Kazimierz Funk – odkrywca eliksiru życia
Magik biochemii, prekursor nauki o żywieniu. Powstrzymał śmierć na Jawie. Popularyzował zdrowy styl życia, zanim to stało się modne.
Zima 1884. W Warszawie rodzi się geniusz – Kazimierz Funk.
Syn lekarzy cierpi na dysplazję stawu biodrowego. W dzieciństwie zostaje wysłany do kliniki w Niemczech na leczenie ortopedyczne. Efekty uboczne kuracji to zaostrzony apetyt na naukę oraz biegła znajomość języka niemieckiego.
Wraca do Warszawy, kończy gimnazjum i zdaje maturę. Ma 16 lat i talent.
Jesień 1900. Funk wyjeżdża do Szwajcarii, gdzie na Uniwersytecie Genewskim studiuje biologię. Edukację kontynuuje na wydziale chemicznym Uniwersytetu w Bernie. Pod okiem prof. Stanisława Kostaneckiego podejmuje udaną próbę oswojenia hormonów – opisuje syntezę estrogenu.
Uzyskuje stopień naukowy doktora. Ma 20 lat i wiedzę.
Lata 1904-1906 spędza w Paryżu, pracując w Instytucie Pasteura. Następnie przenosi się do Berlina (1906-1910), gdzie obserwuje efekty psiej diety. Domyśla się już, że poza białkami, tłuszczami, węglowodanami i składnikami mineralnymi w pożywieniu jest coś jeszcze. Odkryje to w Londynie.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Witaminy, fot. Christopher Furlong/Getty Images
Gdy Funk pracuje w Instytucie Medycyny Zapobiegawczej Listera, na wyspie Jawa trwają poszukiwania przyczyny choroby tropikalnej beri-beri. Podejrzenie pada na oczyszczony ryż – główny posiłek pacjentów. Dowodzi tego eksperyment Eijkmana z udziałem kurcząt. Ptaki karmione tylko łuskanym ryżem ulegają paraliżowi.
W 1911 Funk przeprowadza doświadczenie na gołębiach i obala teorię Eijkmana o niedoborze białka. Z otrębów ryżowych wyodrębnia nieznaną substancję, będącą związkiem chemicznym zawierającym azot (łac. "amine"). Udowadnia, że ma ona istotny wpływ na życie (łac. "vita"). Nazywa ją "witaminą".
Instytut Listera nie jest gotowy na odkrycie Polaka. Z pomocą przychodzi Ludwik Rajchman, wydawca "Journal of State Medicine". W 1912 Funk publikuje artykuł o roli witamin, zbilansowanej i zróżnicowanej diecie oraz znaczeniu aktywności fizycznej dla zdrowia człowieka. Rozkręca modę na bycie fit.
Niemieckie wydawnictwo publikuje książkę Polaka "Die Vitamine" w 1914. Jej bibliografia zawiera 385 pozycji. Po I wojnie światowej zostaje przetłumaczona na kilka języków. Angielskie wydanie z 1922 liczy już 1595 tekstów źródłowych.
Początek 1915. Funk z żoną przyjeżdża do Nowego Jorku i otrzymuje posadę w Laboratorium Badawczym Harrimana. Warunki pracy jak w Londynie – prymitywne. Finanse niestabilne. Zdrowie pogarsza się.
Funk kontynuuje badania w firmie chemicznej Calco, następnie w farmaceutycznej Metz and Company (od 1917). Ulepsza lek zwalczający epidemię syfilisu. Na rynek trafia koncentrat witaminowy z wątroby dorsza. Rusza produkcja syntetycznej adrenaliny. Ambicja naukowca rośnie wprost proporcjonalnie do stanu konta.
W 1920 Funk otrzymuje obywatelstwo amerykańskie. Wcześniej nie zgadza się na narodowość niemiecką, która przyspieszyłaby karierę naukową. Za każdym razem podkreśla, że jest Polakiem. W 1923 wraca z żoną i synem do niepodległej już ojczyzny.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Witaminy, fot.SSPL/Science Museu/East News
Polska. W Warszawie Funk zostaje kierownikiem Zakładu Biochemii w Państwowym Zakładzie Higieny (PZH) powołanym przez Rajchmana. Uzyskuje grant z Fundacji Rockefellera, ale aparaturę do produkcji insuliny kupuje za własne pieniądze. Polska staje się trzecim na świecie producentem tego hormonu.
Rozwój badań wiąże się z podróżami po kraju, z czego jedna kończy się dla naukowca zapaleniem płuc. Kryzys zwalczają polskie władze: Funk otrzymuje nowe laboratorium i dom na przedmieściach Warszawy. Kontrakt z PZH wygasa w 1927.
Francja. Po krótkiej współpracy z firmą produkującą szczepionki Funk buduje prywatny kąt do badań "Casa Biochemica". Panujący przez 12 lat w laboratorium nieład (m.in. niepodpisane odczynniki) nie przeszkadza mu w prowadzeniu badań nad hormonami żeńskimi i męskimi. Szerzy wiedzę na temat prawidłowego odżywiania. Odkrywa też kolejne litery alfabetu zdrowia: B3 – na nerwy, B12 – na anemię.
USA. Po wybuchu II wojny światowej przenosi się za ocean. Współpracuje z firmami farmaceutycznymi, a od 1947 pełni funkcję dyrektora Fundacji Funka do Badań Medycznych. W latach 50. poszukuje przyczyn chorób nowotworowych. W wieku 83 lat umiera na raka.
Polak jest nominowany do Nagrody Nobla czterokrotnie – bez powodzenia. W 1929 naukowy laur otrzymują Eijkman i Hopkins za odkrycie witaminy A. Nazwisko Funka pada jedynie w laudacji.
Od 1995 Polski Instytut Naukowy w Ameryce wręcza corocznie nagrodę jego imienia uczonym polskiego pochodzenia.
W 2007 amerykańscy muzycy zakładają zespół Casimir Funk. Grają rocka i bluesa.
Tytuł (nagłówek do zdjęcia)
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]