Gdańskie osiedla
Każde miasto składa się z dzielnic, ale tylko w niektórych lokalna tożsamość silniej łączy mieszkańców z ich osiedlem, niż z całym miastem. Poprzez miejsce zamieszkania definiują się chętnie mieszkańcy Gdańska, a ten "podział dzielnicowy" ma swoje odzwierciedlenie w architekturze, bo każda z części miasta ma swój wyjątkowy charakter.
Największe polskie miasto, Warszawa, podzielone jest administracyjnie na osiemnaście dzielnic. Zajmujący szóstą pozycję na liście najbardziej zaludnionych ośrodków Gdańsk ma dzielnic trzydzieści pięć. Choć zawsze na podział administracyjny miast wpływ ma wiele czynników, trudno oprzeć się wrażeniu, że gdańskie rozdrobnienie ma związek również z tym, jak bardzo różnią się między sobą poszczególne jego części. To miasto posiada dzielnice i osiedla o wyrazistym, indywidualnym charakterze, nic więc dziwnego, że mieszkańcy Oliwy, Stogów czy Zaspy wybierając się do śródmieścia mówią często "jadę do Gdańska". Bo ich "miastem" jest dzielnica, w której żyją.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Widok ulicy Długiej, Gdańsk, fot. Anton Aleksenko/Getty Images
Historycznym sercem Krakowa, Torunia, Warszawy czy Wrocławia jest Stare Miasto z położonym centralnie Rynkiem. Gdańsk nie ma rynku – funkcję tę pełni ciąg ulicy Długiej i Długiego Targu, przecinającej obszar o nazwie Główne Miasto. To tu znajduje się zabytkowy Ratusz, Dwór Artusa z Fontanną Neptuna, Kościół Mariacki, Złota i Zielona Brama oraz szereg malowniczych uliczek, których klimat od dawna urzeka turystów.
To Główne Miasto, podobnie jak warszawską Starówkę, jako "serce" zrujnowanego miasta, zaraz po II wojnie światowej zdecydowano się odbudować, to tu znajdują się najbardziej rozpoznawalne budynki. Główne Miasto stanowi część dzielnicy Śródmieście, w skład której wchodzi również… Stare Miasto. To ono jest najstarszą częścią Gdańska, czego dowodem jest choćby znajdujący się tu XIII-wieczny kościół św. Katarzyny. Przez wieki jednak ta część centrum wraz z rozwojem miasta zmieniała się i rozbudowywała, tu w XIX wieku stanął neogotycki dworzec kolejowy, po II wojnie światowej wyrosły budynki mieszkalne, w kolejnych dekadach wybudowano nowe biurowce, hotele, centra handlowe.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Gdańsk Wrzeszcz, ul. Jaśkowa Dolina, fot. Artur Andrzej/A(CC BY-SA 3.0)/Wikimedia.org
Turysta odwiedzający Gdańsk po raz pierwszy swoje kroki instynktownie skieruje pewnie ku ulicy Długiej, jednak bardziej wtajemniczony miejski eksplorator wyruszy raczej do Oliwy czy Wrzeszcza, ważnych historycznie dzielnic Gdańska, w których zachowało się do dziś wiele bardzo ciekawych architektonicznie zabudowań.
Nad zatopioną w zieleni willową zabudową Oliwy górują wieże Archikatedry, której początki sięgają XIII wieku, kiedy swoje opactwo budowali tu cystersi; zabytkowy kościół słynie z ruchomego prospektu organowego o wyjątkowym dźwięku. Wrzeszcz, choć rozcięty wielopasmową Aleją Grunwaldzką (która stanowi handlowe serce miasta), ma także historyczny urok. W dolnej części dzielnicy zachowała się zabudowa w formie miejskich kamienic, górną zapełniają niezwykle efektowne, bogato zdobione, bardzo zróżnicowane formalnie wille z czasów, gdy ta część miasta miała charakter kurortu wypoczynkowego (czyli z pierwszej połowy XIX wieku) oraz z kolejnych lat, gdy w tej cichej, zielonej okolicy majętni mieszczanie wznosili swoje efektowne rezydencje.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Wizualizacja koncepcyjna DOKI Office w Gdańsku, fot. materiały prasowe Torus
Pierwsze części statków na gdańskim wybrzeżu budowano już w XV wieku, jednak przemysł stoczniowy w tym miejscu rozpoczął się na początku dziewiętnastego stulecia. To wtedy zaczęły tu działać zakłady produkujące elementy składowe najpierw żaglowców, a niedługo później nowoczesnych parowców. Stoczniową produkcję rozwijali tu pruscy przemysłowcy, a już we wrześniu 1945 roku ruszyła tu produkcja w ramach Stoczni Gdańskiej, który to zakład rozrastał się i działał aż do lat 90. Produkowano tu statki, ale stocznia była też wiele razy miejscem rozgrywania się kluczowych dla współczesnych losów Polski zdarzeń. Rozwój tego ogromnego zakładu zakończyła transformacja ustrojowa –dziś istnieje tu kilka firm z branży, ale skala ich działania jest bardzo mała.
