Co komponują młodzi?

chopin ikonografia 02 polona.jpg, small, Młody Fryderyk Chopin (kompozytor), fot. Polona.pl, left

Top 10 polskich młodych kompozytorów i kompozytorek 2018 roku w Culture.pl! Nie wszyscy mają pełne wykształcenie i doskonały warsztat, ale po to jest się młodym, żeby móc popełniać błędy.

Skąd pomysł, żeby wskazywać obiecujące młode osoby zajmujące się kompozycją? Jako dziennikarz muzyczny staram się chodzić na jak największą liczbę koncertów, słuchać wszelkich nowych utworów. Przez wiele lat miałem dość duży problem ze słuchaniem muzyki rówieśników, czyli kompozytorów pokolenia urodzonego na przełomie lat 80. i 90. (i młodszych). W 2017 roku czułem, że coś zaczyna się zmieniać; w 2018 roku zacząłem z prawdziwą przyjemnością słuchać ich muzyki. Co się stało?

Ten ranking zatem otwarcie preferuje młodych i nie uwzględnia starszych. To dlatego, że starsi twórcy mają zawsze trochę łatwiej – mieli więcej czasu na zbudowanie relacji z zespołami i instytucjami, sprawniej poruszają się w świecie zamówień kompozytorskich. Na mojej subiektywnej liście młodość kończy się na trzydziestce.

Nina Fukuoka

Thumbnail — Nina Fukuoka, fot. materiały promocyjne

Absolwentka Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi w klasie Zygmunta Krauzego oraz Królewskiego Konserwatorium w Brukseli pod kierunkiem Petera Swinnena. Aktywnie współpracuje z młodymi zespołami muzyki nowej: Ensemble Kompopolex, Passepartout Duo, Down the Rabbit Hole, Nemø ensemble. Fukuoka garściami czerpie z kultury popularnej i niezależnej, rzeczywistości internetowej, multilingwizmu, literatury grozy i science-fiction. Pochodzi z rodziny polsko-japońskiej, mieszkała w Łodzi i Osace, studiuje w Brukseli – oddziałują na nią różne kręgi kulturowe. Nie zapomina przy tym o samym brzmieniu muzyki: szumach, barwach i zgrzytach wyłaniających się spod warstwy wideo i performansu. Trudno będzie zagłębić się w jej twórczości komuś, kto nigdy nie spędzał czasu przez telewizorem, nie oglądał horrorów albo nie pochłaniał nałogowo kultury masowej. Nawet jeśli jednak nie jesteśmy wielkimi wielbicielami tych rozrywek, to i tak wyciągniemy z nich coś ciekawego.

W 2018 roku na polskich festiwalach mogliśmy usłyszeć jej dwa nowe utwory: "uncanny valley" (Musica Polonica Nova we Wrocławiu) i "Yuggoth" z warstwą video przygotowaną przez Izumi Yoshidę (Musica Privata w Łodzi). Pierwszy utwór rozgrywał się na pograniczu Messengera i dystopii, w świecie, w którym androidy za bardzo przypominają ludzi wzbudzając w nich nieprzyjemne uczucia, a ludzie nie potrafią się ze sobą porozumieć. Druga kompozycja była próbą przeniesienia filmu grozy na język muzyki.

Kuba Krzewiński

Jeden z organizatorów łódzkiego festiwalu Musica Privata – chyba największej oddolnej imprezy poświęconej muzyce współczesnej, improwizowanej i sound artowi. Studiował w Łodzi, też w klasie Zygmunta Krauzego, w Królewskim Konserwatorium w Hadze w klasie prof. Yannisa Kyriakidesa, a także w Hochschüle für Musik u Marca Andre oraz Manosa Tzangarisa. Tworzy własne rzeźby dźwiękowe, lubi współpracować z artystami (m.in. z Aleksandrą Chciuk). Fascynują go wszystkie zmysły, nie tylko słuch. W tej chwili koncentruje się na dotyku – jak informuje w swoim oficjalnym biogramie – "rozumianym jako sposób komunikacji społecznej, podświadoma atawistyczna seksualna potrzeba, a także jako alternatywa dla przesytu wizualnego we współczesnym świecie". Intymność jest jednym z kluczy do rozumienia jego muzyki.

Na tegorocznym festiwalu Musica Privata mogliśmy wysłuchać jego nowej kompozycji "Entre", w której cała publiczność została zawinięta cienką folią budowlaną. Znaleźliśmy się w namiocie-kokonie, poruszającym się razem z naszymi ruchami i oddechami. Szczerze mówiąc, byłem na tyle oszołomiony niecodzienną sytuacją, ciekawą, ale wywołującą pewien dyskomfort z powodu nagłej bliskości wielu obcych osób – że nie pamiętam ani nuty z tego, co skomponował Krzewiński. Ale przecież nie zawsze chodzi o to, żeby dokładnie pamiętać muzykę.

