Mały atlas piosenek miejskich

maria_koterbska_z_zespolem_en.jpg, default, Maria Koterbska z zespołem, Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny, 1956, fot. Zygmunt Januszewski/TVP/East News, center

#muzyka

Subiektywny atlas – od Północy do Południa – polskich piosenek. Bez dawnych stolic: Gniezna, Krakowa i Warszawy, ale za to z Kutnem.

Wrocław

Chyba pierwszą polską piosenką opowiadającą o Wrocławiu jest walczyk "Wrocławska piosenka" nagrany po raz pierwszy przez Wiktorię Zającównę, później spopularyzowana przez Marię Koterbską. Istnieje przynajmniej kilka wersji historii opisujących powstanie tej piosenki. Koterbska wspominała, że powstała ona w pociągu, którym do Wrocławia jechała Orkiestra Taneczna Rozgłośn Śląskiej Jerzego Haralda. Krystyna Wnukowska miała powiedzieć: "Może by zrobić piosenkę o Wrocławiu, byłoby przyjemniej". Niedługo potem piosenkarka śpiewała ją w Hali Ludowej (dzisiaj Hali Stulecia). "Wrocławska piosenka" stała się nieoficjalnym hymnem wrocławskich tramwajarzy ("Mkną po szynach niebieskie tramwaje/ Przez wrocławskich ulic sto/ Tu przechodnia uśmiechem witają/ Dzieci, kwiaty i każdy dom"). Była też jedną z ulubionych piosenek Mieczysława Hermaszewskiego, który wspominał, że słuchał jej podczas 8 dni spędzonych w statku kosmicznym Sojuz 30 na stacji orbitalnej Salut 6.

30 lat później Lech Janerka ostrzegał: "Strzeż się tych miejsc/ Tu nie wolno głośno śmiać się/ I za dobre mieć ubranie" w piosence zespołu Klaus Mitffoch "Strzeż się tych miejsc". Czy miał na myśli Wrocław? Jeśli nie chciało się być pobitym przez ZOMO, warto było wystrzegać się protestów na Legnickiej, opisanych przez zespół Miki Mausoleum w pierwszym polskim dubowym utworze pt. "ZOMO na Legnickiej".

Sopot

Thumbnail — Sopot, plaża,1910-1914, fot. Biblioteka Narodowa Polona

"Polska" Kultu zaczyna się porannym spacerem w Sopocie nad morzem, "Po plaży brudno-piaskowej/ Bałtyk śmierdzi ropą naftową". Portret schyłkowej Polski Ludowej – nagrany w 1987 roku – pełen jest brudu, hipokryzji i agresji. W latach 90. ludzi zaczynały męczyć inne rzeczy. Np. hamburgery, zagraniczne gacie, język reklamy i komercjalizacja wszystkich sfer życia, o czym w piosence "Fast Food" śpiewał zespół Apteka, wymieniając przy okazji cały łańcuszek miast: "Kair, Mediolan, Moskwa i New York/ Gdańsk, Sopot, Modlin, Lublin, Białystok". Bohater piosenki "Margaryna" streetpunkowego zespołu Podwórkowi Chuligani miał z kolei problem z disco polo. Śpiewając o swoim spacerze po sopockim molo, ujrzał dziewczynę słuchającą tegoż gatunku muzycznego. "Pomyślałem sobie, co ja zrobić mam/ Jak ja tylko słucham punka i ska" – zaśpiewał, chociaż nie przeszkodziło mu to w późniejszym wyznaniu spacerowiczce swoich uczuć.

Słowa słowami, ale chyba najtrwalszy sopocki pomnik w muzyce popularnej postawiła Ścianka w instrumentalnym interludium z debiutanckiej płyty "Statek kosmiczny" z 1998 roku. Był to pomnik melodyjny, ale temperamentny, o bardzo charakterystycznym brzmieniu, typowym dla polskiej muzyki niezależnej końca XX wieku.

Szczecin

"Szczecin – miasto portów, marzycieli/ miasto rozbójników i drobnych złodziei (…) To piękne miejsce – stąd jesteśmy i tu umrzemy" – śpiewali Analogsi, klasycy polskiego ulicznego punka w piosence "Szczecin". To nie tylko miasto portów, niektórzy kojarzą Szczecin z kulinariami, np. słynnymi szczecińskimi pasztecikami, o których śpiewano na płycie Filharmonii Szczecińskiej pt. "I żyli długo i w Szczecinie": "Gdy masz dosyć polityki – jedz paszteciki". Oprócz pasztecików – paprykarz. Tak zresztą określają się niektórzy mieszkańcy tego miasta, np. raper Major w piosence wyprodukowanej przez Matheo.

Stolica Zachodniego Pomorza słynie ze swojej sceny hip-hopowej, szczególnie dzięki wytwórni i marce odzieżowej Stoprocent założonej przez Winiego i Dominika Olszewskiego. Dla Stoprocent nagrywali m.in. Sobota (znany także z aktorskich występów w filmach Patryka Vegi), Bonson, Borixon, Rena, Popek i Wini. Znakiem rozpoznawczym szczecińskich raperów jest okrzyk: "Essa!", któremu poświęcili wiele swoich utworów. Co to znaczy? Tłumaczy Wini w piosence "Essa": "Kiedy witasz się z ziomkami/ Kiedy żegnasz się z ziomkami/ Gdy po prostu pozdrawiasz ich".

Białystok

"A moje miasto to Białystok/ A moje życie to Białystok, A moja miłość to..." śpiewa mężczyzna w utworze wyprodukowanym przez białostockie Radio Jard. Piosenka utrzymana jest w biesiadnym, wschodnim stylu, czerpiącym z przyśpiewek i polskich, i białoruskich. To brzmienie typowe dla całej podlaskiej szkoły disco polo, ale w atlasie polskich piosenek miejskich nie będziemy się przyglądać discopolowej stronie Białegostoku, ale jego wielokulturowości.