Teren Stoczni Gdańskiej wciąż się zmienia: w 2014 roku obok głównej stoczniowej bramy stanął masywny gmach Europejskiego Centrum Solidarności; w 2022 roku jeden z postoczniowych budynków zamienił się w NOMUS, Nowe Muzeum Sztuki, prezentujące współczesną twórczość artystyczną. Od lat tworzona jest też rozległa wizja budowy na tym poprzemysłowym terenie całkiem nowej, wielofunkcyjnej dzielnicy o nazwie Młode Miasto. Projekt zakłada zachowanie najcenniejszych obiektów z dawnych zakładów i otoczenie ich zupełnie nową zabudową mieszkaniową, handlową, biurową, usługową. Stocznia jest ważną częścią przestrzeni, lecz także tożsamości i historii Gdańska, a jej postępująca od lat 90. destrukcja, a także współczesny plan zabudowy, wciąż budzą wiele emocji.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Blok mieszkalny "Falowiec", Przymorze, Gdańsk, 1975, fot. Zbyszko Siemaszko/Forum
W 1946 roku liczba mieszkańców Gdańska wynosiła 100 tysięcy, zaledwie trzydzieści lat później gdańszczan było już ponad cztery razy więcej. Dynamicznie rozwijające się miasto dramatycznie potrzebowało nowych mieszkań – już w latach 50. zaczęto więc budowę dużych osiedli. W 1959 roku rozstrzygnięto konkurs architektoniczny na projekt dużego osiedla, które miało być złożone z 5- i 11-kondygnacyjnych budynków, mających pomieścić 50 tysięcy mieszkańców. Osiedle Przymorze, bo o nim mowa, złożono z dwóch części; w jednej dominują niewielkie, tradycyjne budynki wielorodzinne, w drugiej stanęły ciągnące się na kilkaset metrów, wysokie i falujące niczym morska fala, gigantyczne bloki. Na ich kształt wpływ miał kontekst krajobrazowy: pod zabudowę przeznaczono teren rozciągnięty pomiędzy wzgórzami dzielnicy Oliwa a brzegiem morza, do którego nawiązuje kształt bloków. Jednocześnie taki układ przestrzenny osiedla pozwolił lepiej dopasować zabudowę do naturalnego kierunku wiatrów w tej okolicy. Tadeusz Różański, Janusz Morek i Danuta Olędzka, którzy kierowali zespołem projektującym osiedle Przymorze, nie mogli chyba jednak przewidzieć, że gdańskie falowce staną się jednymi z najbardziej znanych bloków w Polsce, a ten stojący przy ulicy Obrońców Wybrzeża, 860-metrowy, pozostanie najdłuższym budynkiem w Polsce.
W Gdańsku jest jeszcze jedno niezwykłe osiedle złożone z bloków – położona po sąsiedzku względem Przymorza Zaspa. Ten zespół budowano w latach 70. w miejscu zlikwidowanego wtedy lotniska (jeszcze niedawno bardzo czytelny wśród bloków był kształt dawnego pasa startowego, dziś rosną na nim nowe domy). I tu powstały duże bloki, a architekci ustawili je w układzie oktagonalnym, na wzór potężnego plastra miodu. Dzięki temu, kolejne budynki dzielą duże odległości wypełnione zielenią, placami zabaw, terenami rekreacyjnymi, a osiedle szczególnie efektownie wygląda z lotu ptaka.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Dolne Miasto. Siedziba firmy LPP, projekt: JEMS Architekci sp. z o.o., fot. https://jems.pl
Jak każde duże miasto, i Gdańsk stale się zmienia, rozbudowuje, modernizuje. Najbardziej widowiskową przemianę w ostatnich kilkunastu latach przeszła Wyspa Spichrzów, najdłużej niezabudowany po II wojnie światowej teren, położony w samym sercu miasta. Dziś stoją tu już nowoczesne hotele, apartamentowce i budynki biurowe, a większość z nich na współczesną modłę nawiązuje do charakterystycznego kształtu gdańskiej kamienicy – wąskiej, wysokiej, zwieńczonej zdobnym szczytem. Na skraju willowej, zabytkowej dzielnicy Oliwa, najpierw w drugiej połowie XX wieku zaczął powstawać kampus Uniwersytetu Gdańskiego, w XXI wieku zaś wolne tereny obok zapełniać zaczęto szklanymi biurowcami. Dziś działa tu już duży kompleks biznesowy, nad którym góruje najwyższy budynek w Trójmieście, 180-metrowy biurowiec "Olivia Star".