Mikołaj Laskowski

Kompozytor specjalizujący się w kameralnej muzyce instrumentalnej i elektronicznej. Pisze także muzykę do spektakli teatralnych i form filmowych. Wraz z kompozytorem Jackiem Sotomskim współtworzy duet magnetofonowy sultan hagavik. Jego kolega z duetu magnetofonowego nie znalazł się na tej liście, bo jest starszy. W 2015 roku jego utwór "The tiger left me unsatisfied" na klarnet basowy, skrzypce, perkusję i organy Hammonda zdobył rekomendację podczas 62. Międzynarodowej Trybuny Kompozytorów UNESCO w kategorii twórców do 30. roku życia. Obecnie mieszka w Berlinie. W zeszłym roku zapytałem się go, co to znaczy być kompozytorem. Odpowiedział:

Komponowanie muzyki jest dla mnie działalnością społeczną. Muzyka może pozostawiać w próżni, skupiać się na samej sobie, ale ja uważam, że powinna wchodzić w dialog ze społecznością i publicznością, prowadzić do jakiejś zmiany nawet jeżeli tylko w wymiarze mikro. Rolą kompozytora może być przepracowywanie rzeczywistości, albo przynajmniej jej małych aspektów, procesów, na gruncie, którym operuje muzyka. W tym momencie tożsamość kompozytora nie jest tak bardzo różna od tożsamości artystów zajmujących się innymi dziedzinami sztuki, ale inne są narzędzia i strategie. Inne są punkty odniesienia. Wydaje mi się, że coraz bardziej tracę łączność ze światem muzyki klasycznej […] To sprawia, że tożsamość kompozytora nie musi być kształtowana przez uwarunkowania historyczne i instytucje muzyki klasycznej.

Paweł Malinowski

Edukację muzyczną rozpoczął w Krakowie, kontynuuje w Aarhus. W 2016 roku zdobył I nagrodę na 58. Konkursie Młodych Kompozytorów im. Tadeusza Bairda. Kluczem do zrozumienia jego wrażliwości jest kamp i duchologia, poszukiwania pozornie mało znaczących okruchów historii. Często wychodziłem z wykonań jego utworów trochę zawiedziony, brakowało mi czegoś istotnego w warstwie brzmieniowej – zresztą kompozytor otwarcie przyznaje, że dźwięk sam w sobie nie za bardzo go interesuje. Malinowski ma jednak dużą umiejętność opowiadania historii, tworzenia narracji. Już po pierwszej nutce słuchacz znajduje się w środku jakiejś opowieści, każdy kolejny element utworu przybliża kolejne jej elementy.

Niczego nie brakowało mi w "Dziś wydaje mi się, że jest lepiej", utworze-rozliczeniu z (wyobrażonymi) latami 90., albo prezentowanym w 2018 roku na koncercie Koła Młodych ZKP w trakcie Warszawskiej Jesieni "It helps relieve tension #2" na flecistkę i taśmę na motywach ścieżki dźwiękowej z serialu "Twin Peaks".

paszka

Nie jest kompozytorem, ale ma na swoją muzykę tyle pomysłów, że wiele opisanych tu twórców po akademiach powinno mu zazdrościć. Wydał w tym roku trzy albumy solowe: jedną dla wytwórni enjoy life prowadzonej przez Kubę Malinowskiego, znanego z Sierści i Złotej Jesieni, wyszukującej nastoletnie talenty; drugą dla Audile Snow; trzecią – pod pseudonimem rużaw – dla Mik Musik Wojtka Kucharczyka, weterana polskiej sceny niezależnej. Nagrywał też wspólnie z innymi młodymi polskimi muzykami.

wybrane utwory otaczające by rużaw

paszka jest jednym z dzieci nowej fali polskiej muzyki elektronicznej, której rodzicem jest internet. Są anonimowi, raczej nie mają wykształcenia muzycznego, co nie powstrzymuje ich w tworzeniu dźwięków szalenie różnorodnych i ciekawie skomponowanych. Ich muzyka najczęściej wybrzmiewa z głośników laptopów, czasami w niezależnych klubach, ale mogłaby równie dobrze być prezentowana na poważnych festiwalach muzyki współczesnej.

Julek Płoski

Kolejny przedstawiciel nowej polskiej elektroniki nieakademickiej, związany z kolektywem BAS. W 2018 roku wydał płytę "Tesco" poświęconej uczuciom związanym z przebywaniem na terenie sklepów sieci Tesco, wystąpił też na krakowskim Unsoundzie. W "Tesco" echa muzyki popularnej, przede wszystkim hip-hopu i elektroniki, zostają przepuszczone przez noise'owe brzmienie. Płoski w wywiadzie przeprowadzonym przez Emilię Stachowską przyznał, że nie słuchał nigdy noise'u, dopiero po nagraniu swojej płyty zaczął interesować się tym zjawiskiem. Otwartość jest jedną z cech charakterystycznych nowej fali polskiej elektroniki. Młodzi producenci posługują się stylistykami, których nie znają, ale paradoksalnie brzmi to dojrzalej niż u tych wykształconych i doświadczonych.

