Kazimierz Prószyński – Edison X muzy
Wynalazca, reżyser i producent filmowy. Nazywany "trzecim bratem Lumière", "Kolumbem kinematografii". Stworzył przenośną kamerę i pierwsze audiobooki. Do teatru wprowadził projekcje wideo, a telewizję wymyślił jeszcze w XIX stuleciu.
Przychodzi na świat w Warszawie i w niej spędza młodość. Ma 9 lat, gdy umiera jego matka. Odtąd wychowuje go ojciec, Konrad, działacz oświatowy i wydawca "Gazety Świątecznej".
Fotografią zaraża się od dziadka. Jako nastolatek zostaje członkiem Warszawskiego Towarzystwa Fotograficznego. Kiedy ogląda wystawę "żywej fotografii Anschütza" – zdjęcia przedstawiające różne fazy ruchu – zaczyna marzyć o kinie.
Kończy gimnazjum i wyjeżdża do Belgii. Studiuje na politechnice w Liège. Tu rodzi się w nim marzenie, by stworzyć własną maszynę kinematograficzną.
Porzuca studia i wraca do Warszawy. Tu w 1894 tworzy pleograf. Urządzenie pozwala rejestrować ruch i odtwarzać go na ekranie. Prószyński nie potrafi się z nim przebić, a rok później bracia Lumière prezentują światu swój kinematograf. Teraz to Lumière'owie zostają okrzyknięci ojcami kinematografii, a pleograf Prószyńskiego przepada. Polak przegrywa wyścig, ale nie poddaje się.
Podczas gdy inni nagrywają filmy w prędkości 16 lub 25 zdjęć na sekundę, Prószyńskiego rejestruje aż 50 klatek na sekundę. W efekcie udaje mu się częściowo wyeliminować efekt migotania obrazu.
Dla Prószyńskiego to za mało. W 1898 tworzy więc biopleograf. Jeden obiektyw zastępuje dwoma, a obraz nagrywa na dwie rolki taśmy. W czasie projekcji dwa obiektywy naprzemiennie rzucają światło na ekran. Migotanie obrazu staje się coraz mniej uciążliwe.
W 1909 Prószyński raz na zawsze kończy swoją walkę z migoczącym obrazem. Patentuje obturator, trójlistkową migawkę przerywającą strumień światła 40 razy na sekundę i pozwalającą wyświetlać filmy bez poczucia drgającego obrazu. Francuska Akademia Nauk wystawia mu najwyższe oceny, a francuski potentat – firma Gaumont zaczyna wykorzystywać urządzenie na masową skalę.
W założonym już wcześniej w 1901 w Warszawie Towarzystwie Udziałowym "Pleograf", pierwszej polskiej wytwórni filmowej kręci takie filmy jak "Ślizgawka w Łazienkach", "Powrót birbanta", "Ulica Franciszkańska" i "Przygoda dorożkarza". Pierwsze pokazy odbywają się wiosną 1902 w Teatrze Letnim w Ogrodzie Saskim.
Rok później jego pleograf staje się narzędziem teatralnej rewolucji . Dzięki niemu w operowej "Walkirii" w Teatrze Wielkim wyświetlane są pierwsze na rodzimych scenach projekcje wideo.
W 1903 "Pleograf" plajtuje, a finansowe problemy przekreślają szanse kolejnych wynalazków Prószyńskiego. Pierwszą ofiarą jest telefot pozwalający przesyłać obraz na odległość i będący zapowiedzią współczesnej telewizji . Drugą – kinofon, urządzenie synchronizujące obraz filmowy z dźwiękiem odtwarzanym na gramofonie, zapowiedź epoki kina dźwiękowego. Żaden z nich nie wejdzie do praktycznego użytku.
27 grudnia 1910 Prószyński prezentuje pierwszą w historii kina ręczną kamerę filmową. Aeroskop jest lekki, nowoczesny żyroskop niweluje drgania, a operator nie musi już kręcić korbką, bo mechanizm napędzany jest sprzężonym powietrzem.
Aeroskop staje się przełomem – pozwala na realizację pierwszych w historii zdjęć reporterskich. Z jego pomocą w 1911 Prószyński nagrywa w Wielkiej Brytanii film z koronacji króla Jerzego. W tym samym roku w Anglii rusza masowa produkcja aeroskopu, a w 1913 Prószyński dostaje za niego złoty medal na Międzynarodowej Wystawie Kinematograficznej w Londynie.
W czasie I wojny światowej aeroskop wykorzystywany jest do tworzenia wojennych kronik, a po niej służy m.in. do realizacji zdjęć lotniczych. Kamery Prószyńskiego są w użyciu aż do połowy lat 30., a więc do upowszechnienia się filmu dźwiękowego.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Kazimierz Prószyński z Areoskopem w Paryżu, 1909, fot. Władysław Jewsiewicki, "Kazimierz Prószyński". Interpress, Warszawa
W 1914 Prószyński żeni się z Dorothy Abrey. Wkrótce doczekają się dwójki dzieci – Kazimierza i Ireny. Razem wyjeżdżają do USA. Tu Prószyński udoskonala swój kolejny wynalazek – aparat o nazwie "Oko", pradziadka kamer GoPro.
W skrzynce wielkości kartki A4 i grubości 10 centymetrów Prószyński mieści system pozwalający rejestrować filmy na maleńkiej taśmie filmowej. Lekkie, przenośne urządzenie nie tylko rejestruje filmy, ale dzięki specjalnej 450-watowej żarówce jest też samodzielnym projektorem.
W 1923, już po powrocie Prószyńskiego do Polski, "Oko" trafia do produkcji. Rynku jednak nie podbija. Wyprodukowanych zostaje zaledwie 100 egzemplarzy kamero-projektora, a żaden z nich nie zostaje sprzedany.
II wojna światowa zastaje wynalazcę w Warszawie. Prószyński pracuje nad kolejnymi pomysłami. Jednym z nich jest autolektor, protoplasta współczesnego audiobooka. Urządzenie pozwala nagrywać na starych taśmach filmowych teksty książek dla niewidomych. Prószyński patentuje je w 1943, ale nie udaje mu się rozpropagować wynalazku.
W sierpniu 1944 wybucha powstanie warszawskie. Prószyński z żoną i córką zostaje aresztowany przez Niemców. Trafia do obozu w Pruszkowie, a potem – do obozów Gross-Rosen i Mauthausen. Umiera 13 marca 1945.
Tytuł (nagłówek do zdjęcia)
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]