"Białystok majn hejm" to utwór napisany w pierwszych miesiącach wojny przez Icchaka Perłowa, poetę i męża Loli Folman – słynnej żydowskiej pieśniarki, która przed wojną nagrywała swój repertuar dla wytwórni Syrena-Electro. Przywołane powyżej wykonanie pochodzi z płyty "Wieloma językami", którą Karolina Cicha nagrała we wszystkich językach Podlasia. W klipie wykorzystano zdjęcia Bolesława Augustisa. Michał "Cira" Ciruk i Dorota Pietraszuk zarapowali o białostockich sanktuariach, świątyniach różnych wyznań i cmentarzach: "Krzyż na drzewie przy stawie na Marczukowskiej/ Cerkiew Św. Ducha na Antoniuku/ Moim prawosławnym braciom oddaję ukłon/ Braciom różnych wyznań/ To wschodnia ściana/ Od góry Grabarki po meczet w Kruszynianach/ Oktawa kultur w jednym podwórku".

Białystok na zdjęciach Bolesława Augustisa [galeria]

Styl wyświetlania galerii

wyświetl slajdy

Poznań

Dla niektórych stolica Wielkopolski jest "Miastem doznań". "To miasto ważnych spraw i krótkich miłości", śpiewa wokalista Much. W piosence Grabaża z Pidżamy Porno Poznań jest ezoteryczny, a "miastem rządzi mafia". Najwięcej piosenkowych portretów miasto rogali marcińskich doczekało się od raperów.

"Księstwo Poznańskie budowane w serdeczności, Księstwo Poznańskie stroni od zazdrości", śpiewał Mrokas w kawałku "Księstwo Poznańskie", w którym występuje obok m.in. Słonia i Palucha. Paluch jest dzisiaj jednym z najpopularniejszych raperów, jego płyty znajdują się na szycie oficjalnej listy sprzedaży OLIS. W "Spłacie" śpiewa: "Wszystkie bloki dały mi kredyt zaufania/ Każdy album dziś to spłata". Teledysk do tego utworu to prawdopodobnie jeden z najładniejszych wizualnych portretów poznańskich blokowisk, dokładniej rzecz biorąc: Osiedla Chrobrego. Innym wielkim piewcą uroków, ale i zmor Poznania jest Peja. Szczególnie dokładnie opisywał swoje rodzinne Jeżyce, czyli poznański Bronx: "O naszej dzielnicy zapomniał nawet Bóg, Każdy frajer z obcą twarzą to twój naturalny wróg".

Kutno

Kutno leży w województwie łódzkim, w 2017 roku liczyło niecałe 45 tys. mieszkańców. Istnieje od XII wieku, ale przyznano mu prawa miejskie w połowie wieku XVIII. Swojego czasu przejeżdżał tędy nawet Napoleon Bonaparte, przez dwa lata przebywał tam Charles de Gaulle, wówczas instruktor we francuskiej misji wojskowej. To niedaleko Kutna rozgrywała się w 1939 roku bitwa nad Bzurą. Trzy lata później Niemcy wysadzili kutnowską synagogę, 6000 żydowskich mieszkańców Kutna zginęło w obozie zagłady w Chełmnie – tak skończyła się żydowska historia miasta, w którym urodził się Szalom Asz. Dzisiaj jest to polska stolica baseballu.

Kazik we wspominanej już "Polsce" pytał: "Czy byłeś kiedyś w Kutnie na dworcu w nocy/ Jest tak brudno i brzydko, że pękają oczy", ale nie jest to jedyny raz, kiedy Kutno pojawia się w polskiej piosence. Właściwie stało się ono symbolem małego polskiego miasta. Eurodance'owcy z Play & Mix śpiewali w 1997 roku: "W domu biednie i smutno, czy Warszawa, czy Kutno/ Kapitalizm nam puka do drzwi". "Gdzie? Gdzieś w Polsce, Łódź Kaliska albo Kutno" – śpiewał Wojciech Młynarski w utworze "W razie czego przypomnijcie sobie Zdzisia". Andrzej Rosiewicz zaś śpiewał o podróży poślubnej do Kutna: "Pomyśl - kiedy już będziemy w Kutnie, może będzie jeszcze smutniej?". Kutno pojawia się też w piosenkach Anny German, Ireny Kwiatkowskiej, Skaldów, L.U.C., Don Guralesko, nie mówiąc o Kabarecie Starszych Panów.

Łódź

Oficjalnym hymnem Łodzi jest "Prząśniczka" Stanisława Moniuszki do tekstu Jana Czeczota, chyba najpopularniejsza pieśń ze "Śpiewnika domowego". Od 1998 roku odgrywana jest na trąbce z okna budynku Urzędu Miasta przy Piotrkowskiej. A co jest nieoficjalnym hymnem? Może "Cała prawda o Łodzi" najpopularniejszego łódzkiego rapera, O.S.T.R-ego?

Lublin

"Takiego piwa nie pił nawet król/ Gul gul gul", śpiewał na andyjską melodię "El Condor Pasa" o lubelskim piwie zespół Primo. "W kinie, w Lublinie – kochaj mnie", żądała z kolei Halina Mlynkova z Brathanków. Lublin zdaje się być jednym z najbardziej zmysłowych i zabawowych miast w Polsce. W piosence Kate Bush promującej film "Sztukmistrz z Lublina" miasto to jest nawet odrobinę psychodeliczne, pełne cyrków i clownów, obserwowane z perspektywy skrzydeł ważki.

Język Polish