Tesco by julek ploski

Teoniki Rożynek

Jej utwory wykonywane są na festiwalach, ale pewnie więcej osób miało okazję ją usłyszeć jako autorkę muzyki filmowej ("Wieża. Jasny dzień" Jagody Szelc) i teatralnej (m.in."Hymn do miłości" Marty Górnickiej i "Listopad" Tomasza Węgorzewskiego), współpracowała też z Katarzyną Kozyrą. Rożynek zajmuje się także improwizacją. W 2018 roku zadebiutowała na festiwalu Unsound, gdzie razem z Antonią Nowacką (znaną z zespołów WIDT i KIRK) i znanym z wielu improwizowanych składów Kamilem Szuszkiewiczem zagrała wariację na temat ASMR – filmików nagrywanych przez internautów całego świata w celu relaksowania się nawzajem za pomocą szeptu i delikatnych szumów.

Unsound odbywa się co roku w Krakowie, ale jest to festiwal wędrujący, odbywa się także w Nowym Jorku, Londynie, Adelaide, Toronto i innych miastach. To z pewnością najbardziej opiniotwórczy polski festiwal muzyczny, ale bardzo rzadko można było usłyszeć na nim polskich kompozytorów o zapleczu akademickim. Występowali tam producenci muzyki elektronicznej, improwizatorzy, samoucy itd., ale w programie ciężko było kompozytorów, którzy prezentują swoją twórczość na festiwalach muzyki współczesnej. Czy to znaczy, że w 2018 roku muzyka współczesna w Polsce zaczęła wychodzić z filharmonii?

Rafał Ryterski

Absolwent kierunku kompozycja ze specjalnością multimedialną na Uniwersytecie Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Wymienia trzy tendencje, które kształtują jego muzykę: glitch, noise oraz spektralizm, czasem używa też pojęcia muzyki kontekstualnej. "Tak, to brzmi zabawnie" – przyznał w jednym z wywiadów. Mimo młodego wieku zdążył już napisać operę pod tytułem "Anonymous".

W 2018 roku na Warszawskiej Jesieni mogliśmy wysłuchać jego utworu "Disco Bloodbath (Got to be real)" nawiązuje do wielu rzeczy, zazwyczaj nie kojarzących się z muzyką współczesną: gier komputerowych, kultury queer, disco i vogue’ingu. Mam wrażenie, że ten utwór można by w pełni zrozumieć tylko wówczas, gdyby Ryterski podał nam listę lektur, które go ukształtowała. Słyszałem zarzuty oskarżające Ryterskiego o poruszanie zbyt wiele wątków, chaotyczność, brak wewnętrznej dyscypliny. W tej mnogości jest metoda. Wielość skojarzeń otwiera możliwość nowych interpretacji, ale jednocześnie naprowadza je na konkretne tory.

Szymon Stanisław Strzelec

Jego utwory były wykonywane przez zespoły z Polski, Danii, Holandii, Niemiec, Szwajcarii i Ukrainy podczas koncertów w Polsce, Niemczech, Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, Francji i Holandii. Jest chyba najbardziej tradycyjnym kompozytorem z wszystkich twórców wymienionych w tym artykule. Ma niezwykle szerokie horyzonty (można się z nimi zapoznać czytając jego esej "Strzykawka z muzyką: o sztuce, wrażliwości i świadomości w dobie wczesnego posthumanizmu"), ale jego kompozycje posługują się dość tradycyjnymi środkami typowymi dla muzyki współczesnej. I bardzo dobrze, bo ile można słuchać i oglądać tych transmedialnych utworów na performerów z warstwą wideo i setkami nadbudowanych kontekstów. Często brakuje w nich muzyki.

Iframe embed

Monika Szpyrka

Mówienie, że artysta sięga w swojej twórczości do współczesnych realiów, jest komunałem, bo robią to dzisiaj niemal wszyscy. Jednak gdy myśli się o muzyce Moniki Szpyrki, trudno tego nie zauważyć. Szpyrka korzysta ze statystyki, odnosi się do trendów modowych i konsumpcyjnych, rzeczywistości polityczno-społecznej.

Jak wygląda to w praktyce? W wywiadzie udzielonym Janowi Topolskiemu i Magdalenie Pasternak mówiła:

W moim utworze dyplomowym "Useful Statistics" na orkiestrę (2018) rytm ma oznaczać pewne zapętlenie i stanowić jakąś analogię do stereotypów, bo utwór wprost wynika ze statystyki. Chciałam w nim uwypuklić aspekt równości z perspektywy feministycznej. Doszłam do wniosku, że użyję tu kontrastu rytmicznego i potencjału orkiestry jako zespołu, który ma swoje konotacje historyczne związane z nierównością płci.

Pisząc o Strzelcu wspomniałem, że w pomysłach młodych kompozytorów często gdzieś gubi się warstwa muzyczna. Twórczość Szpyrki pokazuje, że jest wręcz przeciwnie i nie trzeba znać przekazu utworu, żeby cieszyć się z jego wartości muzycznych. Chociaż wtedy będzie to zupełnie inna lektura, siłą muzyki jest to, że pozwala nam na słuchanie nieintelektualne i spontaniczne.

Język Polish

muzyka współczesna