zgoda buduje
W złości nie ma miłości.
Wszystko ma postać przyjemną, gdy ja z tobą, a ty ze mną.
Gdy się młodzi kochają, niech się starzy nie wdają.
Lepiej się z daleka kochać, niż z bliska nienawidzić.
Nie ten szanuje, co całuje, ale ten, co w zgodzie żyje.
Dosyć ten bogaty, kto miłość posiada.
Sława dziewczyny to jej skarb jedyny.
Miłość rodzi kwiaty, małżeństwo owoce.
Miłość stała cuda działa.
Gdzie serce, tam i szczęście.
Kochają się jak dwa gołąbki.
Kto miłuje powoli, tego głowa nie boli.
Jest pszeniczka, będzie mąka, są pieniążki, będzie żonka.
Kobiety nie bij nawet kwiatem.
Bez miłości jak bez słońca – przeżyć trudno.
Gdy masz miłość w sercu, stawaj na kobiercu.
Gdzie miłość panuje, tam niewiele brakuje.
W miłości dwie wolności łączą się w jedną słodką niewolę.
I nie miłować ciężko, i miłować nędzna pociecha.
Miłość jest bogiem pokoju.
Korzenie miłości tkwią w sercu.
Miłość stała cuda działa.
Zgoda i miłość świat podpierają.
Doświadczenie miłości
Nie ma miłości bez poufałości.
Nie masz kochania bez całowania.
Pieszczota dobrego nie zepsuje, złego nie naprawi.
Człowiek bez miłości jak świeca bez knota.
Lepsze serce gorące niż pieniędzy tysiące.
Jeden dzień wesela, całe życie biedy.
Gdy dzieweczka to ją czesz, a gdy większa to ją strzeż, jak dorośnie zapłać komu, by ją zabrał z twego domu.
Kto konia nie spróbuje, kulawego kupi, a kto panny nie znając, żeni się, też głupi.
Kobiety płaczą przed ślubem, a mężczyźni po ślubie.
Jeden pacierz przed wojną, dwa płynąc na morze, a kiedy masz się żenić, odmów trzy nieboże.
Kto się żeni, niech się poradzi kieszeni.
Na świecie nie ma większej nędzy, jak żenić się dla pieniędzy.
Kiedy się zalecał, w cztery konie latał, a jak się ożenił, czapką portki łatał.
Kto chce żyć spokojnie w małżeństwie, niech się nie żeni.
Kiedy miłość szepce, rozum milczeć musi.
Stara miłość nie rdzewieje.
Kobiety te są najlepsze, o których najmniej mówią.
Złoto próbuje się ogniem, kobietę – złotem, a mężczyznę – kobietą.
Gdy chłopiec krzesiwko, a dziewczyna hubka, skrzesze się wkrótce małych iskier kupka.
Gdy nie mamy, co kochamy, trzeba kochać to, co mamy.
Z przytupem
Miłość, śmierć i sraczka przychodzą znienacka.
Poszłabyś za mąż? – Toćby się polazło. – A masz ty co? – Może by się znalazło. – A umiesz ty robić? – Co wam do głowy wlazło!
Nie dziw, że harde urodziwe panie – czym gładsze drzewo, tym trudniej wleźć na nie.
Kto nie kocha i nie łyka, istna postać nieboszczyka.
Szczupak od głowy – karp od ogona – a panna od średniego dzwona.
Woda, ogień i niewiasta nigdy nie powiedzą basta.
Dobry kogut nie tyje.
Omylne ciało – na twarzy dosyć, a w spodniach mało.
Z młodym stara – śmieszna para, stary z młodą – grozi szkodą.
Nie pożądaj żony bliźniego swego nadaremno.
Chcesz li być pewnym młodej żony, odpędzaj stare matrony.
Jak miłość oknem zajrzy, to bieda drzwiami włazi.
Do nieba żywcem będzie wzięty, kto pozna wszystkie kobiet wykręty.
Chcesz li mieć co tajemnego, nie zwierzaj żonie tego.
Zachować co w sekrecie najciężej jest kobiecie.
Konia odmienisz, kiedyć się nie zdaje, grunt sprzedasz, jeśli skąpi w urodzaje, swarliwą żonę, chociaż mózg ci wierci, musisz nieboże cierpieć aż do śmierci.
Łatwiej wroga pokonać, niż kobietę przekonać.
Najzgodniejsze małżeństwo, kiedy mąż głuchy, a żona ślepa.
Miłość z małżeństwem dawno rozwód wzięła.
Bibliografia
"Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich", tom I–IV, według pierwowzoru Samuela Adalberga opracował zespół redakcyjny pod kierunkiem Juliana Krzyżanowskiego, Warszawa 1969, 1970, 1973, 1978
Julian Krzyżanowski, "Mądrej głowie dość dwie słowie", tom I–II, Warszawa 1994
"Kto miłuje, bywa zdrów, czyli sztuka kochania w polskich przysłowiach i wyrażeniach przysłowiowych", wybrał i wstępem opatrzył Henryk F. Bień, Katowice 1987
"Wielka księga myśli polskiej. Aforyzmy, przysłowia, sentencje", wybór i opracowanie Danuta i Włodzimierz Masłowscy, Warszawa 2005
Autor: Janusz R. Kowalczyk, styczeń 2019