Mieczysław Porębski (1921-2012), zdjęcie z okładki jego książki "Spotkanie z Ablem", WL 2011
Wybitny historyk i krytyk sztuki, profesor Mieczysław Porębski nie żyje. Zmarł późnym wieczorem w poniedziałek, 10 września 2012 roku w Warszawie. Prof. Porębski miał 91 lat.
Mieczysław Porębski urodził się 31 marca 1921 roku w Gnieźnie. W 1938 roku rozpoczął studia historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W czasie okupacji uczęszczał do Szkoły Rzemiosł Artystycznych w Krakowie, gdzie spotkał artystów stanowiących trzon późniejszej tak zwanej Grupy Krakowskiej, którym później towarzyszył swą działalnością krytyczną przez następne pół wieku.
Współpracował z Podziemnym Teatrem Eksperymentalnym Tadeusza Kantora, uczestniczył w premierze "Balladyny". W 1944 roku został aresztowany za działalność konspiracyjną. Przez resztę wojny więziony był w obozach koncentracyjnych Gross-Rosen i Sachsenhausen.
Po wojnie ukończył studia historii sztuki. W latach 1950–1969 był wykładowcą w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie; od 1970 profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim; od 1990 członkiem Polskiej Akademii Umiejętności; od 1974 kuratorem w Muzeum Narodowym w Krakowie.
Zajmował się głównie sztuką dziewiętnastego i dwudziestego wieku oraz teorią sztuki. Twierdził, że bez znajomości przeszłości nie sposób mówić o sztuce współczesnej, stąd wywodził koncepcję "granic współczesności", które wciąż ulegają przesunięciu, powiększając obszar źródeł.
Historia tworzy się i pisze w ruchu, stożkowy ogon przeszłości, który za sobą ciągnie, wciąż się wydłuża i poszerza – pisał Mieczysław Porębski. – Oderwać się od niego nie sposób...
Stworzył też pojęcie "ikonosfera", oznaczające wizualne środowisko człowieka, całokształt otaczających go obrazów.
Obok "Ikonosfery" do najważniejszych publikacji Porębskiego należą: "Sztuka naszego czasu" (1956), "Malowane dzieje" (1962), "Granica współczesności" (1965), "Pożegnanie z krytyką" (1966), "Kubizm" (1966), "Interregnum" (1975), "Sztuka a informacja" (1975), "Dzieje sztuki w zarysie", "Polskość jako sytuacja" (2002), "Spotkanie z Ablem" (2011).
Jest też twórcą książki pt. "Z." (1989), uchodzącej za jedną z pierwszych polskich powieści postmodernistycznych, w której wątki historyczne i mitologiczne splecione są z autobiograficznymi (m.in. wojennymi wspomnieniami z pobytów w obozach Gross-Rosen i Sachsenhausen).
Dwie ze swoich książek profesor poświęcił przyjaciołom artystom. Pierwsza z nich to "Deska" (1997) – to opowieść i rozmowy z Tadeuszem Kantorem, druga to "Nowosielski" (2003) – publikacja zbierająca wszystkie wcześniej rozproszone, a także niepublikowane teksty Porębskiego o Jerzym Nowosielskim. Z kolei Porębskiemu poświęcony jest poemat Tadeusza Różewicza "Nożyk profesora", nawiązujący do autentycznej pamiątki Profesora z obozu.
W kwietniu minionego roku, kilka dni po swoich dziewięćdziesiątych urodzinach, prof. Mieczysław Porębski uhonorowany został złotym medalem Gloria Artis.
Źródło: informacje prasowe, PAP, jrk, 11 września 2012.