Minister Bogdan Zdrojewski odsłania odzyskane obrazy Juliana Fałata, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Warszawa, 4 października 2011, fot. Piotr Gamdzyk/Reporter/East News
Zrabowane w czasie II wojny światowej i odzyskane przez Polskę obrazy Juliana Fałata "Naganka na polowaniu w Nieświeżu" i "Przed polowaniem w Rytwianach" zaprezentował we wtorek w Warszawie minister kultury Bogdan Zdrojewski. Obrazy pokazano w gmachu resortu.
Zdrojewski podkreślił, że odzyskanie dzieł to efekt pracy ministerialnego Departamentu Dziedzictwa Kulturowego.
Minister zwrócił uwagę, że podczas odzyskiwania utraconych dzieł sztuki podejmowane są rozmaite procedury w zależności od sytuacji - negocjacje czy areszt.
"W tym przypadku mieliśmy do czynienia z aresztowaniem dzieła, było to postępowanie administracyjno-prokuratorskie, bez ingerencji sądu" - tłumaczył Zdrojewski.
Obrazy Juliana Fałata trafią do Muzeum Narodowego w Warszawie. Jego dyrektor Agnieszka Morawińska zapowiedziała, że odzyskane dzieła będzie można zobaczyć najwcześniej w maju 2012 roku - po zakończeniu remontu muzeum i po konserwacji obrazów.
Minister kultury Bogdan Zdrojewski podpisał decyzję o przejęciu odnalezionych obrazów podczas wrześniowej uroczystości w polskim konsulacie w Nowym Jorku, która odbyła się z udziałem prezydenta Bronisława Komorowskiego.
O powrocie obrazów do kraju zdecydował sąd w Nowym Jorku, który 16 sierpnia 2011 roku wydał pozytywną decyzję w tej sprawie.
Dzieła zostały utracone w czasie II wojny światowej przez warszawskie Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych. W 2006 roku wystawiono je na sprzedaż w nowojorskich domach aukcyjnych. Zostały wycofane z licytacji na wniosek ministerstwa kultury, za pośrednictwem Konsulatu Generalnego Rzeczpospolitej Polskiej w Nowym Jorku.
Po czterech latach negocjacji prowadzonych przez ministerstwo, a także za pośrednictwem amerykańskiej kancelarii prawnej, nawiązano współpracę z federalną agencją dochodzeniową Immigration & Customs Enforcement (ICE). 14 grudnia 2010 roku obrazy zostały zajęte przez ICE i umieszczone w depozycie agencji, gdzie pozostawały do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia sprawy.
Przeprowadzone ekspertyzy i dokumentacja zebrana przez Departament Dziedzictwa Kulturowego w ministerstwie kultury nie pozostawiały wątpliwości co do pochodzenia obrazów.
Akwarela "Naganka na polowaniu w Nieświeżu", znana również jako "Polowanie w Nieświeżu", należy do większej grupy dzieł Fałata związanych z polowaniami w białoruskich lasach należących do książąt Radziwiłłów. Pierwszym właścicielem obrazu był Ludwik Norblin, który w 1914 roku przekazał go (wraz z 11 innymi obrazami) do Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie dzieło znajdowało się do wybuchu II wojny światowej.
Powstanie obrazu "Przed polowaniem w Rytwianach" ma związek z pobytem artysty w majątku hr. Potockich na Kielecczyźnie pod koniec XIX wieku. W 1904 roku płótno zakupiono do zbiorów Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. W 1939 roku, po zajęciu budynku Zachęty przez Niemców, przewieziono je do Muzeum Narodowego w Warszawie. Obraz zaginął prawdopodobnie w 1944 roku. W zbiorach muzeum zachowała się jedynie jego oryginalna, ozdobna rama.
Źródło: PAP