Mieszkająca przez dziesięć lat w Paryżu Szapocznikow staje się coraz silniej obecna w publicznych zbiorach francuskich. Jeszcze w latach 50. Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris zakupiło pierwszą pracę "Pierwsza miłość". W 1973 roku z inicjatywy francuskiego krytyka sztuki Pierre’a Restany‘ego paryskie Muzeum Sztuki Nowoczesnej zoroganizowało pierwszą indywidualną wystawę Szapocznikow we Francji, która otworzyła się tuż po śmierci artystki. Z kolei w pierwszej dekadzie XXI wieku do kolekcji Centrum Georges Pompidou trafiły kolejne prace – oryginalne odbitki z cyklu "Fotorzeźby" z 1971.
Centrum Pompidou na wystawie "Du dessin à la sculpture" ("Od rysunku do rzeźby") przypomina dzieła artystki powstałe w czasie jej pobytu w Paryżu. Z bogatego dorobku Szapocznikow składającego się z ponad 600 rysunków, na wystawie znajdzie się blisko 100 prac na papierze oraz kilka rzeźb. Rysunki przedstawiające ciało ludzkie, w większości ciało artystki, są studiami lub szkicami, czasem pokazujące, jak rozwija się idea rzeźby, a czasem będąc niezależnymi pracami.
Pierwszy okres paryski Szapocznikow (1963-69) jest uważany za najbardziej owocny w jej twórczości, charakteryzujący się "rozczłonkowaniem formy (désarticulation de la forme)" – jak nazwał go Pierre Restany. W drugim okresie (1969-73), zarazem ostatnim, rysunki wzbogacone zostały o kolor, atmosferę senności i surrealizmu. Na wystawie znajdą się także najnowsze nabytki Centrum – pięć rysunków oraz rzeźba "Fetiche II" z 1970-71.
Alina Szapocznikow, urodzona w rodzinie żydowskiej w 1923 roku w Kaliszu, po ataku nazistowskich Niemiec na Polskę, zostaje zamknięta w getcie w Pabianicach, potem w Łodzi, Oświęcimiu, Bergen-Belsen. W obozie zaledwie kilkunastoletnia Alina pracuje jako pielęgniarka, pomagając swojej matce – lekarce. Pod koniec wojny znajduje się w Pradze, gdzie rozpoczyna pracę w zakładzie kamieniarskim Otokara Velinskiego, a potem studia na rzeźbie w pracowni Josefa Wagnera w Wyższej Szkole Artystyczno-Przemysłowej. W 1947 roku przenosi się do paryskiej Akademii Sztuk Pięknych. W Paryżu poznaje swojego pierwszego męża Ryszarda Stanisławskiego, późniejszego wieloletniego dyrektora Muzeum Sztuki w Łodzi. Powrót do Polski na samym początku lat 50. jest początkiem oficjalnej kariery Szapocznikow – w obowiązującym stylu socrealistycznym – która m. in. podjęła pracę przy wystroju rzeźbiarskim budynków MDM (obecnie okolice Placu Konstytucji). W 1957 roku odbywa się jej pierwsza wystawa w Polsce, w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych (obecnie Zachęta Narodowa Galeria Sztuki). Parę lat później poznaje w Warszawie francuskiego krytyka sztuki Pierre’a Restany’ego, który przybył na zorganizowany tam wtedy kongres Międzynarodowego Stowarzyszenia Krytyków Sztuki AICA. Po kilkunastu latach Restany zorganizował pierwszą indywidualną wystawę Szapocznikow w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Paryżu.
Po reprezentowaniu Polski na Biennale w Wenecji w 1962, artystka powraca do Francji w towarzystwie drugiego męża, artysty Romana Cieślewicza. W wypowiedziach publicznych i różnych dokumentach Szapocznikow podaje wtedy, że „często przebywa“, a nie mieszka w Paryżu, co było związane z ryzykiem odebrania jej paszportu przez polskie władze ludowe. Pod koniec lat 60. wykryto u niej raka piersi, wtedy też odbywa ostatnią podróż do Polski. Umiera w 1973 w Praz-Coutant, we Francji.
Twórczość artystki charakteryzuje przejście od klasycznej rzeźby do dematerializacji obiektu sztuki poprzez pionierskie eksperymenty formalne. Odchodząc od obowiązującego w Polsce realizmu socjalnego, poszukiwała nowych materiałów i form, ekperymentowała z masą poliuretanową i żywicą poliestrową. Do rzeźb włączała znalezione obiekty. Jej najbardziej znanymi realizacjami są poliestrowe odlewy fragmentów ciała zamienione w przedmioty użytkowe – lampy, popielniczki – w których zatopiono rodzinne fotografie. Jak Rodin w swoich czasach, rozczłonkowywała ciało ludzkie, zwykle swoje własne, które było jej głównym tematem.
Wystawie towarzyszy spotkanie z serii Parole d’artiste, do którego zaproszono autorkę licznych tekstów o Szapocznikow Andę Rottenberg, kuratorkę Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie Martę Dziewańską oraz artystkę Paulinę Ołowską. Spotkanie poprowadzą gospodarze i kuratorzy wystawy w Centrum Pompidou – Anne Tronche oraz Jonas Storsve.
Alina Szapocznikow
"Du dessin à la sculpture" ("Od rysunku do rzeźby")
Centre Georges Pompidou, Paryż
27.02-20.05.2013
Kuratorzy: Anne Tronche, Jonas Storsve
Parole d'artiste
Spotkanie poświęcone dziełom Aliny Szapocznikow
18.04.2013, g. 19:00
Uczestnicy: Anda Rottenberg, Marta Dziewańska, Paulina Ołowska, Anne Tronche, Jonas Storsve
Autorka: Agnieszka Sural, 22.02.2012