Wiele zmian w dzielnicy Letnica przyniosły piłkarskie mistrzostwa Euro 2012 – zbudowanie na tym zaniedbanym terenie efektownego i nowoczesnego stadionu stało się bodźcem do zmian i rozwoju. Niedawno odkryto na nowo urok i wyjątkowy charakter przez lata nie cieszącego się dobrą sławą Dolnego Miasta – jego pochodzące z XIX i początku XX wieku poprzemysłowe zabudowania zyskują dziś nowe życie, uzupełnianie współczesną zabudową biurową czy hotelową; na remont czekają znajdujące się tu kamienice. Na południowych obrzeżach Gdańska, za historyczną dzielnicą Orunia, jak grzyby po deszczu rosną zaś kolejne współczesne osiedla deweloperskie.
Format wyświetlania obrazka
standardowy [760 px]
Molo w Gdańsku Brzeźnie, Widok z powietrza, w kierunku północnym, fot. Emptywords/CC BY-SA 4.0/Wikimedia.org
Gdańsk ma malowniczą zabudowę staromiejską, rozległe tereny poprzemysłowe, znane w całej Polsce wielkie osiedla bloków, malownicze zabytkowe wille. W tym bogactwie form i przestrzeni łatwo zapomnieć, że znajdują się tu także… plaże. To największe polskie miasto położone nad morzem ma ich kilka, w tym jedną wyposażoną w molo. Jelitkowo, Brzeźno, czy Stogi mają klimat nadmorskiego kurortu, mimo że wchodzą w skład półmilionowego miasta. Wśród szumu fal łatwo zapomnieć, że zaledwie kilka przystanków tramwajowych dzieli te miejsca od wielkomiejskiego gwaru.
[{"nid":"5683","uuid":"da15b540-7f7e-4039-a960-27f5d6f47365","type":"article","langcode":"pl","field_event_date":"","title":"Jak by\u0107 autorem - w kinie?","field_introduction":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. Wyj\u0105tki te by\u0142y rzadkie w przesz\u0142o\u015bci, dzi\u015b s\u0105 nieco cz\u0119stsze, ale i dobrych film\u00f3w dzi\u015b mniej ni\u017c to kiedy\u015b bywa\u0142o.","field_summary":"Polskie warto\u015bciowe artystycznie kino i kino autorskie - to niemal synonimy. Niewiele znale\u017a\u0107 mo\u017cna wyj\u0105tk\u00f3w, kt\u00f3re potwierdza\u0142yby t\u0119 regu\u0142\u0119. ","topics_data":"a:2:{i:0;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259606\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:5:\u0022#film\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:11:\u0022\/temat\/film\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}i:1;a:3:{s:3:\u0022tid\u0022;s:5:\u002259644\u0022;s:4:\u0022name\u0022;s:8:\u0022#culture\u0022;s:4:\u0022path\u0022;a:2:{s:5:\u0022alias\u0022;s:14:\u0022\/temat\/culture\u0022;s:8:\u0022langcode\u0022;s:2:\u0022pl\u0022;}}}","field_cover_display":"default","image_title":"","image_alt":"","image_360_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/360_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=dDrSUPHB","image_260_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/260_auto_cover\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=X4Lh2eRO","image_560_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/560_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=J0lQPp1U","image_860_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/860_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=sh3wvsAS","image_1160_auto":"\/sites\/default\/files\/styles\/1160_auto\/public\/field\/image\/machulski_1.jpg?itok=9irS4_Jn","field_video_media":"","field_media_video_file":"","field_media_video_embed":"","field_gallery_pictures":"","field_duration":"","cover_height":"266","cover_width":"470","cover_ratio_percent":"56.5957","path":"pl\/node\/5683","path_node":"\/pl\/node\/5683"}]